Retrofleksja
◌̣
Jednostka znakowa

◌​̣

Unikod

◌ U+0323

UTF-8 (hex)

◌ cc a3

◌̢
Jednostka znakowa

◌​̢

Unikod

◌ U+0322

UTF-8 (hex)

◌ cc a2

Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Retrofleksja (z łac. retrō „wstecz” i flexio „zginanie” od flectere „zgiąć”) – rodzaj artykulacji spółgłosek (też samogłosek). Retrofleksja polega na wygięciu przodu języka ku górze i zbliżeniu (ew. zwarciu) jego koniuszka w okolicy zadziąsłowej (postalweolarno-prepalatalnej), co zasadniczo odróżnia ten typ artykulacji od pozostałych spółgłosek zadziąsłowych i podniebiennych o artykulacji laminalnej.

Spółgłoski z retrofleksją zalicza się do spółgłosek przedniojęzykowych podniebiennych. W transkrypcji IPA symbolem spółgłoski z retrofleksją jest modyfikacja w postaci ogonka w prawo pod symbolem spółgłoski o artykulacji dziąsłowej (zębowej): [ʈ, ɖ, ʂ, ʐ, ɳ, ɭ, ɽ].

Artykulacja

Można wyróżnić zasadniczo dwa typy retrofleksji:

  • artykulację apikalno-postalweolarną – koniuszek języka zostaje uniesiony ku górze i zbliża się (ew. styka) z obszarem tuż za dziąsłami,
  • artykulację subapikalno-prepalatalną – przód języka wygina się ku górze i do tyłu, tak że spodnia część języka zbliża się (ew. styka) z początkowym odcinkiem podniebienia twardego.

Często za retrofleksję uznaje się tylko drugą z opisanych powyżej artykulacji i dla niej rezerwuje się znaki [ʈ, ɖ, ʂ, ʐ, ɳ, ɭ, ɽ] występujące w transkrypcji międzynarodowej IPA. Spółgłoski o artykulacji apikalno-postalweolarnej transkrybowane są za pomocą kropki pod literą lub przy pomocy symboli dla głosek zadziąsłowych: [ʃ, ʒ, ʧ, ʤ].

Przykłady

W języku polskim sybilanty zadziąsłowe są retrofleksyjne [ʂ], [ʐ], co wykazują najnowsze badania artykulograficzne[1][2] i akustyczne[3][4][5].

Spółgłoski z retrofleksją (apikalno-postalweolarne) występują w języku norweskim i szwedzkim (nie we wszystkich dialektach).

Spółgłoski z retrofleksją rozpowszechnione są w językach indoaryjskich, drawidyjskich i językach australijskich Aborygenów. W sanskrycie i języku hindi apikalno-postalweolarne spółgłoski zapisywane są w transliteracji zwykle przy pomocy kropki pod literą. Język toda (i inne języki drawidyjskie) kontrastuje ze sobą spółgłoski o artykulacji lamino-postalweolarnej i subapikalno-prepalatalnej.

W angielszczyźnie amerykańskiej r wymawiane jest jako spółgłoska półotwarta z retrofleksją [ɻ]. Następujące po niej spółgłoski dziąsłowe pod wpływem upodobnienia są również wymawiane z retrofleksją.

Terminologia

Spółgłoski z retrofleksją to inaczej spółgłoski cerebralne (od łac. cerebrum „mózg”) lub spółgłoski szczytowe. Określenia te używane są w szczególności w kontekście sanskrytu i innych języków indoaryjskich.

Przypisy

  1. Anita Lorenc, Articulatory Characteristics of Polish Retroflex Sibilants. Analysis Using Electromagnetic Articulography, „Logopedia”, 47-2, 2018, ISSN 0459-6935.
  2. Łukasz Mik i inni, Articulatory and acoustic variation in the realization of Polish retroflexes, LabPhon16 (Lisbona, Portugalia), 2018.
  3. Marzena Żygis, Dlaczego polskie sybilanty š i ž są retrofleksami?, „Logopedia”, 33:119-132, styczeń 2004.
  4. Marzena Żygis i inni, The effects of intonation on acoustic properties of fricatives, sierpień 2015, 18th International Congress of Phonetic Sciences.
  5. Marzena Żygis, Daniel Pape, The puzzle of two major spectral peaks in Polish sibilants: Acoustic Analysis and Articulatory Synthesis, 2016, poster LabPhon15 (Ithaca, USA).

Linki zewnętrzne

  • Spółgłoski szczelinowe, boczne i drżące z retrofleksją w języku toda
  • Spółgłoski zwarte z retrofleksją w języku hindi

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się