Reformy józefińskie – reformy administracyjne, kościelne, sądownicze, społeczne, agrarne, szkolne i wojskowe, wprowadzone w Austrii w latach 1780–1790 przez cesarza Józefa II Habsburga.
Reformy józefińskie miały służyć idei stworzenia nowoczesnego państwa, centralizmu i wewnętrznej konsolidacji państwa, podniesienia jego poziomu gospodarczego i podporządkowaniu państwu Kościoła katolickiego (tzw. józefinizm). Celem była również likwidacja przeżytków stanowych oraz odebranie władzy feudalnym rządcom poszczególnych prowincji i ziem.
W zakresie stosunków agrarnych zalicza się do nich także reformy z lat 1765–1780, z okresu jego współregencji z matką, Marią Teresą. Głównym celem reform agrarnych było zwiększenie możliwości podatkowych chłopów, poprawa ich położenia jako dostarczycieli rekruta oraz rozładowanie napiętej sytuacji na wsi. W 1767 ograniczono na Węgrzech pańszczyznę i zakazano rugowania chłopów z ziemi.
Podobne patenty regulujące sytuację chłopów wydano w 1771 dla Śląska Cieszyńskiego, w 1772 dla Dolnej Austrii, w 1775 dla Czech, Moraw i Galicji, w 1778 dla Styrii. Tzw. patent urbarialny wprowadzony w 1767 roku przez cesarzową Marię Teresą, ograniczający pańszczyznę do 2 dni w tygodniu, w Siedmiogrodzie nie został wprowadzony z powodu sprzeciwu szlachty[1].
W 1781 cesarz zniósł poddaństwo osobiste chłopów i ograniczył jurysdykcję patrymonialną, chłopi otrzymali wolność przenoszenia się z miejsca na miejsce, wprowadzono zakaz ich rugowania, dziedziczne prawo do zajmowania gruntów, możliwość procesowania się z panami, określono ich powinności wobec dworu.
W Galicji w 1775 zniesiono pańszczyznę w niedziele i święta, a także zakazano jej zwiększania. Zabroniono panom stosowania kar grzywny oraz ograniczono kary cielesne. W 1781 zezwolono chłopom na odwoływanie się do władz państwowych od wyroku sądu pańskiego i określono minimum pańszczyzny od kmieci na 3 dni w tygodniu. W 1782 rozciągnięto na Galicję ustawę o zniesieniu poddaństwa (jednak tylko dla części chłopów). Ustanowiono w 1785 odpowiedzialność materialną dziedzica za skrzywdzenie poddanego. W następnym roku pozbawiono panów funkcji sądowniczych oraz szczegółowo określono metody egzekwowania pańszczyzny (tzw. Robotpatent) i jej maksymalnego wymiaru (156 dni w roku). W 1787 zapewniono nieusuwalność z gruntów chłopów spełniających swoje powinności.
Dokonano centralizacji naczelnych instytucji administracji państwowej, zniesiono zarządy krajowe, rozbudowano zaś administrację prowincjonalną. W 1781 zniesiono również większość prawnych ograniczeń dotyczących Żydów, otwierając drogę do ich asymilacji i aktywizacji gospodarczej.
Wprowadzono język niemiecki jako urzędowy na terenie całego kraju (na Węgrzech wcześniej była to łacina).
W 1784 wprowadzono ostry system protekcyjny, zakazując sprowadzania do monarchii tych zagranicznych produktów, które mogły być zastąpione krajowymi (sprowadzane mimo zakazu luksusowe towary publicznie palono).
W 1789 przygotowano głęboką reformę systemu podatkowego, którego podstawą miał być dochód z ziemi (opodatkowanie zarówno gruntów chłopskich, jak i dominialnych), przy całkowitej zamianie pańszczyzny na czynsze, nie został on jednak wprowadzony.
W 1784 włączono Galicję w austriacki obszar celny. Reformy administracyjne po 1780 znacznie ograniczyły kompetencje lwowskiego Gubernium, zarządzającego dotąd Galicją.
Skodyfikowano prawo sądowe: w 1783 wprowadzono śluby cywilne, w 1786 nowy kodeks cywilny, w 1787 – karny (tzw. Józefina), znoszący m.in. procesy o czary i apostazję, kwalifikowaną karę śmierci (w praktyce – w ogóle karę śmierci). Już w 1773 utworzono Fundusz Edukacyjny, któremu przekazano majątek skasowanego w 1773 zakonu jezuitów, następnie dokonano głębokiej reformy szkolnictwa powszechnego (do 1780 powstało około 500 nowych szkół ludowych). W 1781 wydano edykt o tolerancji dla protestantów i prawosławnych (patent tolerancyjny), w 1782 – dekret o kasacie wszystkich zgromadzeń zakonnych (pierwsze kasaty już w 1769) nie zajmujących się szkolnictwem, nauką lub opieką nad chorymi (zlikwidowano ponad 700 domów zakonnych skupiających ok. 38 tys. zakonników i zakonnic). Skonfiskowane majątki przeznaczono przede wszystkim na rozbudowę sieci parafii (w latach 1782–1783 utworzono około 800 nowych parafii), stworzono państwowy system kształcenia duchownych.
Reformowano i powiększano armię, wprowadzając pruskie wzory i nowy system poboru (dożywotnia służba wojskowa chłopów).
Rządy Józefa II, początkowo „wolnomyślne”, wkrótce ewoluowały ku systemowi policyjnemu: od 1782 organizowano i rozbudowywano w poszczególnych krajach monarchii dyrekcje policji, sieć tajnych agentów, system szpiegostwa, donosicielstwa i prowokacji.
Reformy józefińskie w wielu przypadkach zbyt radykalne na owe czasy, w innych zaś nie spełniające rozbudzonych oczekiwań (np. chłopów czy mieszczan), ograniczały też partykularne interesy poszczególnych krajów monarchii.
Spotkały się z tego powodu z silnym oporem prawie wszystkich stanów i prowincji, zwłaszcza na Węgrzech (powstanie chłopskie w Siedmiogrodzie w 1784) i w Belgii (powstanie antyaustriackie w latach 1789–1791). W latach 1790–1792 zostały one w znacznej części wycofane lub złagodzone przez cesarza Leopolda II.
Reformy józefińskie, wbrew intencjom twórców, przyśpieszyły także powstanie nowoczesnych ruchów narodowościowych.
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.