Paleologowie
Herb Paleologowie
Kraj

Cesarstwo Bizantyjskie

Tytuły

Cesarz Bizancjum, Despota Morei, Markiz Montferratu

Założyciel

Nicefor Paleolog

Ostatni przedstawiciel

Konstantyn XI Paleolog

Rok założenia

1259

Rok rozwiązania

1453

Dynastia Paleologów (gr. Παλαιολόγος, l.mn. Παλαιολόγοι) – ostatnia dynastia władająca Cesarstwem Bizantyjskim, najdłużej ze wszystkich dynastii, przez niemal dwa wieki, od 1259 do 1453 roku.

Dzieje

Paleologowie pochodzili z Frygii w Anatolii. Pierwszym znanym ze źródeł przedstawicielem rodu Paleologów był Nicefor Paleolog – wódz armii i namiestnik Mezopotamii w czasach panowania Romana IV Diogenesa i Michała VII Dukasa. Nicefor zginął w czasie oblężenia Dyrrachion przez Normanów 18 października 1081 roku[1].

Nicefor miał dwóch synów: Jerzego Paleologa i Mikołaja Paleologa. Jerzy ożenił się z Anną Dukainą, siostrą Ireny Dukainy – żony cesarza Aleksego Komnena. Wsparł Aleksego w walce o tron. W 1081 roku piastował funkcję duksa Dyrrachion. Potem był jednym z dowódców wojsk. Walczył z Normanami pod Kastorią, Pieczyngami i Połowcami. Otrzymał wysokie godności dworskie kuropalatesa i despotesa. Dzięki jego działalności Paleologowie stali się jednym z potężniejszych rodów Cesarstwa[2].

Wykorzystali swoją pozycję w trakcie walk o tron między Komnenami a Angelosami pod koniec XII wieku. Andronik Paleolog – syn Michała Paleologa i wnuk Jerzego Paleologa został zięciem cesarza Izaaka II Angelosa. Brat Andronika – Jerzy – wsparł natomiast Aleksego III Angelosa. Jednocześnie ich wuj Aleksy Paleolog (syn Jerzego Paleologa) ożenił się z córką Aleksego III Angelosa – Ireną Angeliną i został wyznaczony na następcę tronu. Plany te pokrzyżowała IV wyprawa krzyżowa i powrót na tron Izaaka II Angelosa[3].

Paleologowie wzrośli w siłę w okresie rozpadu Cesarstwa na przełomie XII i XIII wieku. Odgrywali istotną rolę w Cesarstwie Nicejskim. Andronik Paleolog ożenił się na przełomie 1211 i 1212 roku z Ireną Laskariną – córką cesarza nicejskiego Teodora I Laskarysa. Miał zostać jego następcą, gdyż Teodor nie posiadał męskiego potomka, ale zmarł krótko po ślubie[3].

Natomiast pierwszym reprezentantem dynastii zasiadającym na tronie był Michał VIII, który początkowo sprawował regencję podczas małoletności cesarza Jana IV Laskarysa, później jednak (1259) przejął pełnię władzy i od 1261 roku panował samodzielnie. Posiadał wysoką pozycję w rodzie i wśród możnowładców, gdyż był potomkiem dwóch gałęzi dynastii, synem wielkiego domestyka Andronika Paleologa i Teodory Paleologiny. Ożenił się z Teodorą z rodu Laskarysów i Watatzesów. Paleologom w doskonały sposób udawało się wchodzić w koligacje ze wszystkimi ówcześnie panującymi na ziemiach bizantyńskich dynastiami, co niewątpliwie ułatwiło im objęcie tronu w Konstantynopolu. Ponadto znani byli z hojności wobec Kościoła, dzięki czemu posiadali poparcie wyższego kleru i mnichów.

Paleologowie władali cesarstwem aż do upadku Konstantynopola w 1453 r. Ostatnim cesarzem bizantyjskim był Konstantyn XI Dragazes, który zginął po zdobyciu Konstantynopola przez Turków.

Za ich panowania szybko upadła potęga militarna cesarstwa: po 1282 r. (śmierć Michała VIII) cesarstwo praktycznie nie odgrywało już większej roli politycznej. Kryzys militarny pogłębiały wojny domowe, jakie toczyli między sobą przedstawiciele dynastii, wciągając w to państwa sąsiadujące z Konstantynopolem: Serbię, Bułgarię, Genuę, Wenecję, a co najgorsze Turków Osmańskich. Lawirowanie między dwoma wymienionymi republikami włoskimi pogłębiało też upadek gospodarki bizantyjskiej eksploatowanej przez włoskich kupców[4]. Jako mecenasi kultury i sztuki wpłynęli jednak na rozkwit kultury bizantyjskiej, która stała się dominującym wzorem dla narodów bałkańskich.

Jednym z głównych działań, podejmowanych przez cesarzy z dynastii Paleologów, były próby zawarcia unii kościelnej z chrześcijaństwem zachodnim, w czym upatrywano szansę na uzyskanie pomocy militarnej w walce z Turkami Osmańskimi. Próby zawarcia unii podejmowali m.in. cesarze Michał VIII, Jan V, Jan VIII, jednak ze względów doktrynalnych, ale także z powodu silnej niechęci wiernych do łacinników do faktycznej akceptacji unii nigdy nie doszło.

Mottem dynastii były słowa: Basileus Basileon, Basileuon Basileuonton („Król królów, panujący nad panującymi”).

Losy dynastii po upadku Bizancjum

Dynastia w latach 1382-1460 władała także despotatem Morei na Peloponezie (Mistra), w pewnym okresie władcami Mistry byli następcy tronu bizantyjskiego. Ostatnimi despotami Morei byli Demetriusz II Paleolog oraz Tomasz Paleolog. Tytuł cesarza Bizancjum przeszedł po śmierci Konstantyna XI na dzieci Tomasza, gdyż Demetriusz miał tylko córkę Helenę, która została wzięta do haremu sułtana. Tomasz miał czworo dzieci: Helenę – żonę Łazarza III Brankowicza, Zoe Paleolog, Manuela Paleologa oraz Andrzeja Paleologa. Manuel przebywał w Rzymie, ale wrócił do Konstantynopola i oddał się w ręce sułtana Mehmeda II. Miał dwóch synów: Jana i Andrzeja. Andrzej przeszedł na islam i jako Mehmed Pasza został urzędnikiem dworskim. Obaj zmarli bezpotomnie.

Brat Manuela – Andrzej Paleolog – wiódł życie awanturnicze. Tytułował się „Imperator Constantinopolitanus”, dla zdobycia gotówki sprzedawał prawa do tronu bizantyjskiego, w tym Karolowi VIII Walezjuszowi i Ferdynandowi Aragońskiemu. Miał syna Konstantyna, który zmarł bezpotomnie. Tym sposobem wygasła dynastia Paleologów[4].

W 1305 r. boczna linia Paleologów (Paleologowie z Montferratu) drogą spadku weszła w posiadanie hrabstwa Montferratu (północne Włochy), którym władała aż do 1533 r., kiedy to ziemie hrabstwa odziedziczyli przedstawiciele rodu Gonzaga.

Żoną wielkiego księcia moskiewskiego Iwana III (1462–1505) była Zoe Paleolog, bratanica ostatniego cesarza bizantyjskiego, Konstantyna XI. Dzięki Zoe, na moskiewskim dworze książęcym zrodziła się idea MoskwyTrzeciego Rzymu, rozwijana później w Rosji jako bezpośredniej spadkobierczyni najlepszych tradycji bizantyjskich, tak religijnych, jak też państwowych. Symbolem związków bizantyjsko-ruskich było przejęcie przez władców moskiewskich dwugłowego bizantyjskiego orła, także za sprawą Zoe Paleolog.

Panujący na tronie bizantyńskim

Dwugłowy orzeł – godło dynastii Paleologów, uważane za godło Cesarstwa Bizantyńskiego

Despoci Morei

Markizowie Montferratu

Genealogia

Uproszczona genealogia Paleologów i ich związków z innymi dynastiami bizantyjskimi

Ostatni władcy Bizancjum
Ostatni władcy Bizancjum

Genealogia

Nicefor
zm. 1081
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Jerzy
 
Anna
Doukaina
1068-1110
MichałAleksy III
1153-1211
cesarz Bizancjum
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
NiceforAndronik
1083-1118
MichałAleksy
zm. 1203
 
Irena
Angelina
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
MikołajAndronikJerzy
 
 
 
 
 
 
Aleksy
 
Irena
Komnena
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Andronik
1190-1252
 
Teodora
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Nicefor
Tarchaneiotes
 
Maria
1216-1266
 
Megas
Domestikos
Irena
Eulogia

1218-1284
 
Jan
Kantakuzen

zm. 1257
Michał VIII
1224-1282
cesarz Bizancjum
 
Teodora
Watatzes

1240-1303
Jan
1225-1274
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Eufrozyna
 
Nogaj
zm. 1299
emir Złotej Ordy
Maria
 
Abaka-chan
1234-1282
władca Ilchanatu
Anna
Węgierska
1260-1281
 
Andronik II
1259-1332
cesarz Bizancjum
 
Jolanta
z Motferratu

1273-1317
Irena
 
Iwan
Arsen III

zm. 1302
car Bułgarii
Anna
zm. 1313
 
Nicefor I
Angelos

1271-1296
despota Epiru
Konstantyn
1261-1306
Eudokia
1265-1302
 
Jan II
1262-1297
cesarz Trapezuntu
Teodora
 
Dawid VI
1225–1293
król Gruzji
Teodor
1263-1310
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Michał IX
1277-1320
cesarz Bizancjum
 
Rita
Armeńska

1278-1333
Konstantyn
1278-1335
despota Tesaloniki
 
Irena
Raulaina
Jan
1286-1307
despota Tesaloniki
Teodor I
1290-1338
markiz Montferratu
 
Argentina
Spinola
Symonida
1294-1345
 
Stefan Urosz II
1253-1321
król Serbii
Demetriusz
1295-1343
 
Irena
Komnena
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Adelajda
Brunszwicka

1293-1324
 
Andronik III
1297-1341
cesarz Bizancjum
 
Anna
Sabaudzka

1306-1365
Tomasz
Angelos

zm. 1318
despota Epiru
 
Anna
zm. 1320
 
Mikołaj
Orsini

zm. 1323
despota Epiru
Teodor
Swetosław

zm. 1321
car Bułgarii
 
Teodora
 
Michał III
Szyszman

1275-1330
car Bułgarii
Jan
1288-1327
 
Irena
Metochitea
Jan II
1321-1372
markiz Montferratu
 
Izabela
z Majorki
1337-1430
Jolanta
1318-1342
 
Aimone
1291-1343
hrabia Sabaudii
Irena
 
Mateusz
Kantakuzen

1325-1383
cesarz Bizancjum
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Jan V
1332-1391
cesarz Bizancjum
 
Helena
Kantakuzena

1333-1396
Michał
1337-1370
Maria
1327-1356
 
Michał
Asen
1321-1354
Maria
zm. 1401
 
Franciszek I
Gattilusio

zm. 1384
władca Lesbos
Maria
zm. 1355
 
Stefan Urosz III
1285-1331
król Serbii
Otto III
1361-1378
markiz Montferratu
 
Violante
Visconti
1354-1386
Jan III
1362-1381
markiz Montferratu
Teodor II
1364-1418
markiz Montferratu
 
Joanna
de Bar
zm. 1402
Wilhelm
zm. 1400
Małgorzata
1365-1420
 
Piotr II
1340-1408
hrabia Urgell
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Andronik IV
1348-1385
cesarz Bizancjum
 
Maria
Bułgarska

1348-1390
Manuel II
1350-1425
cesarz Bizancjum
 
Helena
Dragaš

1372-1450
Teodor I
1347-1407
despota Morei
 
Bartolomea
Acciaiuoli

pani Koryntu
Michał
1351-1377
 
 
Sybilla
1397–1401
Jan Jakub
1395-1445
markiz Montferratu
 
Joanna
Sabaudzka
1392-1460
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Jan VII
1370-1408
cesarz Bizancjum
 
Irena
Gattilusio

zm. 1440
 
 
Jan IV
1413–1464
markiz Montferratu
 
Małgorzata
Sabaudzka
1439-1483
Sebastian
Otton
 
 
Amadeea
1418–1440
 
Jan II
1418-1458
król Cypru
Izabella
1419–1475
 
Ludwik
zm. 1475
markiz Saluzzo
Wilhelm VIII
1422–1483
markiz Montferratu
 
Elżbieta
Sforza
1456–1473
Bonifacy III
1424–1494
markiz Montferratu
 
Maria
Brankvić
zm. 1495
Teodor
1425–1481
kardynał
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Andronik V
1400-1407
cesarz Bizancjum
Anna
Moskiewska

1393-1417
 
Jan VIII
1392-1448
cesarz Bizancjum
 
Maria
Komnena

zm. 1439
 
 
Magdalena
Tocco

zm. 1429
 
Konstantyn XI
1405-1453
cesarz Bizancjum
 
Katarzyna
Gattilusio

zm. 1442
 
 
Andronik
1400-1428
despota Tesaloniki
Helena
Małgorzata
zm. 1496
 
Wiktoryn
1443–1500
hrabia Kłodzka
Blanka
1472-1519
 
Karol I
1468-1490
książę Sabaudii i Piemontu
Wilhelm IX
1486-1518
markiz Montferratu
 
Anna
d'Alençon
1492-1562
Jan Jerzy
1488-1533
markiz Montferratu
 
Julia
Aragońska
1492-1542
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Zofia
zm. 1434
Teodor II
1396-1448
despota Morei
 
Kleope
Malatesta

zm. 1433
Demetriusz II
1407-1470
despota Mistry i Morei
 
Teodora
Asanina
1407-1471
Tomasz
1409-1465
despota Morei
 
Katarzyna
Zaccaria

zm. 1462
Maria
1508-1530
Małgorzata
1510-1566
markiza Monferratu
 
Fryderyk II
Gonzaga

1500-1540
książę Mantui
Bonifacy IV
1512-1530
markiz Montferratu
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Helena
1428-1458
 
Jan II
1418-1458
król Cypru
Helena
1442-1470
Zoe
1456-1503
 
Iwan III
1440-1505
wielki książę
moskiewski
Helena
1431-1473
 
Łazarz II
Branković

1421-1458
despota Serbii
Manuel
1455-1512
Andrzej
1453-1502
 
 
 
 
 
 
 
AndrzejKonstantyn

Zobacz też

Literatura bizantyńska epoki Laskarysów i Paleologów 1204-1453

Przypisy

  1. Paleologowie, seria: „Dynastie świata”, Warszawa 2011, s. 10.
  2. Paleologowie, seria: „Dynastie świata”, Warszawa 2011, s. 11.
  3. a b Paleologowie, seria: „Dynastie świata”, Warszawa 2011, s. 12.
  4. a b Paleologowie, seria: „Dynastie świata”, Warszawa 2011, s. 17.

Linki zewnętrzne


Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się