Pocztowa Kasa Oszczędności (w skrócie P. K. O.[1]) – instytucja państwowa powołana dekretem z 1919 r., której celem było ułatwienia obrotu pieniężnego na ziemiach Rzeczypospolitej Polskiej i dla roztoczenia opieki nad oszczędnościami najszerszych warstw ludowych. Kasę ustanowiono jako osobę prawną, mającą gwarancje i będącą pod kontrolą Państwa[2].
Siedzibą Kasy była Warszawa.
Działalność Kasy
Do podstawowej działalności Kasy należało:
przyjmowanie i oprocentowywanie oszczędności.
obrót czekowy (przekazowy i przelewowy).
umieszczanie kapitału,
zakup i sprzedaż na rachunek własny papierów wartościowych państwowych lub przez Państwo gwarantowanych oraz papierów, którym ustawowo przyznano bezpieczeństwo,
wykonywanie zleceń swych uczestników w przedmiocie zakupu, sprzedaży i przechowywania papierów wartościowych państwowych lub przez Państwo gwarantowanych oraz papierów, którym ustawowo przyznano bezpieczeństwo,
współdziałanie przy emisji pożyczek państwowych i innych funduszów, pozostających pod opieką Państwa, pożyczek komunalnych oraz pożyczek innych ciał samorządnych publicznych.
Kierowanie Kasą
Zwierzchnią władzę nad Kasą sprawował Prezes wraz z Komitetem Dyrekcyjnym.
Prezes Kasy zastępował Pocztową Kasę Oszczędności na zewnątrz i był odpowiedzialny za całą jej działalność wobec władz państwowych.
Do Prezesa Kasy należało:
ogólne kierownictwo sprawami Kasy
wydatkowanie w ramach zatwierdzonego przez Komitet Dyrekcyjny budżetu,
przedkładanie Komitetowi Dyrekcyjnemu wniosków w przedmiocie otwierania oddziałów Kasy,
przedstawianie Komitetowi Dyrekcyjnemu kandydatów na zastępcę Prezesa, dyrektorów technicznego i administracyjnego, generalnego sekretarza, naczelnika Izby Obrachunkowej oraz dyrektorów oddziałów,
przyjmowanie personelu, rozmieszczanie go w poszczególnych wydziałach i oddziałach, awansowanie urzędników do wyższych płac, ustanawianie komisji dyscyplinarnych, wdrażanie dochodzeń dyscyplinarnych za wykroczenia służbowe analogicznie do przepisów, obowiązujących dla urzędników państwowych,
wykonywanie przy pomocy dyrektorów technicznego i administracyjnego generalnej inspekcji nad wszystkimi wydziałami i oddziałami Kasy,
bezpośrednie kontakt z Ministrem Poczt i Telegrafów oraz z okręgowymi Dyrekcjami Poczt i Telegrafów w sprawach czynności urzędów pocztowych, jako zbiornic Kasy,
przedkładanie Komitetowi Dyrekcyjnemu wniosków w przedmiocie wysokości wynagrodzenia dla urzędników pocztowych za czynności, wykonane przez nich dla Kasy,
sporządzanie w porozumieniu z Komitetem Dyrekcyjnym rocznych sprawozdań z działalności Kasy i przedkładanie ich Prezydentowi Ministrów.
Zakres Obowiązków Komitetu Dyrekcyjnego
Do Komitetu Dyrekcyjnego należała:
kontrola całej gospodarki Kasy,
zatwierdzanie budżetu Kasy przedstawianego przez Prezesa,
rozpatrywanie i zatwierdzanie sporządzanych przez Prezesa sprawozdań rocznych i bilansów Kasy,
zatwierdzanie wniosków Prezesa w przedmiocie otwierania oddziałów Kasy,
mianowanie na wniosek Prezesa zastępcy Prezesa, dyrektorów technicznego i administracyjnego, generalnego sekretarza i naczelnika Izby Obrachunkowej oraz Dyrektorów oddziałów,
postanawianie o umieszczaniu kapitałów Kasy oraz o nabywaniu nieruchomości dla Kasy,
oznaczanie wysokości wkładki uczestnictwa w obrocie czekowym,
oznaczanie najniższej i najwyższej kwoty wkładkowej, dopuszczalnej w obrocie oszczędnościowym i oznaczanie wysokości doraźnych zwrotów, wypłacanych uczestnikom Kasy przez urzędy pocztowe,
oznaczanie za zgodą Ministerstwa Skarbu stopy procentowej od kapitałów, lokowanych Kasy,
ustalanie wymiaru wszelkich opłat, pobieranych od uczestników Kasy,
oznaczanie na wniosek Prezesa wysokości wynagrodzenia dla personelu pocztowego za czynności dla Kasy spełniane.
Oddziały Kasy
Dyrektor oddziału sprawował nad całym jego personelem taką samą władzę, jaką miał Prezes nad personelem Kasy w Warszawie i przedstawiał Prezesowi wnioski w przedmiocie przyjmowania i awansowania urzędników oddziału. Wdrażanie dochodzeń dyscyplinarnych przeciwko urzędnikom oddziału wymaga zatwierdzenia Prezesa.
Oddziały prowadziły rachunkowość swoją samoistnie, lecz miały obowiązek regularnego przesyłania każdego miesiąca swych bilansów miesięcznych do centrali w Warszawie.
Oddziały wykonywały polecenia Prezesa i nie miały prawa umieszczania kapitałów bez jego zgody.
Urzędy pocztowe jako zbiornice Kasy
Wszystkie urzędy pocztowe Rzeczypospolitej Polskiej były zbiornicami Pocztowej Kasy Oszczędności i jako takie miały prawo i obowiązek przyjmowania wszelkich wpłat na rachunek Kasy. Wypłat mogły one tylko dokonywać na podstawie przekazów, nadsyłanych z centrali Kasy w Warszawie lub z jej oddziałów.
Wyjątek od tego stanowiły doraźne zwroty oszczędności, wypłacane na podstawie książeczek wkładkowych.
Za wszystkie czynności, wykonywane przez urzędy pocztowe dla Kasy odpowiadały Zarząd Centralny Poczt i Telegrafów.
Inna działalność Kasy
Działalność – w zakresie obrotu oszczędnościowego, czekowego i papierami wartościowymi, udzielanie pożyczek i wynajem skrytek bankowych, a od roku 1928 także ubezpieczenia na życie – prowadzona była oprócz urzędów pocztowych, także we własnych oddziałach (w Katowicach, Krakowie i Poznaniu) oraz pododdziałów (w Łodzi i Wilnie)[3].
Po wojnie bank wznowił działalność, nie podjął jednak obsługi rachunków przedwojennych[6].
Dekretem Rady Ministrów z dnia 25 października 1948 r. o reformie bankowej dotychczasową Pocztową Kasę Oszczędności zlikwidowano[7][4]. Majątek i tradycje przejęła utworzona równocześnie Powszechna Kasa Oszczędnościowa[8].
↑Dekret z dnia 25 października 1948 r. o reformie bankowej (Dz.U. z 1948 r. nr 52, poz. 412).
↑ abWojciechW.MorawskiWojciechW., Słownik historyczny bankowości polskiej do 1939 roku [online], Wydawnictwo „Muza”, 1998, s. 50–51 [dostęp 2019-12-11].
