ResponseEve, a responsive template by SiGa

Ostrokrzew paragwajski
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	ostrokrzewowce
Rodzina	ostrokrzewowate
Rodzaj	ostrokrzew
Gatunek	ostrokrzew paragwajski
	Nazwa systematyczna
	Ilex paraguariensis A.St.-Hil.; Mém. Mus. Hist. Nat. 9: 351 1822
Synonimy
	Ilex mate St. Hil.;
	Ilex mate St. Hil.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ostrokrzew paragwajski, herbata paragwajska, herba mate, yerba mate^[5] (Ilex paraguariensis A.St.-Hil.) – gatunek drzewa z rodziny ostrokrzewowatych (Aquifoliaceae). Występuje w stanie dzikim w Ameryce Południowej (Brazylia, Argentyna, Paragwaj, Urugwaj)^[6]. Nazwę naukową tej roślinie nadał francuski botanik Auguste de Saint Hilaire(inne języki) w 1822 roku^[3]. Hiszpańska nazwa zwyczajowa to yerba mate lub herba mate (= napój ziołowy)^[5], a portugalska erva-mate.

Morfologia

Pokrój: Wiecznie zielone drzewo dorastające nawet do 15 metrów wysokości^[5], ale zwykle wysokość nie przekracza 6-8 metrów^[7].

Pień: Kora biaława i gładka, pień krótki, drewno nietrwałe, łatwo butwiejące^[5].

Liście: Zimozielone, odwrotnie podłużnie jajowate, z zewnątrz błyszczące, odlegle ząbkowane. Osiągają długość ponad 5 cm^[5].

Kwiaty: Rośliny zmienne, zarówno jedno- jak i dwupienne. Kwiaty zawsze rozdzielnopłciowe, zebrane w pęczki w kątach liści, drobne, białe lub kremowe. Mają mały, 4–5-działkowy kielich, 4-płatkową koronę zrośniętą do połowy, 1 czterokomorowy słupek o bardzo krótkiej szyjce i 4 pręciki przyrośnięte do korony^[5]. Kwitnie od października do grudnia.

Owoce: Ciemnoczerwone lub fioletowe, mięsiste jagody^[7].

Zastosowanie

Sztuka kulinarna: w Ameryce Południowej ostrokrzew ma znaczenie podobne jak herbata w Europie. W celach spożywczych wykorzystywane są liście oraz gałązki w ustawowo określonych proporcjach do produkcji yerba mate. Dziko rosnący ostrokrzew ma aromatyczny, silny zapach i smak. Napar z tej rośliny przyrządza się z pokruszonych, suchych (rzadziej świeżych), specjalnie spreparowanych liści oraz gałązek^[5].
Roślina uprawna: W ciągu roku z jednego drzewa można zebrać 30-38 kg suszonych liści. Plony z jednego drzewa są zbierane co trzy lata, aby zapobiec „utracie mocy” rośliny. W XVII wieku przybyli do Paragwaju Jezuici, którzy założyli pierwsze większe plantacje.
Roślina lecznicza: Indianie Guarani piją napar z liści ostrokrzewu paragwajskiego od czasów prekolumbijskich, aby zmniejszyć uczucie głodu, zwalczyć zmęczenie i zredukować stres. Europejska Agencja Leków (EMA) w 2011 roku opublikowała raport na temat leczniczego zastosowania surowca farmaceutycznego jakim są liście ostrokrzewu paragwajskiego^[8]. Raport ten w 2021 roku został uaktualniony^[9].
- Surowiec zielarski: liście, zawierają 0,9–1,8% kofeiny^[5], oraz witaminy A, B₁, B₂, C, sole mineralne, inozytol, cholinę, kwas nikotynowy, flawonoidy.
- Działanie: napar działa pobudzająco, zmniejsza postęp miażdżycy, oczyszcza organizm z ciężkich metali i toksyn, rozszerza naczynia krwionośne, działa odchudzająco.^{[potrzebny przypis]}

Obecność w kulturze i symbolice

W różnych częściach świata ostrokrzew paragwajski służy ludziom do nawiązywania więzi o charakterze nieformalnym opartej na wspólnym rytualnym piciu yerba mate.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
↑ ^a ^b The Plant List. [dostęp 2013-01-30].
↑ Ilex paraguariensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2013-01-30].
↑ ^a ^b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ Assessment Report on Ilex paraguariensis St. Hilaire, Folium. EMA: 2011
↑ Addendum to Assessment Report on Ilex paraguariensis St. Hilaire. EMA: 2021

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).

[TPL-3] The Plant List. [dostęp 2013-01-30].

[iucn-4] Ilex paraguariensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Podbielkowski-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.

[grin-6] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2013-01-30].

[E-7] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[8] Assessment Report on Ilex paraguariensis St. Hilaire, Folium. EMA: 2011

[9] Addendum to Assessment Report on Ilex paraguariensis St. Hilaire. EMA: 2021

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

ResponseEve, a responsive template by SiGa

Morfologia

Zastosowanie

Obecność w kulturze i symbolice

Przypisy

Witaj

Źródło

Odsyłacze

Podziel się