Poprad
Ilustracja
Plac św. Idziego w Popradzie. Po prawej renesansowa dzwonnica (1658), w głębi kościół św. Idziego (XIII w.)
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Słowacja

Kraj

 preszowski

Powiat

Poprad

Region

Spisz

Data założenia

XIII w.

Burmistrz

Anton Danko

Powierzchnia

63,09[1] km²

Wysokość

684[2] m n.p.m.

Populacja (2023)
• liczba ludności
• gęstość


48 741[3]
775,30[4] os./km²

Nr kierunkowy

+421 52[2]

Kod pocztowy

058 01[2]

Tablice rejestracyjne

PP

Położenie na mapie kraju preszowskiego
Mapa konturowa kraju preszowskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Poprad”
Położenie na mapie Słowacji
Mapa konturowa Słowacji, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Poprad”
Ziemia49°03′24″N 20°17′51″E/49,056667 20,297500
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
Centrum miasta w Popradzie

Poprad (węg. Poprád, niem. Deutschendorf) – miasto powiatowe na Słowacji, w kraju preszowskim, w historycznym regionie Spisz. Największe miasto tego regionu. Pod koniec 2022 roku, z liczbą niespełna 50 tys. mieszkańców, Poprad zajmował dziesiąte miejsce wśród najludniejszych słowackich miast.

Położenie

Poprad leży na wysokości 672 m n.p.m. nad rzeką Poprad, w Kotlinie Popradzkiej i u południowych podnóży Tatr.

Historia

Okolice dzisiejszego Popradu od X wieku należały do Królestwa Węgier. Królowie węgierscy w celu odbudowy gospodarczej kraju po najazdach tatarskich w I połowie XIII wieku sprowadzili na wcześniej niezamieszkane tereny osadników narodowości niemieckiej. Zakładali oni nowe osiedla, często sąsiadujące z dawnymi słowiańskimi, jak również zaludniali osady już istniejące, nierzadko tworząc w nich większość. Na terenie dzisiejszego Popradu istniało kilka takich osad:

  • właściwy Poprad (niem. Deutschendorf), wzmiankowany w 1256, w którym Niemcy tworzyli większość aż do XVII wieku, w 1921 – 34%, w 1940 – 15%[5],
  • Maciejowce (słow. Spišské Matejovce, niem. Matzdorf), wzmiankowane w 1251, o ludności niemal wyłącznie niemieckiej; jeszcze w okresie międzywojennym ich potomkowie stanowili ok. 60% mieszkańców miejscowości[5],
  • Spiska Sobota (słow. Spišská Sobota, niem. Georgenberg), wzmiankowana w 1256; najważniejsza z osad, ośrodek handlowy i targowy, konkurujący nawet z Lewoczą i Kieżmarkiem, w 1921 43% mieszkańców było Niemcami, w 1940 już tylko 15%[5],
  • Wielka (słow. Veľká, niem. Felka), wzmiankowana w 1268; początkowo największa z osad, która jednak upadła po katastrofalnym pożarze w 1556, w 1921 – 30% ludności niemieckiej, w 1940 – 12%[5],
  • Straże (słow. Stráže pod Tatrami, niem. Michelsdorf), wzmiankowane w 1276, stanowiące początkowo strażnicę na granicy polsko-węgierskiej, w 1921 – 42% Niemców, w 1940 – 25%[5],
  • Kwietnica (słow. Kvetnica).

Miejscowości te, z wyjątkiem Kwietnicy, w 1412 zostały zastawione królowi polskiemu w ramach tzw. zastawu spiskiego, co przyczyniło się do ich rozwoju. Stanowiły część polskiego starostwa spiskiego. W granicach Rzeczypospolitej znajdowały się formalnie do 1772, choć teren ten został zajęty przez Austriaków już w 1769 roku i włączony ponownie do Królestwa Węgier.

Od XVI do XVIII wieku w okolicy wydobywano miedź. W XIX wieku rozwinęła się Kwietnica, która do dziś jest kurortem i uzdrowiskiem. Aż do końca XIX wieku wszystkie osady były podobnej wielkości, a najbardziej znaczącą spośród nich była Spiska Sobota – siedziba władz powiatu. Jednak już w 1871 przeprowadzono przez Poprad linię kolejową z Bogumina do Koszyc, co spowodowało dynamiczny rozwój Popradu, który już na początku XX wieku stał się największym miastem, daleko dystansując pozostałe osady. W 1908 powstała elektryczna kolejka łącząca miasto z letniskami w Wysokich Tatrach. W 1918 miasto znalazło się w granicach nowo powstałej Czechosłowacji. W 1927 r. siedzibę władz powiatu przeniesiono ze Spiskiej Soboty do Popradu. Podczas II wojny światowej w Popradzie mieścił się niewielki obóz koncentracyjny. W 1944 Niemcy zamieszkujący te tereny uciekli na zachód przed zbliżającą się Armią Czerwoną, która wkroczyła na tereny w styczniu 1945. W 1946 połączono Poprad ze Spiską Sobotą i z Wielką, w 1960 przyłączono Straże, a w 1974 Maciejowce.

Współczesność

Dziś Poprad jest węzłem komunikacyjnym i ośrodkiem przemysłowym – swoje oddziały mają tu m.in. Whirlpool, Tatravagónka, Tatramat, Pivovar Poprad, BOP i Perkins. Nie ma tu miejscowej wyższej uczelni, ale są oddziały City University Bellevue z USA, Uniwersytetu Macieja Bela w Bańskiej Bystrzycy i Uniwersytetu Katolickiego w Rużomberku. Istnieje tu Muzeum Podtatrzańskie (Podtatranské múzeum). Od 1993 co roku odbywa się w Popradzie międzynarodowy festiwal filmów o górach.

W mieście rozwinął się przemysł maszynowy, elektrotechniczny, spożywczy, drzewny oraz chemiczny[6].

Dzielnice miasta

Obecnie miasto Poprad składa się z pięciu dawnych samodzielnych miast i jednej osady

  1. Staré Mesto (właściwy Poprad, niem. Deutschendorf),
  2. Spiska Sobota (Spišská Sobota, węg. Szepesszombat, niem. Georgenberg),
  3. Straże pod Tatrami (Stráže, węg. Strázsa),
  4. Wielka (Veľká, niem. i węg. Felka),
  5. Maciejowce (Matejovce, węg. Mateóc, niem. Matzdorf),
  6. Kwietnica (Kvetnica, niem. Blumental).

Zabytki

Kościół ewangelicki Św. Trójcy

W centrum Popradu zwraca uwagę pięknie odrestaurowany rynek o soczewkowatym planie, otoczony barokowymi i klasycystycznymi domami, stawianymi na średniowiecznych jeszcze parcelach. Nad rynkiem dominuje wczesnogotycki (według niektórych źródeł[jakich?] późnoromański) kościół pw. św. Idziego z końca XIII w. (zachowana część starych murów wieży i nawy), przebudowany w XV w. Z okresu tej przebudowy pochodzą cenne malowidła ścienne, w tym malowidło na łuku tęczowym, będące najstarszą znaną panoramą Tatr Wysokich. Wystrój wnętrza w większości rokokowy. Ze starego wyposażenia zachowała się brązowa gotycka chrzcielnica z 1439 r. Nieopodal kościoła wznosi się renesansowa dzwonnica z 1658 r. oraz Immaculata (figura MB Niepokalanej), nieco dalej otoczony parkiem klasycystyczny kościół ewangelicki św. Trójcy. W mieście zachowała się również neoklasycystyczna synagoga.

Rezerwatem architektury (sł. pamiatková rezervácia) o średniowiecznym charakterze jest Spiska Sobota. W kościele pw. św. Jerzego zachowało się gotyckie wyposażenie, w tym ołtarze z ołtarzem głównym dłuta Mistrza Pawła z Lewoczy.

Bardzo cenny jest ołtarz z kościoła w Maciejowcach z połowy XV wieku. Zachowała się tu renesansowa dzwonnica częściowo przebudowana w stylu klasycystycznym.

W dzielnicy Straże pod Tatrami godne uwagi są liczne, pierwotnie renesansowe i barokowe, domy mieszczańskie, wzniesione na średniowiecznych działkach. Większość z nich przebudowana w ciągu XIX w. w stylu klasycystycznym. Gotycki kościół z XIV w. przebudowany został w XVII w. w stylu barokowym.

Demografia

Rok Łącznie Poprad (stare miasto) Spiska Sobota Wielka Maciejowce Straże pod Tatrami Kwietnica
1869 4 614 1 065 803 1 218 931 597 –
1880 4 576 1 038 823 1 173 941 823 –
1890 4 480 1 160 764 1 193 867 496 –
1900 5 063 1 530 853 1 120 980 580 –
1910 6 826 2 283 977 1 358 1 609 599 –
1921 7 430 2 281 632 1 808 1 662 632 –
1930 10 987 4 029 2 074 2 530 1 593 761 –
1940 12 262 3 966 2 506 3 536 1 476 778 –
1950 12 590 5 492 1 549 2 726 1 613 718 492
1961 16 180 8 447 1 507 3 102 2 148 783 193
1970 23 447 15 722 1 415 2 924 2 260 815 311
1980 38 077 29 375 1 832 3 937 1 992 600 341
1991 52 914 42 599 2 646 4 123 2 802 531 213
2005 54 419 43 150 2 842 4 656 2 881 653 237
2019 50 051 36 627 3 052 4 610 2 856 609 188

Obecnie (2001) ludność Popradu stanowią niemal wyłącznie Słowacy (94,1%), choć rośnie odsetek ludności cygańskiej (2,1%). W dalszej kolejności są Czesi (ok. 1%), Węgrzy (0,2%), Niemcy (0,2%), Rusini (0,1%), Ukraińcy (0,1%), Polacy (0,1%). Aż do 1944 sporą część ludności dzisiejszego Popradu stanowili Niemcy – w 1921 od 30 do 60%, w 1940 od 15 do 61%[5]. Jeszcze w 1772 Niemcy tworzyli na tym terenie znaczną większość, potem ich odsetek powoli spadał, ale aż do 1944 byli najbardziej znaczącą ludnością niesłowiańską[5]. Większość uciekła przed wkroczeniem Armii Czerwonej, niemal wszystkich pozostałych (w tym tych, którzy wrócili po przejściu frontu) wysiedlono w końcu lat 40. XX wieku[7]. Obecnie (2001) żyje ich w Popradzie 119[8].

65,9% mieszkańców jest wyznania rzymskokatolickiego, 16,8% mieszkańców nie podaje wyznania, 7,3% to luteranie (dane z roku 2001).

Komunikacja

Przez Poprad przebiega droga krajowa nr 18 (międzynarodowa E50), prowadząca od granicy z Czechami przez Żylinę do Michalovców nad granicą z Ukrainą. Krzyżuje się z nią droga krajowa nr 67 biegnąca z Rožňavy do granicy z Polską w pobliżu Tatranskej Javoriny.

W mieście na stacji Poprad-Tatry zbiegają się również linie kolejowe z Pragi, Żyliny, Koszyc i Pławca. W mieście zaczyna się Tatranská elektrická železnica – linia wąskotorowej kolejki, łączącej Poprad z osiedlami wchodzącymi w skład miasta Wysokie Tatry.

W Popradzie znajduje się najwyżej położone w Europie (718 m n.p.m.) lotnisko międzynarodowe – Tatry-Poprad (TAT), obsługujące 10–16 tys. pasażerów rocznie.

Turystyka

Widok na Tatry z Popradu
Aqua City w Popradzie

Poprad jest centrum turystyki, przede wszystkim tatrzańskiej, oraz sportu i wypoczynku. W 2004 w mieście otwarto aquapark AquaCity napełniany wodami ze źródeł termalnych. Cały kompleks jest ekologiczny – zasilany wodą geotermalną i energią słoneczną. Codziennie na zakończenie dnia w AquaCity odbywa się pokaz laserowy w podświetlanych basenach z hydromasażem. Okolice miasta przecinają ścieżki rowerowe. W samym mieście (w Kwietnicy) i w najbliższej okolicy działa wiele ośrodków narciarskich.

Można tu znaleźć miejsca takie jak muzea i galerie jak choćby[9]:

  • Galeria Tatrzańska
  • Muzeum Podtatrzańskie
  • Muzeum w Spiskiej Sobocie

Znani mieszkańcy miasta i osoby związane z nim

Sport

Miasta partnerskie

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 63,09S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
  2. ↑ a b c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
  3. ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
  4. ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
  5. ↑ a b c d e f g Ondrej Pöss, Dejiny a kultura karpatskych Nemcov, Bratislava – Pressburg 2005, ISBN 80-89079-16-4, s. 68.
  6. ↑ Poprad, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-09-05].
  7. ↑ Ondrej Pöss, Dejiny a kultura karpatskych Nemcov, Bratislava – Pressburg 2005, ISBN 80-89079-16-4, s. 14–17.
  8. ↑ Ondrej Pöss, Dejiny a kultura karpatskych Nemcov, Bratislava – Pressburg 2005.
  9. ↑ Grzegorz Dzięgielewski: Poprad-muzea i galerie. 2013. [dostęp 2013-05-07]. (pol.).

Linki zewnętrzne

  • Oficjalna strona miasta (dostępna również w języku polskim)
  • Panorama najstarszej części Popradu. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-07-08)].
Miejscowości powiatu Poprad
Miasta
Wsie

Powiat Poprad

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się