| miasto i gmina | |||||
 Ratusz z Kolumną Zwycięstwa | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Aglomeracja | |||||
| Prawa miejskie |
22 lutego 1255 | ||||
| Burmistrz | |||||
| Powierzchnia |
20,96 km² | ||||
| Wysokość |
135 – 164[potrzebny przypis] m n.p.m. | ||||
| Populacja (01.01.2023) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
71 | ||||
| Kod pocztowy |
56-400 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
DOL | ||||
Położenie na mapie powiatu oleśnickiego  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||
 51°12′46″N 17°22′59″E/51,212778 17,383056
| |||||
| TERC (TERYT) |
0214011 | ||||
| SIMC |
0987213 | ||||
| Hasło promocyjne: Oleśnica – miasto wież i róż | |||||
Urząd miejski Rynek-Ratusz56-400 Oleśnica | |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Oleśnica (niem. Oels, cz. Olešnice) – miasto w Polsce w województwie dolnośląskim, w aglomeracji wrocławskiej, siedziba powiatu oleśnickiego, położone na lewym brzegu rzeki Oleśnicy (dopływ Widawy). Pod względem geograficznym Oleśnica leży na Nizinie Śląskiej na wysokości 152 m n.p.m.[2][3], na Dolnym Śląsku.
Nazwa miasta pochodzi od nazwy drzewa olchy (staropol. Olszyna, Olsza), od której wywodziła się historyczna nazwa miasta Olesznica[5][6]. Do grupy miejscowości na Śląsku, których nazwy wywodzą się od tego drzewa – „von olsza = Erle (alnus)” zalicza ją niemiecki językoznawca Heinrich Adamy. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia on nazwę miasta zanotowaną w dokumencie z 1189 roku Olsznica podając jej znaczenie „Stadt am Erlenbach” – „miasto nad olchowym potokiem” nawiązując do jednego z dopływów rzeki Widawy – Oleśnicy[7].
W roku 1214 wymieniona w zlatynizowanej formie Oleznic, w akcie lokacji na prawie średzkim z 22 lutego 1255 roku Civitas nostra Olsnicz. W dokumencie z 1222 roku wydanym przez biskupa wrocławskiego Lorenza miejscowość wymieniona jest jako „Olesniza”[8]. Nazwę miejscowości w zlatynizowanej formie Olesniz wielokrotnie notuje spisana po łacinie w latach 1269–1273 Księga henrykowska[9]. W 1295 w kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) miejscowość wymieniona jest jako Olsnice[10].
W spisanym ok. 1300 roku średniowiecznym łacińskim utworze opisującym żywot świętej Jadwigi Vita Sanctae Hedwigis miasto wymieniane jest w zlatynizowanej staropolskiej formie Olsnicz[11]. Nazwa miejscowości w staropolskiej formie Olesnicz wymieniona jest w łacińskim dokumencie z 1312 roku wydanym w Głogowie[12]. W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym z 1314 roku miasto wymienione jest pod nazwą Olesniz[13].
W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel wymienił miejscowość w swoim łacińskim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając trzy nazwy Olsna, Olsse oraz powołując się na dzieła Marcina Kromera Olesnicia[14].
W 1750 roku polska nazwa „Oleśnica” wymieniona jest w języku polskim przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska[15].
Nazwę Oleśnica w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa[16]. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany pod koniec wieku XIX wymienia dwujęzyczne nazwy miejscowości – polską Oleśnica oraz niemiecką Oels[17]. Do 1825r w Oleśnicy odprawiane były msze protestanckie dla okolicznych chłopów co świadczy o polskości tego terenu jeszcze na początku XIX w.
Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 7 maja 1946[18].
.jpg)
Początki Oleśnicy nie są znane, jednak już w 1214 r. istniała osada targowa, a w 1230 r. wymieniony został gród obronny, będący od 1247 r. siedzibą kasztelana. Po podziale księstwa śląskiego znalazła się ona w księstwie wrocławskim. Prawa miejskie uzyskała 22 lutego 1255 roku – książę wrocławski Henryk III Biały wskazując zasadźców Alberta i Richolfa, nadał lokację na prawie średzkim[19] dla Civitas nostra Olsnicz.
Od 1294 roku należała do księstwa głogowskiego. W 1313 r. Oleśnica stała się stolicą samodzielnego księstwa oleśnickiego pod władzą księcia Bolesława, a następnie w 1320 r. miastem rezydencjalnym księcia Konrada I. Za panowania Piastów oleśnickich rozpoczęto budowę zamku, murów obronnych, świątyń. Po śmierci Konrada X Białego Młodszego, ostatniego władcy z miejscowej linii Piastów w roku 1492, Oleśnica wraz z księstwem przez trzy lata pozostawała w dyspozycji króla Czech, po czym została przekazana ziębickiej linii czeskich Podiebradów. Za ich panowania miasto przeżywało rozkwit, czego przejawem była renesansowa przebudowa zamku, rozwój umocnień, wzniesienie nowych świątyń, budowa gimnazjum, biblioteki i drukarni. W okresie wojny trzydziestoletniej miasto zostało mocno zniszczone. Od 1647 r. Oleśnica przeszła we władanie książąt wirtemberskich, którzy odbudowywali ją w stylu barokowym. Miasto było ważnym ośrodkiem kulturalnym, siedzibą teatru i drukarni wydających książki po niemiecku, polsku i łacińsku. W 1730 r. pożar zniszczył większą część miasta[19].
Już pod koniec XIII wieku działała tu mennica. Oleśnica korzystała ze swego położenia na szlaku z Wrocławia do Wielkopolski. Miała znaczące związki z Krakowem. W Oleśnicy znajdowała się ważna drukarnia, a także znane gimnazjum.
W połowie XVII wieku polsko-niemiecka granica językowa przebiegała niedaleko Oleśnicy, włączając miasto do terytorium o dominacji języka polskiego[20]. W Oleśnicy swoje dzieła wydawał m.in. Adam Gdacjusz zwany „Śląskim Rejem” oraz Jerzy Bock[21].
Po książętach wirtemberskich miasto przeszło w ręce dynastii brunszwickiej[19]. W 1824 powstała tu loża wolnomularska „Wilhelm pod ukoronowaną kolumną”, która istniała do 1935 roku[22]. W 1884 r. Oleśnica stała się uposażeniem następcy tronu Prus[19].
Ponowny rozkwit miasta nastąpił w 2. połowie XIX w. W 1850 r. ulokowano w Oleśnicy garnizon, zaś w 1868 r. przeprowadzono przez miasto strategiczną linię kolejową, łączącą Wrocław z Górnym Śląskiem. Miasto rozbudowało się w trzech kierunkach:
Między 23 a 25 stycznia 1945 roku 73 korpus piechoty 52 armii I Frontu Ukraińskiego toczył zacięte walki o zajęcie miasta[23].
Podczas zajmowania 25 stycznia 1945 r. Oleśnicy przez Armię Czerwoną nie doszło do walk, które spowodowałyby znaczne zniszczenia. Pożary całych pierzei i kwartałów miasta miały miejsce dopiero na skutek podpaleń dokonywanych przez wojska radzieckie. W maju 1945 r. miał zaś miejsce pożar, który zniszczył 80% zabudowy[19]. Oleśnica stała się ważną bazą logistyczną i lotniczą dla wojsk zdobywających Wrocław. Każde podpalenie dezorganizowało funkcje transportowe, medyczne, bytowe i zagrażało samolotom startującym lub lądującym na lotniskach oleśnickich. W okresie od stycznia 1945 r. do września 1946 r. – liczba zniszczonych lub spalonych budynków mieszkalnych wyniosła 987, tj. 53%, inne dane podają 45%, a ogólną ilość zniszczeń przyjmuje się na 60, 70, 75 lub 80% (zależnie od źródła i poglądów politycznych).
Przejęcie miasta przez polskie władze administracyjne nastąpiło 7 lipca 1945 r.
Do połowy lat 50. XX wieku nie prowadzono większej odbudowy, a jedynie odgruzowano miasto. Znacząca akcja odbudowy zabytków oraz rozbudowa miasta nastąpiła w latach 60. XX wieku[19].
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wrocławskiego.
Najcenniejsze zabytki w obrębie murów obronnych[24]:
Dzisiejsza historyczna część miasta jest wyznaczona przez otaczające ją średniowieczne mury obronne. Wjazd do miasta był możliwy przez cztery bramy miejskie: Bramę Trzebnicką, obecnie Brama Wrocławska (zachód) – jedyna zachowana oraz rozebrane w 1868 r. Bramy: Oławską (południe), Namysłowską/Bydlęcą (wschód) i Mariacką (północ). Fortyfikacja z fosą obejmowała również najbardziej znany oleśnicki zabytek Zamek Książąt Oleśnickich z XIII w., który w XVII wieku został połączony krytym gankiem z Bazyliką świętego Jana Apostoła z XIII w. (Kościół Zamkowy). Od strony zachodniej przy ulicy Bocianiej 11 (obecnie Oleśnicki Dom Spotkań z Historią) i Bocianiej 12 (dawniej plebania ewangelicka) znajdują się domy z XVII w.
W centralnej części miasta usytuowany jest oleśnicki Ratusz z poł. XV w. przebudowany w stylu klasycystycznym przed którym stoi Kolumna Zwycięstwa (1873). Zachowana po wojnie zabudowa oleśnickiego rynku nawiązuje w większości do stylu klasycystycznego XIX w. Innymi wartymi uwagi zabytkami w obrębie murów obronnych są: gotycka Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny utworzona z dwóch odrębnych kościołów klasztornych, gotycki Kościół Zbawiciela (poprzednio synagoga), barokowy kościół pw. Św. Trójcy i „Dom Wdów” z 1683 r. – obecnie Szkoła Muzyczna I stopnia im. Fryderyka Chopina oraz kolumna Złotych Godów z XVIII w.
Najcenniejsze zabytki poza obrębem murów obronnych:
![Pomnik Wdzięczności[26][25]](./Plik:Ole%C5%9Bnica_Pomnik_Wdzi%C4%99czno%C5%9Bci.jpg)
 |
Ta sekcja od 2015-04 wymaga zweryfikowania podanych informacji: 2015-04, wskazać dokładne źródła by można je było zweryfikować. |
| Klimatogram dla Oleśnicy | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| I | II | III | IV | V | VI | VII | VIII | IX | X | XI | XII | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
28
1
-5
|
26
2
-4
|
28
7
-1
|
36
13
3
|
59
19
7
|
69
22
11
|
80
23
12
|
71
23
12
|
47
19
9
|
38
14
5
|
38
7
1
|
35
3
-3
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Temperatury w °C Opad całkowity w mm Źródło: Climate Data[27] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Średnie miesięczne ciśnienie atmosferyczne waha się od 1014,5 hPa (IV) do 1018,7 hPa (I), największy zanotowany wzrost ciśnienia 24 hPa, największy spadek 29 hPa[28].
Średnia roczna prędkość wiatru wynosi 3,9 m/s. Najmniejsze średnie zachmurzenie osiąga 47% (VIII), największe 74% (XII), średnie roczne 60%[29].
Średnia roczna temperatura powietrza osiąga +8,9 °C. W przebiegu rocznym najchłodniejszy jest styczeń (–0,9 °C), najcieplejszy lipiec (+18,8 °C). Najwyższą maksymalną temperaturę zanotowano 10 sierpnia 1992 (+37,4 °C), najniższą temperaturę minimalną 14 stycznia 1987 (–28,8 °C)[28].
Absolutna amplituda temperatury powietrza osiągnęła 66,2 °C. W ciągu roku występuje 45 dni gorących, czyli takich, w których maksymalna temperatura przekracza 25 °C, z czego 7 to dni upalne z temperaturą powyżej 30 °C; czasami zdarzają się w Oleśnicy dni bardzo upalne, podczas których maksymalna temperatura przekracza 35 °C. Najdłuższe fale upałów nad miastem wystąpiły:
Najwięcej dni upalnych (z temperaturą maksymalną powyżej 30 °C) zanotowano w 1994 i 2006 r. – po aż 21 dni, z czego 17 w lipcu 2006. Latem występują bardzo rzadko tzw. tropikalne noce, kiedy temperatura minimalna nie spada poniżej 20 °C. Zdarzają się one na przełomie lipca i sierpnia. Najwyższą minimalną temperaturę w Oleśnicy zanotowano 29 VII 2013 r. i było to 21,3 °C[28].
Dni mroźnych, z ujemną temperaturą maksymalną (poniżej 0 °C) jest w Oleśnicy tylko 26 rocznie. Średnia roczna suma opadu wynosi 495 mm[28].
Największe średnie miesięczne sumy opadu 78 mm (VII), najmniejsze 23 mm (II). Notowanych jest średnio 103 dni z opadem w roku (z maksimum w lecie)[28].
| Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Roczna |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rekordy maksymalnej temperatury [°C] | 14.8 | 18.8 | 21.8 | 30.1 | 31.5 | 35.0 | 36.6 | 37.4 | 30.4 | 26.3 | 19.2 | 15.1 | 37,4 |
| Średnie temperatury w dzień [°C] | 2.1 | 3.3 | 8.2 | 14.3 | 19.7 | 22.4 | 24.5 | 24.4 | 19.3 | 14.0 | 7.4 | 3.4 | 13,6 |
| Średnie dobowe temperatury [°C] | -0.9 | -0.1 | 3.8 | 8.8 | 14.0 | 16.8 | 18.8 | 18.4 | 14.0 | 9.3 | 4.0 | 0.6 | 8,9 |
| Średnie temperatury w nocy [°C] | -4.1 | -3.5 | -0.1 | 3.5 | 8.2 | 11.5 | 13.3 | 12.9 | 9.3 | 5.0 | 0.8 | -2.4 | 4,5 |
| Rekordy minimalnej temperatury [°C] | -28.8 | -25.4 | -17.1 | -5.9 | -2.0 | 2.2 | 5.6 | 4.4 | 0.5 | -7.1 | -14.8 | -21.8 | −28,8 |
| Opady [mm] | 25 | 23 | 30 | 31 | 53 | 64 | 79 | 58 | 45 | 29 | 31 | 29 | 495 |
| Średnia liczba dni z opadami | 8 | 7 | 8 | 7 | 10 | 11 | 11 | 9 | 9 | 7 | 8 | 8 | 103 |
| Źródło: Na podstawie 35-lecia 1979-2013[30] | |||||||||||||
Oleśnica jest drugim, po stolicy Dolnego Śląska, największym miastem aglomeracji wrocławskiej. W opublikowanych przez GUS danych z 31.12.2015 roku w mieście populacja wyniosła 37.450 mieszkańców, w tym: 19.625 kobiet i 17.825 mężczyzn. W badanym roku przyrost naturalny wyniósł -12 (urodzenia żywe 340, zgony ogólem 352, w tym niemowląt 0)[33].
Najwyższą liczę ludności Oleśnicy odnotowano w 1996 roku (39.021).
Oficjalnie Miasto Oleśnica nie posiada usankcjonowanego prawnie podziału terytorialnego na dzielnice czy osiedla. Aktualnie używane nazwy są wynikiem przyłączenia w granice administracyjne pobliskich wsi bądź funkcjonują na zasadzie zwyczajowo przyjętych określeń: Centrum, Stare Miasto, Serbinów, Podzamcze[34], Lucień (do 1945 Leuchten[35]), Lucień Osiedle, Łukanów, Wądoły, Osada Bystre, Stare Rataje, Nowe Rataje, Kwadraty oraz Zielone Ogrody.
Według danych z roku 2008 ogólna powierzchnia gruntów to 2096 hektarów, w tym:
Miasto stanowi 2% powierzchni powiatu.
Przez Oleśnicę przebiega: jedna droga krajowa i dwie wojewódzkie oraz obwodnica w standardzie drogi ekspresowej:
)Miasto posiada duży dworzec autobusowy z dziewięcioma zadaszonymi stanowiskami odjazdowymi, halą warsztatową z myjnią i zajezdnią.
Miejski transport zbiorowy organizowany jest od 22 lipca 1984 roku[36]. Komunikacja opiera się na 4 liniach autobusowych. Przejazd jest bezpłatny dla wszystkich pasażerów.
| 1 KOPERNIKA |
| 1 OŚRODEK ZDROWIA SPALICE |
| 1 OSIEDLE LUCIEŃ |
| 1 LUDWIKOWSKA OŚRODEK ZDROWIA |
| 2 DWORZEC KOLEJOWY RATAJE przez ENERGETYCZNĄ |
| 2 DWORZEC KOLEJOWY RATAJE |
| 2 DWORZEC KOLEJOWY |
| 2 STREFOWA ALUCROM |
| 2 KRZYWOUSTEGO ZAKŁADY ZBOŻOWE omija DWORZEC KOLEJOWY |
| 2 STREFOWA omija DWORZEC KOLEJOWY |
| 2 KRZYWOUSTEGO ZAKŁADY ZBOŻOWE |
| 2 KRZYWOUSTEGO OGRÓDKI DZIAŁKOWE |
| 2 STREFOWA przez ENERGETYCZNĄ |
| 2 DWORZEC AUTOBUSOWY |
| 3 DWORZEC KOLEJOWY |
| 3 WILEŃSKA JEDNOSTKA WOJSKOWA |
| 3 WILEŃSKA OGRÓDKI DZIAŁKOWE |
| 3 STREFOWA przez JEDNOSTKĘ WOJSKOWĄ |
| 11 OSIEDLE LUCIEŃ |
| 11 DWORZEC KOLEJOWY |
Od lipca 2020 roku uruchomiona została Komunikacja Autobusowa Gminy Oleśnica (KAGO) łącząca miejscowości gminy wiejskiej z miastem. Opłata za przejazd dowolną linią gminną G1-9 wynosi 2 złote i nie stosuje się ulg i stref biletowych[37] Każda linia wykonuje kilka kursów dziennie w dni robocze.
G1 Jenkowice <> Dąbrowa <> Oleśnica
G2 Brzezinka <> Boguszyce <> Sokołowice <> Oleśnica
G3 Ostrowina <> Ligota Polska <> Poniatowice <> Jonas <> Cieśle <> Oleśnica
G4 Boguszyce <> Boguszyce Osiedle <> Spalice <> Oleśnica
G5 Zarzysko <> Wszechświęte <> Nowoszyce <> Bogusławice <> Oleśnica
G6 Nowa Ligota <> Ligota Wielka <> Smolna <> Oleśnica
G7 Piszkawa <> Krzeczyn <> Ligota Mała <> Bystre <> Oleśnica
G8 Smardzów <> Nieciszów <> Oleśnica
Autobusy komunikacji komercyjnej do sąsiedniego Wrocławia kursują tu w takcie średnio co 20 minut[38].
Przebieg linii 504,14,514,554 na terenie Oleśnicy: ____ * - przystanki obsługiwane przez wybrane kursy
W Oleśnicy znajdują się dwie stacje kolejowe: Oleśnica i Oleśnica Rataje. Jest to duży węzeł kolejowy, krzyżują się tu linie z Wrocławia, Ostrowa Wielkopolskiego, Łodzi Kaliskiej, Warszawy, Krotoszyna, Poznania, Koszalina i z Katowic przez Lubliniec, Kluczbork.
Przez Oleśnicę przebiegają następujące linie kolejowe:
Linia 143 wykorzystywana jest również w ramach ruchu pasażerskiego Wrocławskej Kolei Aglomeracyjnej i jest obsługiwana przez PolRegio (dawne Przewozy Regionalne).
Jeszcze w latach siedemdziesiątych XX w. na stacji Oleśnica Rataje można było rozpocząć podróż ekspresem. Po blisko 40 latach kursowania odjechał z Oleśnicy Rataje ostatni pociąg międzynarodowy „Bohemia”, łączący stolice Polski i Czech. Dwa lata wcześniej zakończył tu kursowanie pociąg relacji Warszawa – Drezno.
Na wschód od miasta istniało do 2003 roku lotnisko wojskowe. W roku 2013 powołano spółkę Lotnisko Oleśnica pod zarządem powiatu oleśnickiego. Projekt reaktywacji lotniska został wstrzymany w roku 2016. W 2021 roku została oddana do użytku wschodnia obwodnica miasta, łącząca drogę ekspresową S8 z drogą wojewódzką nr 451 ostatecznie degradując charakter lotniczy obiektu.
Od roku 2019 w Oleśnicy funkcjonuje Oleśnicki Rower Miejski (OLBIKE) tworzący sieć kilkunastu stacji na terenie miasta[39].
Szkoły oraz instytucje oświatowe w Oleśnicy[40]:
W Oleśnicy działa także Powiatowa Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza Nr 4[41].
Imprezy kulturalne:
Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:
Jednostki stacjonujące po 1945 (rozwiązane):
Jednostki stacjonujące po 1945:
Jednostki stacjonujące w Garnizonie Oleśnica od 2004 roku:
W mieście przy ul. Brzozowej znajduje się stadion miejski z dwoma boiskami do gry w piłkę nożną i bieżnią lekkoatletyczną oraz zabytkową trybuną krytą z 1925 r. Przy ul. Spacerowej znajduje się nowo wybudowany kompleks sportowo-rekreacyjny, a przy ul. Kochanowskiego nowoczesna hala sportowa wraz z boiskami zewnętrznymi. Bazę sportową uzupełniają trzy boiska „Orlik”.
Miasto w świecie sportu
Z Oleśnicy pochodzi aktualny zawodnik WWE - jednej z najlepszej federacji wrestlingu na świecie. Zawodnikiem tym jest Łukasz Aiyegbusi (znany jako Babatunde, Commander Azeez, Dabba-Kato, Azeez)
| Miasto | Kraj | Data rozpoczęcia współpracy |
|---|---|---|
| Chrudim | Czechy |
od 1998 |
| Warendorf |  Niemcy |
od 2000 |
| Jaunay-Clan |  Francja |
od 2004 |
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
