Prószków
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Kamienice przy rynku
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

opolski

Gmina

Prószków

Data założenia

1250

Prawa miejskie

1560–1915 i od 2004

Burmistrz

Krzysztof Cebula

Powierzchnia

16,22 km²

Populacja (30.06.2016)
• liczba ludności
• gęstość


2690[1]
165,8 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 77

Kod pocztowy

46-060

Tablice rejestracyjne

OPO

Położenie na mapie gminy Prószków
Mapa konturowa gminy Prószków, w centrum znajduje się punkt z opisem „Prószków”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Prószków”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Prószków”
Położenie na mapie powiatu opolskiego
Mapa konturowa powiatu opolskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Prószków”
Ziemia50°34′35″N 17°52′17″E/50,576389 17,871389
TERC (TERYT)

1609104

SIMC

0502523

Urząd miejski
ul. Opolska 17
46-060 Prószków
Strona internetowa

Prószków (dodatkowa nazwa w niem.  Proskau) – miasto w województwie opolskim, w powiecie opolskim, siedziba gminy, położone 8 km na południe od Opola, leżące na Górnym Śląsku. Prawa miejskie Prószków uzyskał w 1560, utracił je w 1915 i ponownie odzyskał w 2004.

Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 414: Prudnik-Opole, a obok Prószkowa przebiega autostrada A4 (jednak bez możliwości zjazdu; znajduje się tam tylko MOP kat. I, od 2006 roku[2]).

Według danych z 30 czerwca 2016 miasto liczyło 2690 mieszkańców[3].

Nazwa

W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Pruscavia[4]. Polską nazwę miejscowości w formie Prusków oraz niemiecką Proskau w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił górnośląski ksiądz i pisarz, Józef Lompa[5]. Nazwy Prusków i Proskau oraz Pruszków podaje także Słownik geograficzny Królestwa Polskiego[6].

Historia

Pd-zach. skrzydło zamku i basteja od strony ul. Młyńskiej
Prószków, 1903 r.

Najstarsze wzmianki o miejscowości pochodzą z 1250 r. Od XIV wieku była ona własnością rodziny Prószkowskich. W 1563 r. wybudowali oni zamek w stylu odrodzenia, zburzony następnie przez Szwedów w 1644 r., a odbudowany w 1677 roku. Do zamku należała fabryka fajansów, która przetrwała do 1850 r. Od XVIII do początku XX wieku w Prószkowie produkowano też piwo.

Gdy ostatni męski potomek rodu, hrabia Leopold Prószkowski, zginął w pojedynku w roku 1769, dobra prószkowskie wraz z zamkiem przeszły na własność hrabiego von Dietrichstein, męża Karoliny Maksymiliany, córki Jana Krzysztofa Prószkowskiego. Dietrichsteinowie sprzedali prószkowski zamek w roku 1783 królowi pruskiemu Fryderykowi II Hohenzollernowi.

Od 26 października do 5 listopada 1831 w Prószkowie panowała epidemia cholery[7]. W roku 1847 powstała tu Królewska Akademia Rolnicza, a w roku 1868 swoją działalność rozpoczął Królewski Instytut Pomologiczny, którego inicjator – Gustaw Stoll, jako pierwszy dyrektor uczelni, przyczynił się do rozbudowy obiektów dydaktycznych oraz powiększenia powierzchni gospodarstwa, gdzie pojawiły się szkółki i pola uprawne. Od 1871 roku powstawały kolejno: internat, mieszkania dla pracowników, przetwórnia owoców, system wodociągów nawadniających sad, cieplarnie oraz chłodnie. Następnie w 1878 założono park w celach dydaktycznych i ochronnych dla słabo odpornych odmian drzew owocowych. W 1915 roku nazwę instytutu zmieniono na „Królewska Szkoła Sadowniczo-Ogrodowa”. W roku 1924 uczelnię przekształcono na Niższą Roczną Szkołę Ogrodniczą, która działała do roku 1944. Do absolwentów tej uczelni należał Zygmunt Rościszewski, polski przyrodnik, profesor na Uniwersytecie w Dorpacie[8]

Podczas plebiscytu w 1921 roku 1587 osób głosowało za Niemcami, a 151 za Polską[9].

Po przyłączeniu do Polski w roku 1945, w 1947 powstało Państwowe Koedukacyjne Liceum Ogrodnicze, a jego następcą było Państwowe Technikum Ogrodnicze. W roku 1969 wybudowano nowy budynek główny oraz internat i tak rozpoczął działalność Zespół Szkół Ogrodniczych im. Józefa Warszewicza. Były PGR, który znajdował się w bezpośrednim sąsiedztwie przyłączono do szkoły i powstało Gospodarstwo Pomocnicze przy Zespole Szkół Ogrodniczych im. J. Warszewicza w Prószkowie, które funkcjonowało do lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia. Obecnie szkoła nosi nazwę Zespołu Szkół im. J. Warszewicza. Budynek szkoły oraz przyległy teren, w tym boiska sportowe, zostały wyremontowane i zmodernizowane. Przy Zespole Szkół działa Wojewódzki Ośrodek Szkolenia Młodzieży w Piłce Nożnej. Szkoła stanowi jeden z elementów zasobów kulturowych o dużym znaczeniu dla miejscowości oraz dla regionu. Po okresie świetności Państwowego Technikum Ogrodniczego, które było kontynuacją działalności tego ośrodka ogrodnictwa, do dziś pozostały szklarnie i część budynków gospodarczych. Jeszcze w latach osiemdziesiątych uprawiano tutaj na szeroką skalę sady owocowe i szkółkarstwo. Funkcjonowała przetwórnia warzyw i owoców oraz chlewnia. Całość zabudowań związanych z dawnymi i istniejącymi szkołami i gospodarstwami nazywana jest Pomologią.

Prószkowska manufaktura fajansu

W 1764 r. hrabia Leopold Prószkowski (1725-1769) założył w Prószkowie manufakturę fajansu i uruchomił ją z pomocą pracowników manufaktury naczyń majolikowych w Holíču. W 1769 r. załoga liczyła 49 osób. Po bezpotomnej śmierci Leopolda nad manufakturą zawisła groźba całkowitego wstrzymania produkcji. Sytuacja została zażegnana uregulowaniem spraw spadkowych w styczniu 1770 r., gdy dobra prószkowskie przypadły księciu Karlowi Maximilianowi von Dietrichstein(inne języki), panu na Mikulovie, który dwa miesiące później scedował je na swojego syna hrabiego Johanna Karla von Dietrichstein. W roku 1783 hrabia Johann Karl przeniósł część produkcji do swoich czeskich dóbr tj. do Hranic na Morawach, a następnie w tym samym roku sprzedał dobra prószkowskie wraz z manufakturą fajansu królowi Prus Fryderykowi Wielkiemu. Administratorem nowego nabytku królewskiego został radca Johann Gottlieb Leopold (1738-1816), który w roku 1788 wziął w dzierżawę na własny rachunek domenę prószkowską wraz z manufakturą. W roku 1796 obok produkcji fajansów zwykłych rozpoczęto w Prószkowie wytwarzanie wyrobów z fajansu delikatnego na wzór angielski. Wraz z początkiem XIX w. produkcja fajansu zwykłego w Prószkowie schodzi na dalszy plan, by ostatecznie całkowicie oddać pole fajansowi delikatnemu. Do produkcji w Prószkowie wkroczył styl empire, produkowano przedmioty ozdobne i użytkowe z czerwonej i czarnej glinki z wizerunkami czarnych i czerwonych postaci w stylu antycznego malarstwa wazowego, a także wazy w „stylu etruskim”. Jako dekorację jasnych naczyń z fajansu delikatnego wprowadzono w 1796 r. tak zwaną litogeognozję, czyli technikę zdobienia fajansu delikatnego drukiem przenoszonym na glinkę z płyt miedzianych. W roku 1812 zakończyła się umowa dzierżawy manufaktury z radcą Leopoldem, a w jego miejsce dzierżawę objął kasjer fabryczny Johann Friedrich Dickhut (1762-1823). W roku 1821 manufaktura w Prószkowie w wyniku kupna przeszła na własność rodziny Dickhut, która kontynuowała produkcję do 1850 r. a być może nawet do 1853 r.[10][11][12]

Ludność

  • Piramida wieku mieszkańców Prószkowa w 2014 roku[1].


Zabytki

Kościół św. Jerzego
Prószkowski zamek - pałac
Stary cmentarz niemiecki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[13]:

  • kościół par. pw. św. Jerzego, barokowy z 1687 – XVII wieku, XIX w.
  • plebania, z XVII w., z połowy XVIII w.
  • zespół zamkowy, z XVI/XVII w., XVIII/XIX w.:
    • zamek, dawniej w rękach rodu Prószkowskich (Proskowski). Wybudowany w XVI wieku w stylu renesansowym, po zniszczeniach w XVIII wieku przebudowany w stylu barokowym
    • park
  • dom, ul. Korfantego 1, z końca XVIII w.
  • dom, ul. Zawadzkiego 36, z XVIII w., XX w.

Prószków - Pomologia

  • zajazd, ul. Opolska 9, z początku XX w.
  • park – arboretum.

inne zabytki:

  • budynek dawnego browaru z 1870 r., przy ulicy Zamkowej
  • dawny kościół ewangelicki z 1866 r.
  • kapliczka św. Nepomucena z 1877 r.
  • stary cmentarz niemiecki z nagrobkami z XVIII–XX wieku.

Religia

Klimat

29 lipca 1921 roku w Prószkowie zanotowano najwyższą temperaturę na terenie dzisiejszych ziem polskich. Termometr na wówczas niemieckiej stacji meteorologicznej pokazał plus 40,2 stopnia[15].

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

Zobacz też

Przypisy

  1. a b Prószków w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. Są MOP-y [online], motofakty.pl [dostęp 2017-11-26].
  3. Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 VI 2008 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2008. ISSN 1734-6118.
  4. Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 180. ISBN 978-83-910595-2-4.
  5. Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, str.28.
  6. Prószków, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 126.
  7. Robert Hellfeier, Smolarnia 350 lat historii, Smolarnia 2014, s. 84.
  8. Stanisław Sroka: Polski SŁownik Biograficzny. [dostęp 2017-02-14].
  9. Wyniki plebiscytu w powiecie opolskim. home.arcor.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-04)]..
  10. Anna Kwiecień, Stanisław Siess-Krzyszkowski, Fajanse prószkowskie. Kolekcja ze zbiorów Muzeum w Gliwicach, Gliwice 2005, s. 13, 32, 39.
  11. Źródła do dziejów Prószkowa = Quellen zur Geschichte von Proskau, red. nauk. Andrzej Hanich, współpr. Hubert Dobranowski, Opole 2012, s. 369 - 379.
  12. Andrzej Hanich, Prószków od czasów najdawniejszych do współczesności, Opole 2023, s. 251-261.
  13. Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 99. [dostęp 2013-01-06].
  14. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-04].
  15. Mizerski W., Żukowski J. (red.): Tablice geograficzne. Warszawa: Adamantan, 2001. ISBN 83-7350-025-1.

Bibliografia

  • Hanich Andrzej, Prószków od czasów najdawniejszych do współczesności, Opole 2023.
  • Hanich Andrzej (red.), Studia z dziejów Prószkowa, Opole 2014.
  • Heinrich Erhard, Pawełczyk Andrzej, Zarys dziejów Prószkowa, Prószków 2000.
  • Kwiecień Anna, Siess-Krzyszkowski Stanisław, Fajanse prószkowskie. Kolekcja ze zbiorów Muzeum w Gliwicach, Gliwice 2005.
  • Mierzejewski Zenobiusz, Park arboretum w Prószkowie, Opole 2001.
  • Źródła do dziejów Prószkowa = Quellen zur Geschichte von Proskau, red. nauk. Andrzej Hanich, współpr. Hubert Dobranowski, Opole 2012.

Linki zewnętrzne


Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się