Płyta wiślicka
Dolny panel płyty wiślickiej

Płyta wiślicka lub płyta orantówposadzka o wymiarach 4,1 × 2,5 metra[1] z lat około 1175–1177 z rytymi przedstawieniami figuralnymi, odkryta w 1959 w krypcie zburzonego kościoła z XII wieku, na którego miejscu stoi obecnie gotycka kolegiata w Wiślicy. Unikatowy w skali światowej zabytek sztuki romańskiej. Odsłonięta w latach 1959-60 podczas badań archeologicznych, którymi w ramach Zespołu Badań nad Polskim Średniowieczem kierował prof. Andrzej Tomaszewski. Konserwowana w latach 1982-83 pod kierunkiem prof. Władysława Zalewskiego z ASP w Krakowie.

Posadzka wykonana jest z jastrychu (gipsowej masy, twardniejącej po wylaniu). Wykonano na niej ryty, wypełnione następnie masą gipsową, zabarwioną na czarno smołą lub węglem drzewnym. W rezultacie otrzymano czarny rysunek na jasnym tle, przypominający efekt niello.

Płyta znajdowała się w środkowej nawie krypty, pod dwoma przęsłami sklepienia (zachowały się trzy bazy kolumn). Płyta składa się z dwóch pól z przedstawieniami figuralnymi oraz bordiury, która oddziela pola i otacza całość. W lewym pasie bordiury znajdują się wyobrażenia lwa, centaura, smoka i bazyliszka, w górnym, u stóp ołtarza – dwa lwy przy Drzewie Życia. Pozostałe pasy bordiury wypełnia dekoracja roślinna (plecionka, wić) i roślinno-zwierzęca (dodatkowo przedstawienie smoka). Mityczne potwory w lewym dolnym pasie bordiury zapewne symbolizują grzechy wymieniane w mszalnym tekście liturgicznym tzw. spowiedzi powszechnej.

W górnym polu, które znajdowało się bliżej ołtarza, znajduje się przedstawienie duchownego, stojącego między mężczyzną z brodą i chłopcem. W dolnym ukazany jest mężczyzna z brodą pomiędzy kobietą w czepcu i młodzieńcem. Wszystkie postacie mają głowy podniesione do góry oraz uniesione ręce w geście modlitewnym – są interpretowane jako oranci (adoranci). Nad postaciami z górnego pola zachował się fragment łacińskiego napisu: Hi conculcari querunt ut in astra levari possint et pariter ve... (Ci chcą być podeptani, aby mogli być wzniesieni do gwiazd i zarówno...)[2]

Identyfikacja ukazanych na płycie osób oraz ustalenie osoby fundatora pozostawiają wątpliwości. Za fundatora uznaje się Kazimierza Sprawiedliwego, którego identyfikuje się z brodatym mężczyzną z dolnego pola. Towarzyszyć mają mu jego żona Helena i syn Bolesław. W górnym polu przedstawiono najprawdopodobniej zmarłych krewnych Kazimierza – jego brata Henryka Sandomierskiego i syna Kazimierza. Istnieje także hipoteza, że brodatym mężczyzną z dolnego pola (i fundatorem zarazem) jest Bolesław Kędzierzawy, a towarzyszą mu żona i syn Leszek.

Przypisy

  1. Wymiary podane za artykułem Romana Mirowskiego Wiślica. Kolegiata, "Nasza Baba Jaga. Świętokrzyski Kwartalnik Edukacyjno-Krajoznawczy" [na:] [1] (dostęp 16.10.07)
  2. Według hipotezy prof. Aleksandra Gieysztora ciąg dalszy wierszowanego napisu mógł brzmieć: ... VErsus caelum capescere iter lub ...VEnerare Deum feliciter, albo coś jeszcze innego, co chcieli po śmierci osiągnąć. Wizja "uniesienia ku gwiazdom" nawiązuje do filozofii Platona, wedle którego dusze ludzkie po śmierci stają się gwiazdami. W jakże innym świetle stawia to synów Krzywoustego, którzy nie tylko wojnami i polowaniami się zajmowali.

Bibliografia

  • Tadeusz Chrzanowski, Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993, ISBN 83-01-11171-2, OCLC 69471981.
  • Historia sztuki polskiej, t. I: Sztuka średniowieczna, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1965.
  • Teresa Mroczko, Polska sztuka przedromańska i romańska, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1988, ISBN 83-221-0307-7, OCLC 835024931.
  • Lech Kalinowski, "Hi conculcari querunt" czyli kto pragnie być deptany na płycie wiślickiej, [w:] Speculum Artis. Treści dzieła sztuki średniowiecza i renesansu, Warszawa 1989.
  • Władysław Zalewski, Mieczysław Stec, Rytowana romańska posadzka w kolegiacie wiślickiej, Studia i materiały Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, t. IV, Kraków 1994.
Literatura dodatkowa
  • Lech Kalinowski, Romańska posadzka z rytami figuralnymi w krypcie kolegiaty wiślickiej, [w:] Speculum Artis. Treści dzieła sztuki średniowiecza i renesansu, Warszawa 1989

Linki zewnętrzne

  • Zdjęcie płyty
  • Zdjęcie 2

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się