Raduń
Ilustracja
Kościół katolicki
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Białoruś

Obwód

 grodzieński

Rejon

werenowski

Sielsowiet

Raduń

Prawa miejskie

1679

Populacja (2018)
• liczba ludności


2229[1]

Nr kierunkowy

375 294

Kod pocztowy

231390

Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego
Mapa konturowa obwodu grodzieńskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Raduń”
Położenie na mapie Białorusi
Mapa konturowa Białorusi, po lewej znajduje się punkt z opisem „Raduń”
Ziemia54°02′53″N 24°59′45″E/54,048056 24,995833
Multimedia w Wikimedia Commons

Raduń (biał. Радунь, lit. Rodūnia[2]) – osiedle typu miejskiego na Białorusi w obwodzie grodzieńskim w rejonie werenowskim, na historycznej Wileńszczyźnie, 30 km na północny zachód od Lidy i 82 km od Wilna; 2,2 tys. mieszkańców (2018).

Znajduje się w nim siedziba rzymskokatolickiej parafii Matki Bożej Różańcowej erygowanej w 1538 roku w dekanacie Raduń w diecezji grodzieńskiej. Działa tu także Oddział Związku Polaków na Białorusi. W 2000 r. w miejscowości erygowano parafię prawosławną pw. św. Eufrozyny Połockiej[3]. Miastem partnerskim jest Świdnik.

Miasto królewskie położone było w końcu XVIII wieku w starostwie niegrodowym raduńskim w powiecie lidzkim województwa wileńskiego[4]. Magdeburgię nadał król Jan III Sobieski w 1679 roku[5].

W II RP w gminie Raduń w powiecie lidzkim, później siedziba władz rejonu raduńskiego, od 1962 w rejonie werenowskim.

Historia

Herb Radunia w 1792

Pierwsze wzmianki z 1387 roku. W 1538 r. Raduń był już miastem. Pierwszy kościół katolicki zbudowano dzięki mecenatowi królowej Bony Sforza w 1556 r. lub w 1538 roku. Kolejne kościoły po zniszczeniach budowane w 1662 r. i 1752 roku. W 1792 r. otrzymał własny herb. W granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego i Rzeczypospolitej Obojga Narodów do rozbiorów, później w granicach Imperium Rosyjskiego w guberni wileńskiej. W 1801 roku zbudowano nowy kościół w miejscu wcześniejszego, a kolejny, także z drewna, zbudowano w 1838 r. staraniem księdza Maciejewskiego.

Raduń w czasie I wojny światowej

W latach 1921–1939 w II Rzeczypospolitej, w powiecie lidzkim. Za II Rzeczypospolitej miejscowość była siedzibą wiejskiej gminy Raduń. Przed drugą wojną światową liczba raduńskich parafian wynosiła ponad 8 tysięcy. W okresie do II wojny światowej miejscowość zamieszkana w dużej części przez Żydów, znana z jesziwy. Miejscowość we wrześniu 1939 roku zajęta przez ZSRR. Pod okupacją sowiecką 2 listopada 1939 roku wcielona do Białoruskiej SRR. W okresie 1941–1944 pod okupacją niemiecką, następnie ponownie zajęta przez wojska sowieckie.

Podczas okupacji hitlerowskiej, w październiku 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 1700 osób. 8 czerwca 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowali (około 300 uciekło)[6].

Utworzona w 1944 roku sowiecka administracja cywilna w większości składała się z byłych sowieckich partyzantów pochodzących ze wschodniej Białorusi lub z głębi ZSRR. Miejscowa ludność tylko w niewielkim stopniu otrzymała możliwość współudziału w realnym zarządzaniu miejscowością. W ówczesnych władzach rejonu raduńskiego 98 osób (prawie wszystkie) było wcześniej sowieckimi partyzantami[7]. Podobnie było w innych instytucjach – ze 122 komsomolców rejonu jedynie 16 było osobami miejscowymi (Polakami). Rejonowy oddział milicji w Raduniu złożony był z 30 osób, wyłącznie byłych członków sowieckiej partyzantki[8]. W jednym z raportów dla władz opisano ich następująco:

Znajdując się w oddziale partyzanckim wyróżniali się słabą dyscypliną i kiepskim zachowaniem. Obecnie prowadzą bezprawną politykę wobec miejscowej ludności, wymuszając wódkę, miód, słoninę. W przypadku odmowy przeprowadzają rewizje w domach[9].

Od 1991 r. miejscowość wchodzi w skład niepodległej Białorusi.

Demografia

Tuż przed rozpoczęciem wojny niemiecko sowieckiej w czerwcu 1941 roku, ludność rejonu raduńskiego wynosiła 31 300 osób, zaś w lipcu 1944 roku, po ponownym zajęciu przez Sowietów – 29 469. Według raportu sowieckiego sekretarza Leskina, rejon zamieszkiwali w przeważającej masie Polacy, było trochę Białorusinów i Litwinów[8].

Zabytki

Kościół Matki Boskiej Różańcowej z czasów II Rzeczypospolitej
  • kościół Matki Boskiej Różańcowej z lat 1929–1933, dwuwieżowa bazylika z cegły i kamienia w stylu modernistycznym (z elementami neogotyku). Świątynię zbudowano według projektu architekta Jana Borowskiego, a pracami budowniczymi kierował mistrz Antoni Bepka. W kościele znajduje się pięć ołtarzy w stylu barokowym, które zachowały się od starego kościoła, oraz jeden – „pogrzebowy” – z obrazem św. Franciszka z Asyżu, znajdujący się pod prawą wieżą. Ołtarz główny jest jednopoziomowy, zrobiony jako triforium, zakończony figurami Pana Jezusa i aniołów. Pośrodku znajduje się obraz z połowy XVIII w. (prawdopodobnie trafił tu z klasztoru karmelitów w Koleśnikach), na którym Matka Boża przekazuje szkaplerz generałowi karmelitów Szymonowi Stokowi. Po obu stronach wiszą obrazy św. Marii Magdaleny (po lewej) i św. Teresy od Krzyża (po prawej)[10].
  • plebania (następnie szpital)
  • jesziwa, 1882
  • cmentarz żydowski założony w XVI w.
  • Zamczysko "królowej Bony" na planie czworokąta, położone na południowy wschód od miasta w pobliżu wsi Horodyszcze.

Galeria zdjęć

  • Stare domy
    Stare domy
  • Znak wjazdu do Radunia na trasie z Grodna
    Znak wjazdu do Radunia na trasie z Grodna
  • Pomnik sowieckiego żołnierza w parku
    Pomnik sowieckiego żołnierza w parku
  • Remiza straży pożarnej
    Remiza straży pożarnej
  • Przystanek autobusowy
    Przystanek autobusowy
  • Bank
    Bank
  • Mogiła zbiorowa na cmentarzu żydowskim
    Mogiła zbiorowa na cmentarzu żydowskim

Przypisy

  1. ↑ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского т... [online], www.belstat.gov.by [dostęp 2019-03-11].
  2. ↑ Rodūnia. Visuotinė lietuvių enciklopedija. [dostęp 2021-10-14]. (lit.).
  3. ↑ Храм святой преподобной Евфросинии Полоцкой г.п.Радунь. orthos.org. [dostęp 2020-12-09]. (ros.).
  4. ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 88.
  5. ↑ Wanda Rewieńska, Miasta i miasteczka magdeburskie w woj. wileńskim i nowogródzkim, Lida 1938, s. 14.
  6. ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1268.
  7. ↑ GAOOGO, f. 11, op. 1, d. 16, k. 64
  8. ↑ a b Jan Szumski: I.II. Sytuacja społeczno-polityczna w drugim półroczu 1944–1945. Inny obraz sowieckiego wyzwolenia. W: Jan Szumski: Sowietyzacja Zachodniej Białorusi 1944–1953. Propaganda i edukacja w służbie ideologii. Wyd. 1. Kraków: ARCANA sp. z o.o., 2010, s. 29–55. ISBN 978-83-60940-21-1. (pol.).
  9. ↑ GAOOGO, f. 11, op. 1, d. 3 k. 22. Protokół nr 8 raduńskiego RK KP(b)B, 8.XII.1944 r.
  10. ↑ Рэдакцыя, Raduń. Kościół Matki Bożej Różańcowej [online], slowo.grodnensis.by [dostęp 2018-01-30] (pol.).

Linki zewnętrzne

Rejon werenowski
Osiedla typu miejskiego
Sielsowiety

Herb rejonu werenowskiego

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się