Planowane załogowe loty kosmiczne. Daty zaplanowanych startów często ulegają zmianom, na ogół opóźnieniom, niekiedy misje z różnych powodów mogą być anulowane. W załogowych lotach kosmicznych nawet najbliższe plany wiążą się z dużą niepewnością co do terminów. Zatem wszystkie podane poniżej planowane daty należy traktować jako przybliżone i interpretować je jako: „nie wcześniej niż...”.

Wszystkie daty podane są według uniwersalnego czasu koordynowanego (UTC). W nawiasach przy nazwisku podano liczbę misji astronauty, łącznie z planowaną, a także jego status zawodowy. Przyjęto, że skoro najczęściej astronauci są zatrudniani przez rządowe lub ponadpaństwowe agencje kosmiczne, wówczas nie ma żadnej adnotacji, natomiast gdy astronauta jest zatrudniony przez instytucję komercyjną, dla której zawodowo wykonuje swoje obowiązki, wprowadza się adnotację "komercyjny", a jeśli lot jest finansowanych z funduszy własnych lub sponsorów (np. takich jak media), daje się adnotację "prywatny". Adnotacja „dowódca” oznacza dowódców misji, a w przypadku dowódców stałych załóg ISS (tzw. ekspedycji) dodano adnotację „dowódca Ekspedycji” z podaniem jej numeru. W przypadku stałych załóg CSS, dopóki są one złożone z załóg pojedynczych statków, jego każdorazowy dowódca jest zarazem dowódcą załogi stacji.

Do 2026 r.

Statek, misja Operator Data (od – do) Załoga Opis
CST-100 Starliner CFT Stany Zjednoczone Boeing
(dla NASA)
początek maja 2024 Stany Zjednoczone Barry Wilmore (3) – dowódca
Stany Zjednoczone Sunita Williams (3)
Pierwszy testowy załogowy lot statku Starliner do ISS w ramach Commercial Crew Program. Pobyt na ISS zaplanowano na ok. 7 dni.
Shenzhou 18 CNSA maj
− listopad 2024
 ? – dowódca
 ?
 ?
Dostarczenie nowej stałej załogi do Chińskiej Stacji Kosmicznej (CSS). W Chinach składy załóg są ogłaszane dopiero kilka dni przed startem.
Crew Dragon
Polaris Dawn
Stany Zjednoczone SpaceX
(dla J. Isaacmana)
lato 2024 Stany Zjednoczone Jared Isaacman (prywatny, 2) – dowódca
Stany Zjednoczone Scott Poteet (prywatny, 1)
Stany Zjednoczone Sarah Gillis (prywatny, 1)
Stany Zjednoczone Anna Menon (prywatny, 1)
Pięciodniowy lot wykupiony przez Jareda Isaacmana w ramach jego prywatnego programu Polaris. Zostanie osiągnięta orbita o wysokości ok. 1,4 tys. km, w programie pierwszy spacer kosmiczny (EVA) wykonany przez prywatnego astronautę.
Crew Dragon Crew-9 Stany Zjednoczone SpaceX
(dla NASA)
sierpień
− marzec 2025
Stany Zjednoczone Zena Cardman (1) – dowódca
Stany Zjednoczone Tyler Hague (3)
Stany Zjednoczone Stephanie Wilson (4)
Rosja Aleksandr Gorbunow (1)
Dostarczenie nowej stałej załogi do amerykańskiej części ISS.
Sojuz MS-26 Rosja Roskosmos 11 września 2024
− kwiecień 2025
Rosja Aleksiej Owczynin (4) – dowódca
Rosja Iwan Wagner (2)
Stany Zjednoczone Donald Pettit (4)
Dostarczenie nowej stałej załogi do rosyjskiej części ISS.
Crew Dragon Ax-4 Stany Zjednoczone SpaceX
(dla Axiom Space)
październik 2024 ?, ?, ?, ? Lot prywatny do stacji ISS dla firmy Axiom Space. Przypuszcza się, że w tym locie weźmie udział polski astronauta, Sławosz Uznański[1] (rezerwowy astronauta ESA).
Shenzhou 19 CNSA listopad 2024
− maj 2025
?, ?, ? Dostarczenie nowej stałej załogi do Chińskiej Stacji Kosmicznej (CSS).
Crew Dragon Polaris II Stany Zjednoczone SpaceX
(dla J. Isaacmana)
2024 lub 2025 ?, ?, ?, ? Drugi lot wykupiony przez Jareda Isaacmana w ramach jego programu Polaris Program. NASA rozważa zlecenie załodze dolot do teleskopu Hubbla celem podniesienia jego orbity za pomocą silników Crew Dragona i przedłużenia w ten sposób czasu działania teleskopu.
2025
Crew Dragon Ax-5 Stany Zjednoczone SpaceX
(dla Axiom Space)
początek 2025 ?, ?, ?, ? Lot prywatny do stacji ISS dla firmy Axiom Space z udziałem astronauty z Węgier. Czas trwania lotu: ok. 1 miesiąca.
CST-100 Starliner-1 Stany Zjednoczone Boeing
(dla NASA)
luty − sierpień 2025 Stany Zjednoczone Scott Tingle (2) – dowódca
Stany Zjednoczone Michael Fincke (4)
Kanada Joshua Kutryk (1)
• ?
Dostarczenie nowej stałej załogi do amerykańskiej części ISS. Pierwszy lot w ramach kontraktu NASA z przedsiębiorstwem Boeing. Przeprowadzenie tego lotu w założonym terminie zależy od pomyślnego przebiegu załogowego testu CFT w kwietniu 2024 r.
Sojuz MS-27 Rosja Roskosmos marzec
− październik 2025
Rosja Siergiej Ryżykow (3) – dowódca
Rosja Siergiej Mikajew (1)
• ?
Dostarczenie nowej stałej załogi do rosyjskiej części ISS.
Shenzhou 20 CNSA maj
− listopad 2025
?, ?, ? Dostarczenie nowej stałej załogi do Chińskiej Stacji Kosmicznej (CSS).
CST-100 Starliner-2 Stany Zjednoczone Boeing
(dla NASA)
sierpień 2025
− luty 2026
?, ?, ?, ? Dostarczenie nowej stałej załogi do amerykańskiej części ISS.
Sojuz MS-28 Rosja Roskosmos wrzesień 2025
− kwiecień 2026
?, ?, ? Dostarczenie nowej stałej załogi do rosyjskiej części ISS.
Crew Dragon Vast-1 Stany Zjednoczone SpaceX
(dla Vast Space)
wrzesień 2025 ?, ?, ?, ? Pierwszy lot załogowy do komercyjnej stacji Haven 1 firmy Vast Space.
Orion Artemis II Stany Zjednoczone NASA wrzesień 2025 Stany Zjednoczone Gregory Wiseman (2) – dowódca
Stany Zjednoczone Victor Glover (2) – pilot
Stany Zjednoczone Christina Koch (2)
Kanada Jeremy Hansen (1)
Pierwsza załogowa misja programu Artemis, którą będzie lot na orbitę okołoksiężycową, ale jeszcze bez lądowania na powierzchni Księżyca. Czas trwania misji: ok. 10 dni.
Shenzhou 21 CNSA listopad 2025
− maj 2026
?, ?, ? Dostarczenie nowej stałej załogi do Chińskiej Stacji Kosmicznej (CSS).
Gaganyaan Indie ISRO 2025 Indie ?
Indie ?
Pierwszy lot załogowy Indii.
2026
Crew Dragon Crew-10 Stany Zjednoczone SpaceX
(dla NASA)
luty
− wrzesień 2026
?, ?, ?, ? Dostarczenie nowej stałej załogi do amerykańskiej części ISS.
Sojuz MS-29 Rosja Roskosmos kwiecień
− wrzesień 2026
?, ?, ? Dostarczenie nowej stałej załogi do rosyjskiej części ISS.
Shenzhou 22
albo Mengzhou
CNSA maj
− listopad 2026
? Prawdopodobnie będzie to pierwszy lot nowego statku Mengzhou z kolejną załogą CSS, który zastąpi dotychczasowy statek Shenzhou.
CST-100 Starliner-3 Stany Zjednoczone Boeing
(dla NASA)
sierpień 2026
− luty 2027
?, ?, ?, ? Dostarczenie nowej stałej załogi do amerykańskiej części ISS.
Sojuz MS-30 Rosja Roskosmos wrzesień 2026
− kwiecień 2027
?, ?, ? Dostarczenie nowej stałej załogi do rosyjskiej części ISS.
Orion Artemis III Stany Zjednoczone NASA wrzesień 2026 ?, ?, ?, ? Pierwsza misja programu Artemis z lądowaniem dwóch astronautów na powierzchni Księżyca lądownikiem Starship HLS. Czas trwania misji: ok. 30 dni.
Shenzhou 23
albo Mengzhou
CNSA listopad 2026
− maj 2027
? Dostarczenie nowej stałej załogi do Chińskiej Stacji Kosmicznej (CSS).
Crewed Dream Chaser Stany Zjednoczone Sierra Space 2026 ? Lot testowy nowego statku, załogowej wersji miniwahadłowca Dream Chaser firmy Sierra Space, powstałej na bazie wersji cargo.
Crew Dragon Vast-2 Stany Zjednoczone SpaceX
(dla Vast Space)
2026 ?, ?, ?, ? Lot do komercyjnej stacji Haven 1 firmy Vast Space.
Po 2026 r. (wybór)
Crew Dragon Crew-11 Stany Zjednoczone SpaceX
(dla NASA)
luty
− wrzesień 2027
?, ?, ?, ? Dostarczenie nowej stałej załogi do amerykańskiej części ISS.
CST-100 Starliner-4 Stany Zjednoczone Boeing
(dla NASA)
sierpień 2027
− luty 2028
?, ?, ?, ? Dostarczenie nowej stałej załogi do amerykańskiej części ISS.
Orion Artemis IV Stany Zjednoczone NASA wrzesień 2028 ?, ?, ?, ? Lot do stacji okołoksiężycowej Gateway z lądowaniem na Księżycu, dostarczenie do stacji modułu mieszkalnego I-Hab.
Starship HLS Stany Zjednoczone SpaceX
(dla NASA)
wrzesień 2028 ?, ? Lot lądownika księżycowego, którego 2-osobowa załoga przejdzie na jego pokład ze statku Orion Artemis IV.
Starship Polaris III Stany Zjednoczone SpaceX
(dla J. Isaacmana)
? Stany Zjednoczone Jared Isaacman (prywatny, 3) – dowódca
• ???
Lot zarezerwowany przez J. Isaacmana w ramach jego programu Polaris. Będzie to pierwszy lot załogowy statku SpaceX Starship; jego data zależy od przebiegu bezzałogowych testów rozpoczętych w 2023 r.
Starship dearMoon Stany Zjednoczone SpaceX
(dla Y. Maezawy)
? Japonia Yusaku Maezawa (prywatny, 2)
Steve Aoki, Tim Dodd, Yemi A.D., Rhiannon Adam, Karim Iliya, Brendan Hall, Dev Joshi, Choi Seung-hyun
Lot turystyczny wokół Księżyca zarezerwowany przez japońskiego biznesmena Yusaku Maezawa. Weźmie w nim udział ośmioro zaproszonych przez niego artystów.
Oriol Rosja Roskosmos 2028 (?) ? Pierwszy, testowy lot załogowy nowego rosyjskiego statku. Z powodu pogłębiających się trudności rosyjskiego przemysłu kosmicznego, podawane oficjalnie daty pierwszych lotów statku nie są wiarygodne.
Orion Artemis V Stany Zjednoczone NASA wrzesień 2029 ?, ?, ?, ? Lot do stacji okołoksiężycowej Gateway z lądowaniem na Księżycu.
Blue Moon Stany Zjednoczone Blue Origin
(dla NASA)
wrzesień 2029 ?, ? Lot lądownika księżycowego, którego 2-osobowa załoga przejdzie na jego pokład ze statku Orion Artemis V.
Mengzhou CNSA 2030 ? Pierwsze chińskie załogowe lądowanie na Księżycu nowym statkiem Mengzhou (jego pierwszy bezzałogowy lot odbył się w 2020 r.) i jego lądownikiem Lanyue.

Najbliższe powroty

Statek, misja Operator Data lądowania Załoga Opis
Sojuz MS-24 Rosja Roskosmos 6 kwietnia 2024 (obecnie na orbicie) Rosja Oleg Nowicki (4) – dowódca
Białoruś Maryna Wasilewskaja (turystka, 1)
Stany Zjednoczone Loral O'Hara (1)
Powrót z ISS po krótkim propagandowym pobycie Białorusinki oraz częściowej wymianie załóg stacji.
CST-100 Starliner CFT Stany Zjednoczone Boeing
(dla NASA)
maj 2024 Stany Zjednoczone Barry Wilmore (3) – dowódca
Stany Zjednoczone Sunita Williams (3)
Powrót z testowego, pierwszego załogowego lotu statku Starliner do ISS w ramach Commercial Crew Program.
Shenzhou 17 CNSA maj 2024
(obecnie na orbicie)
Tang Hongbo (2) – dowódca
Tang Shengjie (1)
Jiang Xinlin (1)
Powrót z Chińskiej Stacji Kosmicznej (CSS) po wymianie załogi.
Crew Dragon
Polaris Down
Stany Zjednoczone SpaceX (dla J. Isaacmana) lato 2024 Stany Zjednoczone Jared Isaacman (prywatny, 2) – dowódca
Stany Zjednoczone Scott Poteet (prywatny, 1)
Stany Zjednoczone Sarah Gillis (prywatny, 1)
Stany Zjednoczone Anna Menon (prywatny, 1)
Powrót z lotu w ramach prywatnego Polaris Program finansowanego przez Jareda Isaacmana.
Crew Dragon Crew-8 Stany Zjednoczone SpaceX
(dla NASA)
sierpień 2024 (obecnie na orbicie) Stany Zjednoczone Matthew Dominick (1) – dowódca
Stany Zjednoczone Michael Barratt (3)
Stany Zjednoczone Jeanette Epps (1)
Rosja Aleksandr Griebionkin (1)
Powrót z ISS po wymianie załogi amerykańskiej części stacji.
Sojuz MS-25 Rosja Roskosmos wrzesień 2024 (obecnie na orbicie) Rosja Oleg Kononienko (5) – dowódca; dowódca Ekspedycji 70
Białoruś Nikołaj Czub (1)
Stany Zjednoczone Tracy Caldwell-Dyson (3)
Powrót z ISS po wymianie załogi rosyjskiej części stacji.

Dalsze plany

Wewnątrz statku Crew Dragon w trakcie misji Crew-1 w 2020 r.
Wnętrze statku Crew Dragon w trakcie misji Crew-1 (2020).

Wprowadzenie

Największa liczba lotów załogowych w najbliższych latach będzie wiązała się z wymianami załóg na dwóch stacjach orbitalnych: międzynarodowej ISS - po dwa loty rocznie, oddzielnie do amerykańskiej i rosyjskiej części stacji (prawdopodobnie od 2026 r. wymiana załóg rosyjskiej części będzie odbywać się nie co pół roku, ale co 9 miesięcy), oraz do chińskiej CSS - również dwa loty rocznie. Zatem łącznie będzie przeprowadzanych do sześciu tego rodzaju lotów w każdym roku. Prywatne loty do ISS organizuje nieregularnie firma Axion Space, przeciętnie jeden rocznie. Pozostałe loty będą miały najczęściej charakter ściśle komercyjny, sporadycznie będą też organizowane misje eksperymentalne, jak np. pierwszy załogowy lot Indii, lub eksploracyjne w ramach rozpoczynającego się programu księżycowego Artemis.

Do tej pory w kosmosie znalazło się łącznie osiem typów załogowych statków kosmicznych, wyprodukowanych w trzech krajach: Związku Radzieckim / Rosji, Stanach Zjednoczonych i Chinach (w nawiasach podano lata załogowej eksploatacji tych statków):

  • radzieckie i rosyjskie Wostok / Woschod (1961-1965; na użytek sowieckiej propagandy twierdzono, że Woschod to nowy statek, co miało wskazywać na rozwój radzieckiej techniki kosmicznej, ale w rzeczywistości Woschod był zmodyfikowanym statkiem Wostok, stąd utajniono wszelkie grafiki i fotografie Woschoda) oraz Sojuz (od 1967 r.),
  • amerykańskie Mercury (1962-1963), Gemini (1965-1966), Apollo (1968-1975), Space Transportation System (1981-2011; jedyny na razie załogowy wahadłowiec) oraz Crew Dragon (od 2020 r., pierwszy prywatnie zaprojektowany i zbudowany statek),
  • chiński Shenzhou (od 2003 r.).

Obecnie trwają prace nad następującymi nowymi załogowymi statkami kosmicznymi:

Statek Producent Rakieta nośna Przeznaczenie Planowany pierwszy
start załogowy
CST-100 Starliner Boeing (USA) Atlas V Wymiana załóg ISS kwiecień 2024
Orion Lockheed Martin (dla NASA, USA) SLS Program Artemis, misje księżycowe 2025
Gaganyaan ISRO (Indie) LVM-3 Eksperymentalne misje na na LEO 2025
Mengzhou China Aerospace Science and Technology Corporation (Chiny) CZ-5B Wymiana załóg CSS, misje księżycowe 2025 (?)
Dream Chaser DC-200 Sierra Space (USA) Vulcan Centaur Wymiana załóg ISS i prywatnych stacji 2026
Oriel RKK Energia (Rosja) Angara A5M Wymiana załóg rosyjskiej stacji ROS 2028 (?)
Starship SpaceX Super Heavy Prywatne misje księżycowe i marsjańskie ?

Bardziej szczegółowe informacje na temat tych statków można znaleźć w dalszych częściach niniejszego artykułu.

Statek CST-100 Starliner cumujący do ISS podczas bezzałogowego lotu testowego (2022).

Misje prywatnych statków zbudowanych na zamówienie NASA

Kontraktowe loty załogowe NASA do ISS

W wyniku finansowanego przez NASA programu Commercial Crew Program (CCP) dwie firmy: Boeing i SpaceX, otrzymały kontrakty na zapewnienie wymian stałych załóg ISS. Pierwszy z tych lotów rozpoczął się w listopadzie 2020 r. Loty te są realizowane co pół roku, obecnie na statkach Crew Dragon (SpaceX), a po wejściu do służby statków Starliner (Boeing), co prawdopodobnie nastąpi w 2024 r., oba te statki będą naprzemiennie dostarczały 4-osobowe załogi do i z Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS). Ze względu na znaczne opóźnienia w certyfikowaniu do lotów załogowych statku Staliner, NASA rozszerzyła w 2022 r. kontrakt ze SpaceX, który obecnie przewiduje przeprowadzenie łącznie 14 lotów[2].

W 2021 r. NASA rozpoczęła kolejny program, Commercial Crew Space Transportation Services, w ramach którego zostanie rozpisany nowy konkurs na realizację lotów załogowych do ISS[3]. Loty te będą odbywały się do 2030 r., gdy zakończy się funkcjonowanie stacji.

Loty komercyjne Crew Dragon i CST-100 Starliner

Oprócz przeprowadzanych w ramach kontraktów z NASA startów prywatnych statków załogowych, będą one wykorzystywane także komercyjnie. Od 2022 r. na zlecenie firmy Axiom Space loty takie są wykonywane statkiem Crew Dragon do stacji ISS (w uzgodnieniu z NASA w ramach programu komercjalizacji ISS), a po uruchomieniu stacji orbitalnej tej firmy Axiom Station, również do tej stacji oraz do innych stacji komercyjnych, które zostaną umieszczone na orbicie w ramach programu NASA budowy prywatnych stacji na LEO (program CLD). Wybór przewoźnika będzie zależał od właściciela danej stacji. Przeprowadzanie lotów do ISS w ramach uzgodnień z NASA planuje także firma Vast Space.

W 2022 r. amerykański przedsiębiorca Jared Isaacman ogłosił rozpoczęcie finansowanego przez niego Polaris Program[4], który ma obejmować trzy innowacyjne loty załogowe przeprowadzone we współpracy ze SpaceX. W ich trakcie będą testowane m.in. nowe skafandry przeznaczone do EVA firmy SpaceX. Dwa pierwsze loty mają odbyć się w kapsułach Crew Dragon, a trzeci w statku Starship. Pierwszy z tych lotów, który nazwano Polaris Dawn, ma odbyć się na początku 2023 r. Rozważane jest przeprowadzenie w ramach drugiej misji Polaris podniesienia orbity teleskopu Hubble'a na bezpieczną wysokość korzystając z silników statku Crew Dragon (w 2024 r.)[5].

Zestaw Super Heavy / Starship (2022).

Własne projekty statków załogowych amerykańskich prywatnych przedsiębiorstw

Starship (SpaceX)

Amerykańska firma SpaceX kierowana przez Elona Muska od 2010 r. propaguje projekt kolonizacji Marsa[6]. W 2016 r. została opublikowana ogólna koncepcja systemu transportu międzyplanetarnego. W późniejszych latach koncepcja ta mocno zmieniała się, przy czym jej rozmach był ograniczany. Statek nosi obecnie nazwę Starship, a jego pierwszy stopień Super Heavy. Zakończyły się testy prototypowych wersji statku Starship przeprowadzane na niskich wysokościach, a w kwietniu 2023 r. odbył się pierwszy suborbitalny test pełnego zestawu Super Heavy / Starship. Test, uznany za częściowo udany, zakończył się awarią i zniszczeniem statku[7].

Obecnie planuje się, że ten system transportu będzie mógł wynieść ładunek ok. 100 t, w tym kilkudziesięciu pasażerów, na orbitę wokółziemską (LEO), albo umieścić go na powierzchni Marsa, jeśli na LEO odbędzie się uzupełnienie paliwa statku[8]. W 2018 r. zapowiedziano przeprowadzenie w 2023 r. załogowego lotu statku wokół Księżyca, a jego organizator i sponsor, Yusaku Maezawa, poinformował, że zaprosi ośmioro artystów spośród chętnych do udziału w tym locie, i pod koniec 2022 r. rzeczywiście ogłosił nazwiska osób, które będą uczestnikami tego lotu[9]. Jednak obecnie oczekuje się rozpoczęcia lotów bezzałogowych Starship nie wcześniej niż w 2023 r., a załogowych najwcześniej w latach 2025-2028.

Według bardzo szczątkowych informacji upublicznionych pod koniec 2022 r., pierwszymi lotami załogowymi statku Starship będą[10]:

  • trzeci lot w ramach programu Polaris J. Isaacmana,
  • wokółksiężycowy lot dearMoon Y. Maezawy,
  • lądowanie na Księżycu w ramach misji Artemis III,
  • wokółksiężycowy lot Dennisa Tito.
Dream Chaser
Makieta wersji cargo małego wahadłowca Dream Chaser (2021).

Inne projekty

Szanse na realizację ma projekt załogowej wersji mini wahadłowca Dream Chaser firmy Sierra Space. Wersja cargo, obecnie budowana w ramach programu NASA Commercial Resupply Services 2, ma przeprowadzać loty zaopatrzeniowe do ISS i planuje się jej wdrożenie w 2024 r. Natomiast przyszła wersja załogowa, która w ubiegłym dziesięcioleciu nie otrzymała finansowania od NASA w finalnym etapie programu Commercial Crew Program, przewiduje się, że będzie budowana w ramach prac własnych Sierra Space i zostanie oddana do użytku w 2026 r.[11] Załogowy Dream Chaser, oznaczony symbolem DC-200, będzie służył głównie do obsługi stacji Orbital Reef obecnie budowanej przez konsorcjum pod kierunkiem firmy Blue Origin.

Firma Blue Origin niezależnie od powyższych prac Sierra Space, prowadzi prace nad własną kapsułą załogową, prawdopodobnie o kształcie bikonicznym (dwustożkowym). Jednak jej przeznaczeniem mają być głównie loty poza LEO, m.in załogowe loty w okolice Księżyca, a rakietą nośną dla niej będzie również budowany obecnie New Glenn[12]. Jednak firma nie przekazuje niemal żadnych informacji na temat projektu samej kapsuły czy o postępach w prowadzonych nad nią pracach.

Grafika Axiom Space Station po zakończeniu montażu w 2028 r.
Axiom Station po zakończeniu montażu pod koniec lat 20. (grafika, 2020).

Komercyjne stacje orbitalne po zakończeniu programu ISS

Axiom Station – od komercjalizacji ISS do autonomicznej stacji

Korzystając z finansowania przez NASA w ramach programu NextSTEP-2, pod koniec 2026 r. rozpocznie się montaż komercyjnej stacji orbitalnej budowanej przez amerykańską firmę Axiom Space[13]. Jej moduły będą dołączane do ISS w ramach programu komercjalizacji tej stacji. W 2030 r., gdy ISS będzie kończyć swoje funkcjonowanie, moduły te zostaną odłączone od ISS tworząc samodzielną Axiom Station. Nowa stacja będzie mogła pomieścić jednorazowo do 16 osób, które będą przewożone komercyjnymi statkami.

Jeszcze przed uruchomieniem samodzielnej stacji, firma w porozumieniu z NASA oferuje różnym krajowym agencjom kosmicznym, organizacjom oraz osobom prywatnym (turystom), krótkotrwałe loty na ISS na pokładzie statków Crew Dragon. Pierwszy z nich odbył się na początku 2022 r. i obecnie są one organizowane co kilka miesięcy. Gdy do ISS zostaną dołączone pierwsze własne moduły Axiom, firma będzie regularnie organizować do nich loty określane narodowe i prywatne, które później będą kierowane do powstałej na ich bazie samodzielnej Axiom Station.

Planowane moduły Axiom Station:

Moduł Rok Opis
Ax-H1 koniec 2026 Moduł mieszkalny dla 4 osób
Ax-H2 2027 Moduł mieszkalny dla 4 osób
SEE-1 2027 (?) Studio filmowe firmy Space Entertainment Enterprise (nadmuchiwany moduł o średnicy 6 m)[14]
MPLM Rafaello ok. 2028 Moduł obecnie przyłączony do ISS[15]
Ax-RMF koniec lat 20. Moduł laboratoryjny
Ax-EO koniec lat 20. Kopuła do obserwacji Ziemi
Ax-PTM koniec lat 20. Struktura zasilająca z ogniwami słonecznymi, która uniezależni stację od zasilania z ISS

W 2022 r. firma Axiom Space rozpoczęła tworzenie własnego korpusu astronautów, których szkolenie będzie przeprowadzane w NASA[16].

NASA zachęca prywatne przedsiębiorstwa – program CLD

NASA i jej partnerskie agencje biorące udział w programie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, zdecydowały się zakończyć go w 2030 r.[17]. NASA nie przewiduje budowy nowej stacji na orbicie okołoziemskiej, zamierza natomiast przekazać tę działalność prywatnym przedsiębiorstwom astronautycznym i dofinansować te z nich, które zdecydują się ubiegać o współpracę z NASA. Odbywać się to będzie w ramach programu Commercial Low-Earth Orbit (LEO) Destinations (w skrócie CLD)[18]. Podobnie jak w kończącym się programie budowy statków załogowych CCP, NASA i tutaj będzie dofinansowywać projekty wybierane w ramach kolejnych konkursów. Końcowym celem programu jest utworzenie na orbicie jednej lub więcej stacji załogowych, które będą wykorzystywane komercyjnie, a jednocześnie będą spełniały wymagania NASA i będą przez nią użytkowane w ramach kontraktów. W ten sposób zostanie utrzymana obecność amerykańskich astronautów na niskiej orbicie bez bezpośredniego zaangażowania NASA, co jest konsekwencją realizowanej obecnie koncepcji skomercjalizowania niskiej orbity okołoziemskiej, co wymaga jednak odpowiedniego wsparcia finansowego i technologicznego ze strony rządu dla firm realizujących przyjęte projekty. Przewiduje się, że pierwsze obiekty w ramach tego programu zostaną umieszczone na orbicie w 2028 r.

W grudniu 2021 r., w pierwszej fazie programu CLD, NASA przyznała fundusze trzem projektom[19] zgłoszonym przez konsorcja kierowane przez firmy Blue Origin (projekt Orbital Reef[20]), Nanoracks (projekt Starlab[21]) oraz Northrop Grumman[22]. W październiku 2023 r. Northrop Grumman ogłosił, że rezygnuje z realizacji własnego projektu i przyłącza się do projektu Starlab pod kierownictwem Nanoracks (spółki zależnej Voyager Space), realizowanego wspólnie z europejskim konsorcjum Airbus Defence and Space[23].

Według obecnych planów główną częścią Starlaba będzie cylindryczny moduł o długości ok. 8 m i średnicy również ok. 8 m, czyli znacznie większej niż w modułach obecnej stacji ISS (maksymalnie ok. 4,2 m), natomiast pojemność użyteczna stacji będzie wynosić ok. połowy obecnej pojemności ISS. Tak duży moduł będzie mógł zostać umieszczony na orbicie jedynie przez budowaną obecnie rakietę SpaceX Starship, co jest planowane w 2028 r.[24]

Planowane prywatne amerykańskie stacje orbitalne według obecnych planów:

Stacja Operator Rok* Masa
(t)
Objętość
(m³)
Załoga Rakieta
nośna
Statek
załogowy
Finansowanie Uwagi
Axiom Station Axiom Space 2026 16 Crew Dragon NextSTEP-2 Początkowo będzie funkcjonować w ramach ISS. Odłączenie od ISS nastąpi w 2030 r.
Orbital Reef Blue Origin,
Sierra Space
2027 830 10 New Glenn Dream Chaser,
CST-100 Starliner
CLD Moduły zostaną wykonane przez Blue Origin – metalowe, oraz przez Sierra Space – nadmuchiwane moduły LIFE (285 m³).
Starlab Starlab Space (spółka Voyager Space i Airbus Defence and Space) 2028 450 4 Starship CLD Pojedynczy duży moduł załogowy budowany przez Airbus Defence and Space.
Haven Vast Space 2025 13,2 70 4 Falcon 9 Crew Dragon SpaceX Moduł załogowy będzie zaadaptowany z drugiego stopnia rakiety Falcon 9.

* Umieszczenie na orbicie pierwszego modułu stacji.

Haven – stacja firmy Vast Space

W kwietniu 2023 r. amerykańska firma Vast Space, założona i finansowana przez przemysłowca Jeda McCaleba, ogłosiła plan budowy wspólnie ze SpaceX niedużej komercyjnej załogowej stacji orbitalnej Haven 1. Jedno-modułowa stacja o objętości ok. 70 m³ będzie przyjmować 4-osobowe załogi na pobyty do 30 dni. Stacja ma zostać umieszczona na niskiej orbicie rakietą Falcon 9 w sierpniu 2025 r., a wkrótce potem mają rozpocząć się do niej loty załogowe na pokładzie statków Crew Dragon (misje Vast-1 i następne)[25]. Jeśli te zamierzenia się powiodą, wówczas stacja Haven 1 pojawiłaby się na orbicie wcześniej niż stacja firmy Axiom czy stacje projektowane w ramach programu NASA CLD. Dalsze plany firmy przewidują budowę znacznie większych obiektów na orbicie, łącznie z wytwarzaniem na nich sztucznej grawitacji.

Inne przedsięwzięcia

W 2022 r. amerykańska firma Gravitics poinformowała o podjęciu prac nad załogowym modułem orbitalnym StarMax. Plany Gravitics nie obejmują budowy własnej stacji na orbicie, ale oferuje je firmom, które mają takie zamierzenia, jednak nie podano, z jakimi prowadzone są rozmowy dotyczące zakupu modułów StarMax. Przewiduje, że pierwsze moduły będą dostępne dla klientów w 2026 r. Metalowy moduł będzie miał kształt cylindra o długości 9,8 m, średnicy 7,6 m oraz pojemności ok. 400 m³. Kształtem i rozmiarami będzie bardzo zbliżony do stacji Starlab, co wymaga użycia rakiety SpaceX Starship do umieszczenia go na orbicie, ale firma pracuje również nad mniejszymi modułami o średnicach ok. 4 i 6 m, co umożliwi skorzystanie także z mniejszych, w tym dostępnych już rakiet. Moduły te na orbicie będą mogły być łączone w większe konstrukcje[26].

Bardziej długoplanowe pomysły oparte na koncepcji zaproponowanej przez Konstantina Ciołkowskiego jeszcze na początku XX w., a spopularyzowanej przez literaturę science-fiction, dotyczą budowy dużej stacji w kształcie torusa, w której na skutek ruchu obrotowego można wytworzyć niewielką sztuczną grawitację. Pomysły takie obecnie propagują firmy Orbital Assembly (projekty Pioneer i Voyager) oraz Gateway Spaceport (projekty Vera i Gateway). Jednak wydaje się, że rzeczywistym celem tych przedsięwzięć nie jest budowa takich stacji, a raczej uzyskanie korzyści marketingowych.

Apollo / Orion / Dragon
Porównanie załogowych kapsuł Apollo, Orion i Crew Dragon.
Orion, 2022
Kapsuła Orion po bezzałogowym locie testowym wokół Księżyca Artemis I w 2022 r.
Rakieta SLS przed startem do misji Artemis I (2022)
Rakieta SLS przed startem do bezzałogowej misji Artemis I (2022).

Loty księżycowe NASA – program Artemis

Program Artemis jest programem międzynarodowym, koordynowanym przez Stany Zjednoczone. Udział innych państw odbywa się na podstawie serii porozumień bilateralnych, określanych terminem Artemis Accords(inne języki), z poszczególnym krajami chcącymi brać udział w programie[27]. Podpisywanie tych porozumień rozpoczęło się w 2020 r., a do czerwca 2023 r. podpisało je już 26 państw, w tym Polska. Udział finansowy i technologiczny poszczególnych sygnatariuszy będzie bardzo zróżnicowany.

Misje eksploracyjne SLS / Orion

Program Space Launch System (SLS) finansowany przez NASA ma na celu budowę systemu bardzo ciężkich rakiet nośnych, porównywalnych z rakietą księżycową Saturn V z lat 60., który umożliwi załogową eksplorację dalszego kosmosu, w tym Księżyca i Marsa. Rakieta ta ma stanowić podstawę dla programu powrotu Ameryki na Księżyc, któremu w 2019 r., po kilkunastoletnich perturbacjach związanych ze zmieniającymi się koncepcjami, nadano nazwę Artemis. Załogowym statkiem wynoszonym przez tę rakietę będzie kapsuła Orion, zaprojektowana głównie do wypraw poza orbitę okołoziemską (w dalszy kosmos), zabierająca 4-osobową załogę, z której dwóch astronautów będzie brało udział w lądowaniach na Księżycu. W listopadzie i grudniu 2022 r. przeprowadzono bezzałogowy lot wokółksiężycowy zestawu SLS/Orion w ramach misji Artemis I.

Według harmonogramu zaktualizowanego w styczniu 2024 r.[28], w ramach programu Artemis przewidziane są następujące misje załogowe do Artemis IX włącznie:

Misja Rakieta nośna Data Opis misji
Artemis II SLS-1 Wrzesień 2025 Pierwszy lot załogowy statku Orion z wejściem na orbitę wokół Księżyca. Ponadto odbędzie się testowy, bezzałogowy lot lądownika księżycowego Starship HLS.
Artemis III SLS-1 Wrzesień 2026 Pierwsze w ramach Artemis załogowe lądowanie na Księżycu w okolicy bieguna południowego lądownikiem Starship Human Landing System (HLS), który zostanie dostarczony na orbitę Księżyca prywatną rakietą Super Heavy. W tym samym roku prywatnymi rakietami zostaną umieszczone na orbicie okołoksiężycowej pierwsze moduły stacji Gateway: PPE i moduł mieszkalny HALO.
Artemis IV SLS-1B Wrzesień 2028 Lot do stacji okołoksiężycowej Gateway z drugim załogowym lądowaniem na Księżycu w okolicy bieguna południowego lądownikiem Starship Human Landing System, dostarczenie modułu mieszkalnego I-Hab do stacji.
Artemis V SLS-1B Wrzesień 2029 Lot do stacji okołoksiężycowej Gateway, dostarczenie modułu ESPRIT do stacji oraz trzecie załogowe lądowanie na Księżycu. Lądowanie odbędzie się lądownikiem Blue Moon Lander firmy Blue Origin, który na stację dostarczy rakieta New Glenn. Równocześnie prywatną rakietą dotrze na Księżyc załogowy łazik księżycowy (Lunar Terrain Vehicle, LTV).
Artemis VI SLS-1B Wrzesień 2030 Lot do stacji okołoksiężycowej Gateway, dostarczenie śluzy powietrznej do stacji oraz czwarte lądowanie na Księżycu jednym z lądowników prywatnych firm.
Artemis VII SLS-1B Wrzesień 2031 Lot do stacji okołoksiężycowej Gateway oraz piąte lądowanie na Księżycu jednym z lądowników prywatnych firm. Równocześnie prywatną rakietą zostanie dostarczony na Księżyc hermetyzowany pojazd załogowy (Lunar Cruiser).
Artemis VIII SLS-1B 2032 Lot do stacji okołoksiężycowej Gateway oraz szóste lądowanie na Księżycu jednym z lądowników prywatnych firm. Równocześnie prywatną rakietą zostanie dostarczony na Księżyc stały moduł mieszkalny (Foundational Surface Habitat).
Artemis IX SLS-2 2033

Dalsze misje programu Artemis, oznaczone numerami od X do XI nie są jeszcze oficjalnie planowane przez NASA.

Międzynarodowa stacja okołoksiężycowa Gateway (grafika, 2022).

Międzynarodowa stacja Gateway na orbicie okołoksiężycowej

Gateway
Schemat stacji Gateway (2022).

Oprócz załogowych lądowań na powierzchni Księżyca, planowana jest budowa okołoksiężycowej stacji załogowej Gateway[29] od 2025 r. Będzie to międzynarodowa stacja, w której budowie oprócz Stanów Zjednoczonych mają wziąć udział Europa (ESA), Japonia i Kanada. Rosja, pomimo udziału w początkowych rozmowach, nie bierze udziału w tym programie (Roskosmos planuje współpracę z Chinami w programie księżycowym ILRS, w dalszej perspektywie załogowym[30]). Stacja Gateway będzie stanowić przyczółek dla lotów załogowych, w którym w dwóch modułach mieszkalnych załogi kolejnych statków Orion będą przebywać do kilku miesięcy, a zarazem będzie to punkt startu do wypraw na powierzchnię Księżyca za pomocą amerykańskich lądowników.

Moduły stacji Gateway[31]:

Moduł Rok Dostawca Opis
PPE (Power and Propulsion Element) 2025 Maxar (USA) Moduł zasilający. Będzie wyniesiony rakietą Falcon Heavy.
HALO (Habitation and Logistics Outpost)[32] 2025 Northrop Grumman (USA) Moduł mieszkalny. Do niego zostanie dołączone ramię robotyczne GERS (Gateway External Robotic System) dostarczone przez CSA (Kanada). Będzie wyniesiony rakietą Falcon Heavy razem z PPE.
I-HAB (International Habitat)[33] 2028 ESA (Europa) i JAXA (Japonia) Moduł mieszkalny. Dwa moduły mieszkalne HALO i I-HAB zapewnią 4-osobowej załodze łącznie 125 m³ objętości użytecznej.
ESPRIT (European System Providing Refueling, Infrastructure and Telecommunications) 2029 ESA (Europa) Moduł umożliwiający tankowanie PPE oraz telekomunikację.
Airlock 2030 Mohammed bin Rashid Space Centre (ZEA) Śluza powietrzna.

Statki cargo i załogowe, które będą czasowo przyłączane do stacji Gateway:

Statek Od roku Dostawca Opis
Starship HLS 2025 SpaceX (USA) Załogowy lądownik księżycowy (2-osobowy): transport na trasie orbita okołoksiężycowa - powierzchnia Księżyca (bez łączenia ze stacją Gateway). Lądownik będzie oparty na konstrukcji Starship jako jego wersja Starship HLS (Human Landing System).
Orion 2028 NASA (moduł załogowy) i ESA (moduł serwisowy) Załogowy statek programu Artemis: transport czterech astronautów na trasie Ziemia - orbita Księżyca.
Dragon XL 2028 SpaceX Statek dostawczy: transport cargo na trasie Ziemia - Gateway. Jego ładowność będzie wynosić ok. 5 t. Przewiduje się budowę również innych statków, m.in. rozważane jest wykorzystanie nowego japońskiego statku cargo HTV-X (wersja HTV-XG).
Blue Moon 2029 Blue Origin (USA) Drugi załogowy lądownik księżycowy (2-osobowy): transport na trasie stacja Gateway - powierzchnia Księżyca.

Lądowniki księżycowe

Artemis Base Camp - załogowa baza księżycowa będzie budowana na Księżycu od początku lat 30. (grafika, 2020).

W 2021 r. NASA poinformowała, że lądownik księżycowy do misji Artemis III zostanie zbudowany nie według zamówienia NASA, ale przez firmę SpaceX na podstawie jej własnego projektu. Będzie on oparty na budowanym obecnie przez tę firmę statku Starship, wynoszonym super ciężką rakietą Super Heavy, jako jego wersja HLS (Human Landing System)[34]. Będzie on wykorzystany co najmniej w misji Artemis III.

W 2022 r. NASA ogłosiła kolejny konkurs na zaprojektowanie i zbudowanie drugiego, konkurencyjnego lądownika, który będzie wykorzystywany w późniejszych misjach od Artemis V. W maju 2023 r. NASA ogłosiła, że zwycięzcą tego konkursu został lądownik Blue Moon, który będzie budowany przez konsorcjum kierowane przez firmę Blue Origin[35].

Model załogowego hermetyzowanego łazika księżycowego (2023).

Stacja księżycowa Artemis Base Camp

Jednym z celów późniejszych misji na powierzchnię Księżyca będzie założenie i eksploatacja stałej bazy powierzchniowej Artemis Base Camp[36], której budowa ma rozpocząć się na początku lat 30. (obecne plany mówią o 2032 r.). Będzie ona umiejscowiona w okolicach bieguna południowego. Baza będzie składać się z następujących elementów[37]:

  • stały moduł mieszkalny Foundational Surface Habitat,
  • łazik załogowy Lunar Terrain Vehicle (LTV),
  • hermetyzowany pojazd załogowy Lunar Cruiser projektowany przez JAXA i firmę Toyota.

Pobyty astronautów w bazie w pierwszym etapie programu Artemis będą trwały do jednego lub dwóch miesięcy.

Z Księżyca na Marsa

Koncepcje załogowego lotu na Marsa przewijają się w NASA jeszcze od czasów programu Apollo. Po uruchomieniu programu księżycowego Artemis pojawiła się koncepcja wykorzystania do tego celu stacji okołoksiężycowej Gateway, która po dołączeniu do niej odpowiednich modułów zostałaby skierowana w kierunku orbity okołomarsjańskiej. W marcu 2023 r. NASA opublikowała dokument, objaśniający ogólną koncepcję załogowej eksploracji Marsa określanej jako Moon to Mars (M2M)[38].

Loty załogowe Chin

Chińska stacja kosmiczna
Chińska Stacja Kosmiczna (CSS) po zakończeniu montażu w listopadzie 2022 r. (grafika, 2022).

Chińska Stacja Kosmiczna (CSS)

Chiny przeprowadziły w latach 2021-2022 budowę własnej modularnej załogowej Chińskiej Stacji Kosmicznej (CSS), zbliżonej kształtem i rozmiarami do dawnej radzieckiej stacji kosmicznej Mir użytkowanej w latach 1986-2000. Niekiedy używa się też nazwy Tiangong (nazwę tę wcześniej nosiły pojedyncze załogowe moduły laboratoryjne Tiangong 1 i 2). Montaż stacji został zakończony w listopadzie 2022 r. W 2024 r. zostanie umieszczony na orbicie teleskop orbitalny Xuntian, który tylko czasowo będzie dołączany do CSS celem jego serwisowania.

Przewiduje się, że eksploatacja stacji CSS będzie odbywała się przez 15 lat, a finalnie będzie składać się z sześciu stałych modułów, z których trzy zostaną dołączone w drugim etapie rozbudowy. Wówczas masa całkowita stacji wyniesie ok. 180 t, co będzie stanowić ok. 1/3 obecnej masy ISS[39].

Moduły stacji CSS:

Moduł Rok Opis
Tianhe 2021 Moduł główny
Wentian 2022 Moduł laboratoryjny 1
Mengtian 2022 Moduł laboratoryjny 2
Xuntian 2024 (planowany) Teleskop kosmiczny czasowo przyłączany do CSS celem jego serwisowania
? ? Trzy moduły wielofukcyjne

Trzyosobowe zmiany załóg CSS są wymieniane statkami Shenzhou dwa razy w roku, podobnie jak na stacji ISS. Przewiduje się, że na chińskiej stacji będą pracować także astronauci z innych krajów, w tym z ESA.

Model nowego chińskiego statku załogowego Mengzhou (2023).

Statki załogowe i zaopatrzeniowe, czasowo cumujące do stacji CSS:

Statek Od roku Opis
Shenzhou 2021 (w służbie) Trójosobowy statek załogowy
Tianzhou 2021 (w służbie) Statek zaopatrzeniowy
Mengzhou ok. 2025-2026 Nowy statek załogowy, obecnie na etapie testów

Dalsze zamierzenia: Księżyc

W połowie lat 20., planowane jest wdrożenie nowej kapsuły załogowej Mengzhou, która poza rutynowymi wymianami załóg CSS, będzie wykorzystywana także do załogowych lotów na Księżyc[40], których rozpoczęcie planowane jest na początek lat 30. Pierwszy bezzałogowy test nowego statku odbył się w 2020 r., ale test załogowy ciągle się nie odbył. Zestaw Mengzhou z lądownikiem księżycowym Lanyue koncepcją i parametrami bardzo przypomina dawny amerykański program Apollo, czyli kapsułę Apollo z lądownikiem LM.

Nowy typ statku ma zastąpić obecnie używane statki Shenzhou, jednak z doniesień medialnych wynika, że będą one w użyciu jeszcze co najmniej do 2025 r. Nowy statek będzie mógł zabrać na orbitę do 6 członków załogi, a pierwszy lot załogowy spodziewany jest ok. 2026 r.

Mengzhou będą budowane w dwóch wersjach: lżejszej – przeznaczonej do lotów na niską orbitę okołoziemską, czyli do CSS, oraz cięższej – służącej do dalszych lotów, przede wszystkim na Księżyc. Wersje te pod względem funkcjonalnym będą odpowiednikami obecnych amerykańskich statków, odpowiednio Crew Dragon i Orion.

W zakresie lotów poza orbitę okołoziemską, według informacji z chińskich źródeł pochodzących z 2021 r., planowane są następujące kluczowe przedsięwzięcia załogowe[41]:

  • 2025 – pierwszy lot wokół Księżyca,
  • 2030 – pierwsze lądowanie na Księżycu,
  • 2033 – pierwsze lądowanie na Marsie.

W 2023 r. Chiny oświadczyły, że pierwsze załogowe lądowanie na Księżycu zostanie przeprowadzone jeszcze przed 2030 r.[42] Misja ma zostać przeprowadzona z wykorzystaniem dwóch rakiet Chang Zheng 10 (CZ-10), które oddzielnie umieszczą na orbicie okołoksiężycowej statek Mengzhou i lądownik Lanyue. CZ-10 jest projektowaną nową, ciężką rakietą nośną o udźwigu 70 t na LEO, której koncepcja powstała na skutek opóźnień zaistniałych w pracach nad super-ciężką rakietą CZ-9 (ok. 150 t na LEO), która ma być odpowiednikiem amerykańskiej SLS.

Międzynarodowa Księżycowa Stacja Badawcza (ILRS)

W 2021 r. Chiny razem z Rosją ogłosiły realizację wspólnego projektu Międzynarodowej Księżycowej Stacji Badawczej (International Lunar Research Station, ILRS), którego celem jest budowa i eksploatacja stacji załogowej na powierzchni Księżyca[43]. Projekt ten ma stanowić przeciwwagę dla amerykańskiego porozumienia Artemis Accords zainicjowanego przez USA w 2020 r., dotyczącego załogowej eksploracji Księżyca, do udziału w którym Chiny nie zostały zaproszone, natomiast Rosja, która wcześniej wycofała się z udziału w programie księżycowym Artemis twierdząc, że przypisano jej zbyt małą rolę, negatywnie oceniła to porozumienie z powodu dominującej w nim roli Stanów Zjednoczonych.

Do udziału w projekcie ILRS zostały zaproszone wszystkie chętne państwa – dotąd zdecydowało się na przystąpienie do niego siedem krajów znajdujących się w strefie wpływów państw inicjatorów projektu. Prace nad konstrukcją stacji na powierzchni Księżyca mają rozpocząć się w 2031 r. poprzez umieszczanie na nim jej poszczególnych elementów. Głównym narzędziem do realizacji tych prac ma być projektowana superciężka chińska rakieta nośna Chang Zheng 9. Według oryginalnych planów projektu, pierwsza załogowa misja do ILRS ma odbyć się najwcześniej w 2036 r.[44]

Makieta statku Orzeł (2015)
Makiety statku Orzeł (2015).

Loty załogowe Rosji (Roskosmos)

Loty do ISS

Od 2020 r., po wejściu do służby amerykańskich statków budowanych w ramach programu CCP, rocznie odbywają się tylko dwa operacyjne starty Sojuzów do ISS. Planowane były także odrębne misje turystyczne, nie częściej niż raz na rok począwszy od 2021 r., jednak po agresji Rosji na Ukrainę w wyniku nałożonych sankcji zamierzania te prawdopodobnie nie zostaną zrealizowane. Obecnie nie są przewidywane inne zastosowania dla statków Sojuz niż obsługa ISS.

Nowy statek załogowy Orzeł

Na 2028 r. zapowiedziany jest pierwszy załogowy test nowego rosyjskiego statku o nazwie Orzeł (Орёл)[45]. Będzie to kapsuła o funkcjonalności zbliżonej do amerykańskiego Dragona. Statek będzie jednak przystosowany do lotów także w dalszy kosmos, gdyż jego perspektywiczne zadania mają objąć również załogowe loty na Księżyc na początku lat 30. Ponieważ budowa statku jest ciągle na bardzo wczesnym etapie, spodziewane są znaczne opóźnienia w wejściu tego statku do służby.

Makieta statku Orzeł (2015)
Model stacji ROS (2022).

Rosyjska stacja orbitalna ROS (planowana po zakończeniu programu ISS)

Po zakończeniu w 2030 r. programu międzynarodowej stacji ISS, Roskosmos zapowiada budowę na orbicie okołoziemskiej własnej stacji ROS (Российская орбитальная станция, Rosyjska Stacja Orbitalna). Stacja ma znajdować się na orbicie o dużym nachyleniu wynoszącym aż 97-98° (nachylenie orbity ISS wynosi ok. 52°), co umożliwi bezpośrednią obserwację całego globu. Taka orbita uniemożliwi wykorzystanie do budowy ROS jakichkolwiek modułów obecnie dołączonych do ISS, w tym Nauki i Priczała przyłączonych do ISS dopiero w 2021 r. W związku z tym głównymi modułami nowej stacji będą dwa moduły NEM (Нау́чно-энергети́ческий мо́дуль): konstruowany obecnie NEM-1, który ma zapewnić nowemu kompleksowi zasilanie, a później także NEM-2, który stanie się głównym modułem utworzonej w ten sposób samodzielnej rosyjskiej stacji orbitalnej. Wcześniej w centrum stacji znajdzie się moduł węzłowy oparty na konstrukcji modułu Priczał znanego z ISS[46]. Transport załóg ma odbywać się nowym statkiem Orzeł po wprowadzeniu go do służby ok. 2028 r.

Pierwszy moduł NEM-1 ma znaleźć się na orbicie w 2027 r.[47], a dwa następne w latach 2028 i 2029. Stacja wielkością i kształtem będzie przypominać dawną radziecką stację Mir. Masa stacji ma wynosić 55 t, pojemność użyteczna 217 m³, przewidziana jest 2-osobowa załoga. Po 2030 r. przewidziana jest rozbudowa stacji do ok. 122 t i zwiększenie liczebności załogi do 4 osób.

W 2022 r. Roskosmos poinformował, że stacja będzie pracować głównie w trybie automatycznym, a loty załogowe będą odbywały się do niej tylko w celu przeprowadzania napraw i wymian sprzętu[48], czego głównym powodem mają być oszczędności[49]. Komentuje się, że w praktyce taka decyzja może oznaczać całkowite zawieszenie rosyjskiego programu załogowego. Z kolei na początku 2024 r. pojawiły się informacje, że wymiany załóg ROS planowane są co 9 miesięcy. Wydaje się, że wszystkie te, nieraz sprzeczne doniesienia, stanowią bardziej element gry propagandowej rosyjskich władz, niż odbicie ich rzeczywistych zamierzeń.

Indyjska kapsuła załogowa po bezzałogowym locie testowym (2014).
Model indyjskiej stacji orbitalnej Bharatiya Antariksha (2023).

Loty załogowe Indii

Nad własnym programem załogowym pracują także Indie (Indyjska Organizacja Badań Kosmicznych, ISRO). Oficjalnie program załogowy ogłoszono w 2018 r.[50] Rakietą nośną do wynoszenia lekkiej trzyosobowej kapsuły Gaganyaan będzie LVM3 (Launch Vehicle Mark-3, dawna nazwa: GSLV MkIII). Pierwszy lot z jednym lub dwoma astronautami na pokładzie, poprzedzony dwoma lotami bezzałogowymi, obecnie planowany jest w 2025 r.[51] W 2024 r. ISRO ogłosiła nazwiska czterech astronautów, którzy przeszli ogólne przeszkolenia astronautyczne w Rosji. Spośród nich jeden lub dwóch weźmie udział w pierwszym locie załogowym Gaganyaan, a inny weźmie udział w misji do ISS na pokładzie amerykańskiego statku[52]. Przewiduje się przeprowadzenie w 2024 r. drugiego naboru astronautów.

Obecnie niektóre amerykańskie firmy biorące udział w programie Commercial LEO Destinations (CLD) są zainteresowane przyszłym wykorzystaniem statku Gaganyaan do obsługi prywatnych stacji orbitalnych, w tym stacji Starlab[53]. Powodem są stosunkowo niskie ceny indyjskich usług kosmicznych, ale także konkurencja pomiędzy poszczególnymi uczestnikami programu, którzy nie chcą korzystać z usług konkurentów.

W dalszych planach ISRO, jeśli zostanie pomyślnie zrealizowany program Gaganyaan, jest zbudowanie indyjskiej stacji kosmicznej Bharatiya Antariksh Station. Pierwszy jej moduł o masie ok. 8 t zostanie umieszczony na orbicie w 2028 r. tą samą rakietą nośną LVM3 co Gaganyaan. Będzie to moduł automatyczny, do którego astronauci będą cumować w celu krótkotrwałych pobytów. Stacja będzie następnie rozbudowywana, zwłaszcza gdy zostanie oddana do użytku znacznie silniejsza rakieta Next Generation Launch Vehicle (NGLV), za pomocą której można będzie wynosić na orbitę ładunki o masie nawet ponad 20 t. Budowa stacji ma zostać ukończona w 2035 r.[54] Jej całkowita masa wyniesie ok. 25 t. W dalszej perspektywie zapowiedziano załogowe lądowanie na Księżycu przewidziane w 2040 r.[55]

Loty załogowe innych krajów

Własne korpusy astronautów utrzymują także: Europa (kraje zrzeszone w Europejskiej Agencji Kosmicznej), Japonia oraz Kanada, których astronauci od początku biorą udział w pracach stałych załóg stacji ISS korzystając z transportu na pokładzie statków amerykańskich i rosyjskich. Udział astronautów z tych krajów przewidziany jest także w programie księżycowym Artemis, w tym w budowie stacji okołoksiężycowej Gateway oraz w lądowaniach na Księżycu. Ponadto ESA zawarła komercyjne porozumienie z firmą Axiom Space na udział europejskich astronautów w lotach tej firmy na ISS statkami Crew Dragon[56].

Własny korpus astronautów utworzyły także Zjednoczone Emiraty Arabskie (ZEA), z których astronauci na razie sporadycznie uczestniczą w lotach załogowych we współpracy z NASA i Rosją[57]. W 2023 r. odbył się pierwszy długotrwały, półroczny pobyt arabskiego astronauty z ZEA na ISS w załodze statku Crew Dragon (misja Crew-6). Na początku 2024 r. ZEA zostały włączone w księżycowy program Artemis − ich zadaniem będzie zbudowanie śluzy powietrznej dla stacji okołoksiężycowej Gateway[58].

Inne państwa sporadycznie wykupują pojedyncze miejsca na statkach amerykańskich i rosyjskich, a w przyszłości także chińskich. Najczęściej loty te, finansowane przez narodowe agencje kosmiczne, obejmują krótkotrwałe pobyty na ISS organizowane przez firmę Axiom Space.

Zobacz też

Przypisy

  1. Axiom Space, ESA Sign Agreement with Poland for Future Human Spaceflight Mission [online], Axiom Space, 9 sierpnia 2023 [dostęp 2023-08-10] (ang.).
  2. NASA to Purchase Additional Commercial Crew Missions – Kennedy Space Center [online], blogs.nasa.gov [dostęp 2022-06-03] (ang.).
  3. SAM.gov [online], sam.gov [dostęp 2022-01-17].
  4. Polaris Program will Undertake a Series of Pioneering SpaceX Dragon Missions, Demonstrating New Technologies and Culminating in the First Human Spaceflight on Starship [online], Polaris Program, 14 lutego 2022 [dostęp 2022-02-15] (ang.).
  5. Rob Garner, NASA, SpaceX to Study Hubble Telescope Reboost Possibility [online], NASA, 29 września 2022 [dostęp 2022-10-02].
  6. Paul Harris, Elon Musk: 'I'm planning to retire to Mars' | Discover [online], the Guardian, 31 lipca 2010 [dostęp 2016-05-12].
  7. Lora Kolodny, SpaceX Starship explosion spread particulate matter for miles [online], CNBC [dostęp 2023-05-01] (ang.).
  8. Starship [online], SpaceX.com.pl [dostęp 2021-06-13] (pol.).
  9. dearMoon [online], dearMoon [dostęp 2022-12-10] (ang.).
  10. Eric Berger, SpaceX announces a second private flight to the Moon aboard Starship [online], Ars Technica, 12 października 2022 [dostęp 2022-10-14] (ang.).
  11. Jeff Foust, First Dream Chaser vehicle takes shape [online], SpaceNews, 29 kwietnia 2022 [dostęp 2022-10-21] (ang.).
  12. Eric Berger, Blue Origin is getting serious about developing a human spacecraft [online], Ars Technica, 4 marca 2024 [dostęp 2024-03-07] (ang.).
  13. Axiom Station [online], Axiom Space [dostęp 2024-02-18] (ang.).
  14. RELEASE - Axiom selected to build inflatable microgravity media venue [online], Axiom Space, 20 stycznia 2022 [dostęp 2024-02-18] (ang.).
  15. Andrea Leinfelder, NASA's Super Guppy delivers space shuttle module for reuse on Axiom Space's commercial station, „Houston Chronicle” [dostęp 2024-02-18] (ang.).
  16. RELEASE – Axiom Space to train Italian Air Force’s Col. Walter Villadei as professional astronaut for future space mission [online], Axiom Space [dostęp 2022-01-17] (ang.).
  17. Biden-Harris Administration Extends Space Station Operations Through 2030 – Space Station [online], blogs.nasa.gov [dostęp 2022-01-02] (ang.).
  18. Michael Sheetz, NASA reviews private space station proposals, expects to save over $1 billion annually after ISS retires [online], CNBC, 20 września 2021 [dostęp 2021-10-22] (ang.).
  19. Robert Margetta, NASA Selects Companies to Develop Commercial Destinations in Space [online], NASA, 2 grudnia 2021 [dostęp 2021-12-03].
  20. Orbital Reef | Home [online], www.orbitalreef.com [dostęp 2023-07-29].
  21. Starlab - A New-Era Space Destination [online], Starlab - A New-Era Space Destination [dostęp 2023-07-29] (ang.).
  22. Commercial Space Station [online], Northrop Grumman [dostęp 2023-03-19] (ang.).
  23. Jeff Foust, Northrop Grumman to join Voyager Space commercial space station project [online], SpaceNews, 5 października 2023 [dostęp 2023-10-05] (ang.).
  24. Airbus monte à bord du projet Starlab de future station spatiale [online], Challenges, 2 sierpnia 2023 [dostęp 2023-10-05] (fr.).
  25. VAST Announces the Haven-1 and VAST-1 Missions. — VAST [online], www.vastspace.com [dostęp 2023-05-10].
  26. Gravitics - Starmax [online], www.gravitics.com [dostęp 2024-03-17].
  27. NASA: Artemis Accords [online], NASA [dostęp 2023-05-19].
  28. NASA Shares Progress Toward Early Artemis Moon Missions with Crew - NASA [online] [dostęp 2024-01-09] (ang.).
  29. Kelli Mars, Gateway [online], NASA, 17 listopada 2022 [dostęp 2022-12-18].
  30. China Confirms It Will Team Up With Russia to Explore the Moon, „Bloomberg.com”, 28 stycznia 2022 [dostęp 2022-06-06] (ang.).
  31. Kelli Mars, Gateway [online], NASA, 17 sierpnia 2016 [dostęp 2023-05-21].
  32. NASA, NASA Habitation and Logistics Outpost: Contract Finalized for Moon Outpost Living Quarters [online], SciTechDaily, 10 lipca 2021 [dostęp 2022-04-23] (ang.).
  33. ESA Astronaut Alexander Gerst tests lunar module living conditions at Thales Alenia Space in Turin [online], Thales Group [dostęp 2022-04-23] (ang.).
  34. Starship to Land NASA Astronauts on the Moon [online], SpaceX, 2021 [dostęp 2022-03-24] (ang.).
  35. Claire O’Shea, NASA Selects Blue Origin as Second Artemis Lunar Lander Provider [online], NASA, 19 maja 2023 [dostęp 2023-05-19].
  36. Cheryl Warner, NASA Outlines Lunar Surface Sustainability Concept [online], NASA, 25 marca 2020 [dostęp 2022-01-06].
  37. Lunar Living: NASA’s Artemis Base Camp Concept – Artemis [online], blogs.nasa.gov [dostęp 2021-11-29] (ang.).
  38. The Moon to Mars Strategy and Objectives Development [online], NASA, 5 kwietnia 2023 [dostęp 2023-04-08] (ang.).
  39. Andrew Jones, China to send new modules and co-orbiting spacecraft to Tiangong space station [online], SpaceNews, 4 października 2023 [dostęp 2023-10-10] (ang.).
  40. Rui C. Barbosa, New Chinese crew capsule completes test flight, returns to Earth [online], NASASpaceFlight.com, 8 maja 2020 [dostęp 2021-06-12] (ang.).
  41. China plans its first crewed mission to Mars in 2033 [online], Reuters, 24 czerwca 2021 [dostęp 2021-07-02].
  42. Andrew Jones, China sets sights on crewed lunar landing before 2030 [online], SpaceNews, 29 maja 2023 [dostęp 2023-10-10] (ang.).
  43. Andrew Jones, China, Russia enter MoU on international lunar research station [online], SpaceNews, 9 marca 2021 [dostęp 2023-12-25] (ang.).
  44. Wayback Machine [online], web.archive.org [dostęp 2023-12-25] [zarchiwizowane z adresu 2022-08-22].
  45. Maiden flight of Russia's Oryol spacecraft set for 2028 [online], interfax.com [dostęp 2023-08-17].
  46. Р.И.А. Новости, Разработчик рассказал о смене модулей на российской орбитальной станции [online], РИА Новости, 2023 [dostęp 2024-01-24] (ros.).
  47. Владимир Соловьев о ходе проектирования Российской орбитальной станции, [w:] Госкорпорациa «Роскосмос», 26 lipca 2022 [dostęp 2022-07-27] (ros.).
  48. Р.И.А. Новости, Новая российская орбитальная станция будет автоматической, сообщил Рогозин [online], РИА Новости, 2022 [dostęp 2022-05-28] (ros.).
  49. Р.И.А. Новости, Полезнее для страны, опаснее для людей: что известно о станции РОСС [online], РИА Новости, 2022 [dostęp 2022-06-19] (ros.).
  50. EXCLUSIVE: No Gaganyaan unmanned flight this year [online], The Week [dostęp 2022-04-17] (ang.).
  51. PTI, Gaganyaan mission can't happen this year or next year, focus fully on safety aspects: Isro chief | India News - Times of India [online], The Times of India, 30 czerwca 2022 [dostęp 2022-10-18] (ang.).
  52. Nair, Prathap, Krishnan and Chauhan listed for Gaganyaan mission, „The Times of India”, 27 lutego 2024, ISSN 0971-8257 [dostęp 2024-02-27].
  53. TNN, Voyager inks pact to use Gaganyaan spacecraft to service Starlab, The Times of India, 12 lipca 2023, ISSN 0971-8257 [dostęp 2023-07-16] (ang.).
  54. First module of Indian space station to launch by 2028: ISRO chief [online], The Indian Express, 23 grudnia 2023 [dostęp 2023-12-26] (ang.).
  55. Prime Minister reviews readiness of Gaganyaan Mission [online], pib.gov.in [dostęp 2023-10-17].
  56. Axiom Space and ESA Forge New Partnership for Future Space Exploration and Discovery [online], Axiom Space, 6 października 2023 [dostęp 2023-10-07] (ang.).
  57. U.A.E. examining options for future human spaceflight missions [online], SpaceNews, 29 października 2021 [dostęp 2022-03-24] (ang.).
  58. Sarwat Nasir, UAE signs landmark deal with US on Moon station and sending Emiratis to lunar orbit [online], The National, 7 stycznia 2024 [dostęp 2024-01-08] (ang.).

Bibliografia

Strony www zawierające informacje o planowanych lotach załogowych:

  • Launches & Landings. NASA. (ang.).
  • Launch Schedule. SpaceFlightNow. (ang.).
  • Launches. NextSpaceflight. (ang).
  • Manned Spaceflight Schedule. Spacefacts. (ang.).
  • Planowane załogowe loty kosmiczne. Loty kosmiczne. (pol.).
  • Экипажи на подготовке. НИИ ЦПК имени Ю.А.Гагарина. (ros.).

Strony www krajowych agencji kosmicznych oraz firm prywatnych, poświęcone załogowym lotom kosmicznym:

  • NASA (USA).
  • CNSA (Chiny).
  • CSA (Kanada).
  • ESA (Europa).
  • ISRO (Indie).
  • JAXA (Japonia).
  • Axiom Space, Inc..
  • Blue Origin Enterprises.
  • Sierra Space Corporation.
  • SpaceX.
  • Starlab Space LLC.
  • Vast Space LLC.

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się