ResponseEve, a responsive template by SiGa

Ten artykuł od 2010-06 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Radioterapia, dawniej curieterapia – metoda leczenia za pomocą promieniowania jonizującego (fotonowego, elektronowego, protonowego lub z wykorzystaniem cięższych cząstek takich jak jony węgla). Stosowana w onkologii do leczenia chorób nowotworowych oraz łagodzenia bólu i innych dolegliwości związanych z rozsianym procesem nowotworowym, np. w przerzutach nowotworowych do kości lub guzach powodujących niedrożność oskrzela. Także szereg chorób nienowotworowych, głównie przebiegających z bolesnym procesem zapalnym, może być leczona przy użyciu promieniowania jonizującego.

Radioterapia onkologiczna jest samodzielną podstawową specjalizacją lekarską, łączącą się ściśle z onkologią kliniczną^[1][2]. W Polsce jest priorytetową dziedziną medycyny^[3], a konsultantem krajowym radiologii onkologicznej od 18 stycznia 2019 jest prof. dr hab. n. med. Krzysztof Składowski^[4]. Planowanie radioterapii wymaga współpracy wielu specjalistów z różnych dziedzin: lekarza radioterapeuty, elektroradiologa, fizyka medycznego, technika radioterapii i pielęgniarek.

Podział ze względu na sposób napromieniania

• brachyterapia (BT): leczenie przy użyciu źródła promieniowania znajdującego się w bezpośrednim kontakcie z guzem
• teleradioterapia (EBRT): leczenie z zastosowaniem źródła umieszczonego w pewnej odległości od tkanek

Leczeniem izotopami promieniotwórczymi (np. jodem lub strontem radioaktywnym) zajmuje się medycyna nuklearna.

Podział ze względu na stan pacjenta

• radioterapia radykalna: ma na celu całkowitą eliminację guza nowotworowego tj. całkowite wyleczenie;
• radioterapia paliatywna: ma na celu łagodzenie objawów spowodowanych chorobą nowotworową w przypadku braku możliwości wyleczenia;
• radioterapia objawowa: ma na celu zmniejszenie dolegliwości bólowych spowodowanych przerzutami;
• radioterapia chorób nienowotworowych (schorzenia ortopedyczne, wytrzeszcz w chorobie Gravesa-Basedowa), gdzie mechanizm działania radioterapii jest złożony i odmienny aniżeli w przypadku nowotworów^[5].

Nowoczesne techniki planowania i realizacji napromieniania

• Konformalna radioterapia trójwymiarowa (three-dimensional conformal radiation therapy – 3DCRT), oparta o obrazowanie w tomografii komputerowej^[6];
• Technika modulowanej intensywności wiązki (intensity-modulated radiation therapy – IMRT), gdzie specjalny kolimator wielolistkowy umożliwia ograniczenie dawki w wybranych punktach napromienianego pola^[7];
• Radioterapia sterowana obrazem (image-guided radiation therapy – IGRT), umożliwia wykonywanie zdjęć rentgenowskich lub tomografii komputerowej za pomocą aparatu terapeutycznego^[8];
• Hypofrakcjonacja i radioterapia stereotaktyczna (stereotactic body radiation therapy - SBRT) umożliwia  podanie wysokich dawek frakcyjnych i skrócenie całkowitego czasu leczenia^[9].

Podział zależny od używanej energii

Radioterapia kilowoltowa (60–400 keV)

Promieniowanie małoprzenikliwe, płytkie, miękkie, graniczne, wyłącznie promieniowanie X. Do leczenia nowotworów skóry.

Radioterapia megawoltowa (1,25–25 MeV)

• promieniowanie gamma, generowane przez kobalt 60 (linie o energii 1,17 i 1,33 MeV)
• promieniowanie X o wysokiej energii generowane w przyśpieszaczu liniowym (4–25 MeV)
• elektrony (6–22 MeV)

Podział ze względu na rodzaj promieniowania generowanego w aparatach

• promieniowanie pośrednio jonizujące, elektromagnetyczne: X i gamma
• promieniowanie cząstkowe:
  • bezpośrednio jonizujące: elektron, proton, cząstka alfa, ciężkie jony (tlenu, węgla)
  • pośrednio jonizujące: neutron.

Skutki uboczne

Radioterapia jest bezbolesna, a jej zastosowanie paliatywne (na przykład radioterapia do przerzutów kośćcowych) nie powoduje żadnych działań niepożądanych lub niewielkie działania, chociaż w ciągu następnych dni można zaobserwować krótkotrwały ból spowodowany obrzękiem uciskającym nerwy w leczonym obszarze. Większe dawki mogą powodować różne skutki uboczne podczas leczenia (ostre efekty uboczne), w miesiącach lub latach po leczeniu (długotrwałe efekty uboczne) lub po ponownym leczeniu (skumulowane działania niepożądane). Ich rodzaj, natężenie i czas trwania zależą od narządów, które otrzymały promieniowanie, samego leczenia (rodzaj promieniowania, dawka, frakcjonowanie, jednoczesna chemioterapia) i pacjenta.

Większość efektów ubocznych spowodowanych promieniowaniem można przewidzieć. Zwykle są one ograniczone do leczonego obszaru ciała pacjenta. Działania niepożądane zależą od dawki; na przykład większe dawki promieniowania na głowę i szyję mogą wiązać się z powikłaniami sercowo-naczyniowymi, dysfunkcją tarczycy i dysfunkcją osi przysadki^[10]. Współczesna terapia promieniowaniem ma na celu minimalizację skutków ubocznych i pomóc pacjentowi zrozumieć i radzić sobie ze skutkami ubocznymi, które są nieuniknione^[11].

Głównymi działaniami niepożądanymi są zmęczenie i podrażnienie skóry, takie jak łagodne lub umiarkowane oparzenie słoneczne. Zmęczenie często pojawia się w trakcie zabiegu i może trwać kilka tygodni po zakończeniu leczenia. Podrażniona skóra wyleczy się, ale może nie być tak elastyczna.

Przypisy

Linki zewnętrzne

Zobacz hasło radioterapia w Wikisłowniku

• Polskie Towarzystwo Brachyterapii
• Polskie Towarzystwo Radioterapii Onkologicznej
• Radiation Oncology Physics Handbook. IAEA.org. [dostęp 2010-06-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-30)]. (ang.).