Odznaki tytułów honorowychodznaki przyznawane wraz z tytułami honorowymi w czasach PRL i krótko w czasie III Rzeczypospolitej. Służyły do wyróżniania wybitnych specjalistów o wyjątkowym dorobku zawodowym i wieloletniej pracy.

Odznaki nie miały wstążek i wieszane były (z dwoma wyjątkami) na przywieszkach[1] (zawieszkach) – metalowych poprzeczkach błędnie zwanych baretkami, co było rozwiązaniem obcym polskim tradycjom odznaczeniowym, a zostało wymuszone dążeniami do unifikacji wszystkich dziedzin życia w obozie państw komunistycznych, jako bezpośrednie naśladownictwo sposobu zawieszania oznak wyróżnień, które było stosowane w wielu odznaczeniach sowieckich od 1938 (po transformacji do demokracji w 1989 nie praktykuje się ustanawia nowych odznak w takiej formie)[2].

Łącznie w latach 1955–1985 wprowadzono piętnaście tego typu odznaczeń. Miały one rangę orderu[3], a ich posiadaczom przysługiwał dodatek emerytalny w wysokości 10% podstawy[4], zwany dodatkiem „chlebowym”[5] (patrz: order chlebowy). Tytuły honorowe zostały zniesione w 1992, chociaż utrzymano prawo do używania związanych z nimi tytułów[6], a dodatki przysługujące ich posiadaczom zlikwidowano w 1999[7].

Wszystkie odznaki tytułów honorowych przypinane były na prawej stronie piersi[1]. W sumie odznaczono nimi 14 650 osób[8].

Obecnie odznaki tytułów honorowych są przyznawane m.in. w: Federacji Rosyjskiej[9], Republice Armenii[10], Republice Białorusi[11] i na Ukrainie[12].

Lista polskich odznak tytułów honorowych

Lp. Wzór Nazwa Data ustanowienia Przeznaczenie i kryteria nadawania Liczba odznaczonych
1. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Górnik PRL” 9 listopada 1955[13][14] dla najbardziej zasłużonych górników, nadgórników, techników i inżynierów górniczych, zatrudnionym w górnictwie węglowym, rud i kruszców, soli kuchennej, glinki ogniotrwałej i glin szlachetnych, kaolinów, magnezytów i gipsów, którzy w okresie wieloletniej pracy w górnictwie pod ziemią wyróżnili się osiągnięciami w dziedzinie wydajności pracy, zwiększenia wydobycia, inicjowania i rozwoju współzawodnictwa pracy, ulepszania metod pracy, wprowadzania i upowszechniania postępu technicznego, obniżki kosztów własnych, poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy 1590[15]
2. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Hutnik PRL” 9 listopada 1955[16] dla najbardziej zasłużonych hutników, techników i inżynierów hutnictwa, którzy w okresie wieloletniej pracy w hutnictwie wyróżnili się osiągnięciami w dziedzinie wydajności pracy, przyspieszenia wytopów, podniesienia jakosci wyrobów hutniczych, inicjowania i rozwoju współzawodnictwa pracy, ulepszania metod pracy, wprowadzania i upowszechniania postępu technicznego, obniżki kosztów własnych, poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy 634[17]
3. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Kolejarz PRL” 9 listopada 1955[18] dla najbardziej zasłużonych pracowników kolejnictwa, którzy w okresie wieloletniej ofiarnej pracy przyczynili się do sprawnego wykorzystania taboru kolejowego oraz urządzeń kolejowych, inicjowania i rozwoju współzawodnictwa pracy, zabezpieczania regularności ruchów pociągów, oszczędności paliw i energii, rozwoju budownictwa kolejowego, wprowadzania i upowszechniania postępu technicznego, obniżki kosztów własnych, a także poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy 1001[19]
4. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL” 4 sierpnia 1956[20][21] dla najbardziej zasłużonych nauczycieli i innych pracowników pedagogicznych, w uznaniu roli nauczyciela w dziele socjalistycznego wychowania i nauczania, którzy w okresie wieloletniej pracy zawodowej osiągnęli liczące się efekty w dziedzinie nauczania, doskonalenia metod pracy dydaktycznej i wychowawczej, pracy wychowawczo-opiekuńczej, nauczania politechnicznego, podnoszenia kultury fizycznej i higieny szkolnej, rozwijania zainteresowań i uzdolnień naukowych, technicznych, krzewienia czytelnictwa, szerzenia oświaty i kultury rolniczej oraz upowszechniania oświaty wśród dorosłych 4230[22]
5. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Stoczniowiec PRL” 8 czerwca 1968[23] dla najbardziej zasłużonych pracowników, którzy w okresie wieloletniej pracy w przemyśle okrętowym wyróżnili się osiągnięciami w dziedzinie wydajności pracy i ulepszaniu metod pracy, wprowadzania i upowszechniania postępu technicznego, obniżki kosztów własnych, poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy, inicjowania i rozwoju współzawodnictwa oraz podnoszenia kwalifikacji zawodowych stoczniowców 391[24]
6. Odznaka tytułu honorowego „Lotnik Kosmonauta PRL” 20 lipca 1978[25][26] dla biorących udział w lotach kosmicznych oraz realizatorów zadań podczas tych lotów 1[27]
7. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Pilot Wojskowy PRL” 20 lipca 1978[28][29] dla wybitnie zasłużonych pilotów wojskowych, którzy w okresie wzorowej służby w lotnictwie Sił Zbrojnych PRL wnieśli szczególnie duży wkład w jego rozwój, umacnianie gotowości bojowej i szkolenie kadr lotniczych, a także dla tych pilotów wojskowych, którzy dokonali bohaterskiego czynu związanego z wykonywaniem lotu 110[30]
8. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Lekarz PRL” 12 maja 1979[31][32] dla najbardziej zasłużonych lekarzy, którzy w okresie wieloletniej pracy zawodowej wyróżnili się szczególnymi osiągnięciami w zapobieganiu chorobom, ich rozpoznawaniu i zwalczaniu, rehabilitacji leczniczej i zawodowej, organizacji opieki zdrowotnej i społecznej oraz badaniach mających doniosłe znaczenie dla rozwoju nauk medycznych 354[33]
9. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony dla Zdrowia Narodu” 12 maja 1979[31][32] dla najbardziej zasłużonych pracowników medycznych i innych osób, które w okresie wieloletniej pracy wyróżniły się szczególnymi osiągnięciami w rozwoju opieki zdrowotnej, szerzeniu oswiaty zdrowotnej, ulepszaniu metod pracy służby zdrowia, wprowadzaniu do niej postępu technicznego i jego upowszechnianiu, kształceniu i podnoszeniu kwalifikacji zawodowych kadr służby zdrowia oraz rozwijaniu i wzbogacaniu różnych form opieki społecznej 1645[34]
10. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Portowiec PRL” 27 lutego 1982[35][36] dla najbardziej zasłużonych pracowników morskich portów handlowych w uznaniu ich ofiarnej pracy, mającej wpływ na prawidłowe funkcjonowanie gospodarki kraju oraz na utrwalanie roli i znaczenia PRL jako państwa morskiego; dla tych, którzy wyróżnili się w okresie wieloletniej pracy szczególnymi osiągnięciami w dziedzinie wydajności pracy, wprowadzania i upowszechniania postępu technicznego, poprawy warunków bezpieczeństwa pracy i podnoszenia kwalifikacji zawodowych portowców 65[37]
11. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony dla Kultury Narodowej” 15 listopada 1984[38][39] wyraz uznania dla szczególnych zasług artystów, twórców kultury narodowej oraz innych osób, które sprawiły, że wartości i humanistyczne treści narodowej kultury stały się wartością ogólnospołeczną; dla osób szczególnie zasłużonych w tworzeniu wybitnych dzieł kultury narodowej, w działalności artystycznej i naukowej oraz w upowszechnianiu kultury 77[40]
12. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Energetyk PRL” 31 stycznia 1985[41][42][43] dla najbardziej zasłużonych pracowników energetyki, którzy wyróżnili się wybitnymi osiągnięciami w dziedzinie energetyki a zwłaszcza opracowaniem nowych rozwiązań technicznych i organizacyjnych, wprowadzaniem ich i upowszechnianiem w gospodarce narodowej oraz udziałem w doskonaleniu kadr pracowników energetyki 128[44]
13. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Rolnik PRL” 10 maja 1985[45][46] w uznaniu zasług dla rolników indywidualnych i gospodyń wiejskich, członków i pracowników rolnych spółdzielni produkcyjnych, pracowników uspołecznionych gospodarstw rolnych, oświaty rolniczej i administracji rolnej (jak również pracownikom organizacji społecznych i społeczno–zawodowych, stowarzyszeń naukowo–technicznych, placówek naukowo–badawczycho charakterze rolnym), w osiąganiu wysokich efektów w dziedzinie produkcji rolnej lub zwierzęcej, obsługi techniczno–produkcyjnej rolnictwa, rozwoju postępu technicznego lub biologicznego, upowszechnianiu wiedzy rolniczej i postępu społecznego na wsi 58[47]
14. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony dla Wymiaru Sprawiedliwości PRL” 20 czerwca 1985[48][49] dla najbardziej zasłużonych sędziów za osiągnięcia w wieloletniej wyróżniającej się służbie w organach wymiaru sprawiedliwości, a także dla najbardziej zasłużonych ławników ludowych i innych osób, które w okresie wieloletniej działalności wyróżniły się szczególnymi osiągnięciami w organizacji zadań organów wymiaru sprawiedliwości 58[50]
15. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Drukarz PRL” 10 lipca 1985[51][52] dla pracowników poligrafii w uznaniu szczególnych zasług w krzewieniu kultury w społeczeństwie, upowszechnianiu informacji oraz przyczynianiu się do podnoszenia poziomu wiedzy i wykształcenia; nadawana była szczególnie zasłużonym osobom zatrudnionym w poligrafii, które w okresie długoletniej pracy wyróżniły się wybitnymi osiągnięciami w tej dziedzinie zwłaszcza przy opracowywaniu nowych rozwiązań technicznych i organizacyjnych oraz ich wprowadzaniu i upowszechnianiu, a także doskonaleniu kadr pracowników poligrafii 38[53]
Łączna liczba odznaczonych 10 380

Przypisy

  1. a b Stefan Oberleitner: Polskie ordery, odznaczenia i niektóre wyróżnienia zaszczytne 1705-1990. Vademecum dla kolekcjonerów. T. II (Polska Rzeczpospolita Ludowa 1944-1990). Zielona Góra: Kanion, 1999, s. 10, 77-90.
  2. Tadeusz Jeziorowski: Stanowienie wyróżnień przez samorządy – dodatkowe informacje. [w:] Komisja Heraldyczna [on-line]. mswia.gov.pl (Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji), 2015-06-19 (aktualizacja). [dostęp 2016-12-13].
  3. Stefan Oberleitner: Odznaki honorowe (resortowe) PRL 1944-1989. Rzeszów: PTN, 2000, s. 3
  4. Ustawa z dnia 28 marca 1958 r. o zmianie przepisów o rentach i zaopatrzeniach (Dz.U. z 1958 r. nr 21, poz. 93. Zmiana w art. 59.)
  5. Juliusz Ćwieluch: Medalomania. Raport. Medale i ordery. Kto daje, komu i za co. „polityka.pl”, 20 listopada 2010. s. 1. [dostęp 2013-06-27].
  6. Ustawa z dnia 16 października 1992 r. Przepisy wprowadzające ustawę o orderach i odznaczeniach, uchylające przepisy o tytułach honorowych oraz zmieniające niektóre ustawy (Dz.U. z 1992 r. nr 90, poz. 451)
  7. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1251)
  8. Juliusz Ćwieluch: Medalomania. Raport. Medale i ordery. Kto daje, komu i za co. „polityka.pl”, 20 listopada 2010. s. 3. [dostęp 2013-06-27].
  9. Почетные Звания Российской Федерации. award.gov.ru. [dostęp 2016-12-13]. (ros.).
  10. Հայաստանի հանրապետության օրենքը հայաստանի հանրապետության պատվավոր կոչումների մասին. Ընդունվել է 11.06.2004. parliament.am. [dostęp 2016-12-13]. (orm.).
  11. Ганаровыя званні Рэспублікі Беларусь. president.gov.by. [dostęp 2016-12-13]. (biał.).
  12. Закон України Про державні нагороди України (Відомості Верховної Ради України (ВВР), 2000, N 21, ст.162). zakon5.rada.gov.ua/. [dostęp 2016-12-13]. (ukr.).
  13. Uchwała Rady Państwa z dnia 9 listopada 1955 r. w sprawie tytułu honorowego „Zasłużony Górnik Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” (M.P. z 1955 r. nr 110, poz. 1445)
  14. Uchwała Rady Państwa z dnia 1 lutego 1957 r. o zmianie uchwały Rady Państwa w sprawie tytułu honorowego „Zasłużony Górnik Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” (M.P. z 1957 r. nr 13, poz. 90)
  15. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Górnik PRL”. [dostęp 2013-06-27].
  16. Uchwała Rady Państwa z dnia 9 listopada 1955 r. w sprawie tytułu honorowego „Zasłużony Hutnik Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” (M.P. z 1955 r. nr 110, poz. 1446)
  17. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Hutnik PRL”. [dostęp 2013-06-27].
  18. Uchwała Rady Państwa z dnia 9 listopada 1955 r. w sprawie tytułu honorowego „Zasłużony Kolejarz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” (M.P. z 1955 r. nr 110, poz. 1447)
  19. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Kolejarz PRL”. [dostęp 2013-06-27].
  20. Ustawa z dnia 27 kwietnia 1956 r. o prawach i obowiązkach nauczycieli (Dz.U. z 1956 r. nr 12, poz. 63)
  21. Uchwała Rady Państwa z dnia 4 sierpnia 1956 r. w sprawie tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” (M.P. z 1956 r. nr 75, poz. 876)
  22. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL”. [dostęp 2013-06-27].
  23. Uchwała Rady Państwa z dnia 8 czerwca 1968 r. w sprawie tytułu honorowego „Zasłużony Stoczniowiec Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” (M.P. z 1968 r. nr 26, poz. 167)
  24. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Stoczniowiec PRL”. [dostęp 2013-06-27].
  25. Ustawa z dnia 20 lipca 1978 r. o ustanowieniu tytułu honorowego „Lotnik Kosmonauta Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” (Dz.U. z 1978 r. nr 18, poz. 80)
  26. Uchwała Rady Państwa z dnia 20 lipca 1978 r. w sprawie tytułu honorowego „Lotnik Kosmonauta Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” (M.P. z 1978 r. nr 25, poz. 88)
  27. Lotnik Kosmonauta PRL”. [dostęp 2013-06-27].
  28. Ustawa z dnia 20 lipca 1978 r. o ustanowieniu tytułu honorowego „Zasłużony Pilot Wojskowy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” (Dz.U. z 1978 r. nr 18, poz. 81)
  29. Uchwała Rady Państwa z dnia 20 lipca 1978 r. w sprawie tytułu honorowego „Zasłużony Pilot Wojskowy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” (M.P. z 1978 r. nr 25, poz. 89)
  30. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Pilot Wojskowy PRL”. [dostęp 2013-06-27].
  31. a b Ustawa z dnia 26 kwietnia 1979 r. o ustanowieniu tytułów honorowych „Zasłużony Lekarz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” i „Zasłużony dla Zdrowia Narodu” (Dz.U. z 1979 r. nr 8, poz. 47)
  32. a b Uchwała Rady Państwa z dnia 12 maja 1979 r. w sprawie tytułów honorowych „Zasłużony Lekarz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” i „Zasłużony dla Zdrowia Narodu” (M.P. z 1979 r. nr 14, poz. 78)
  33. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Lekarz PRL”. [dostęp 2013-06-27].
  34. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony dla Zdrowia Narodu”. [dostęp 2013-06-27].
  35. Ustawa z dnia 27 lutego 1982 r. o ustanowieniu tytułu honorowego „Zasłużony Portowiec Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” (Dz.U. z 1982 r. nr 7, poz. 63)
  36. Uchwała Rady Państwa z dnia 8 kwietnia 1982 r. w sprawie tytułu honorowego „Zasłużony Portowiec Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” (M.P. z 1982 r. nr 12, poz. 87)
  37. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Portowiec PRL”. [dostęp 2013-06-27].
  38. Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. o ustanowieniu tytułu honorowego „Zasłużony dla Kultury Narodowej” (Dz.U. z 1984 r. nr 52, poz. 270)
  39. Uchwała Rady Państwa z dnia 14 lutego 1985 r. w sprawie tytułu honorowego „Zasłużony dla Kultury Narodowej” (M.P. z 1985 r. nr 5, poz. 33)
  40. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony dla Kultury Narodowej”. [dostęp 2013-06-27].
  41. Ustawa z dnia 31 stycznia 1985 r. o ustanowieniu tytułu honorowego „Zasłużony Energetyk Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” (Dz.U. z 1985 r. nr 3, poz. 13)
  42. Uchwała Rady Państwa z dnia 17 czerwca 1985 r. w sprawie tytułu honorowego „Zasłużony Energetyk Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” (M.P. z 1985 r. nr 20, poz. 153)
  43. Ustawa z dnia 10 lipca 1985 r. zmieniająca ustawę o ustanowieniu tytułu honorowego „Zasłużony Energetyk Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” (Dz.U. z 1985 r. nr 32, poz. 144)
  44. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Energetyk PRL”. [dostęp 2013-06-27].
  45. Ustawa z dnia 10 maja 1985 r. o ustanowieniu tytułu honorowego „Zasłużony Rolnik Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” (Dz.U. z 1985 r. nr 24, poz. 102)
  46. Uchwała Rady Państwa z dnia 11 lipca 1985 r. w sprawie tytułu honorowego „Zasłużony Rolnik Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” (M.P. z 1985 r. nr 21, poz. 160)
  47. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Rolnik PRL”. [dostęp 2013-06-27].
  48. Ustawa z dnia 20 czerwca 1985 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 1985 r. nr 31, poz. 137)
  49. Uchwała Rady Państwa z dnia 11 czerwca 1986 r. w sprawie tytułu honorowego „Zasłużony dla Wymiaru Sprawiedliwości Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” (M.P. z 1986 r. nr 19, poz. 135)
  50. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony dla Wymiaru Sprawiedliwości PRL”. [dostęp 2013-06-27].
  51. Ustawa z dnia 10 lipca 1985 r. o ustanowieniu tytułu honorowego „Zasłużony Drukarz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” (Dz.U. z 1985 r. nr 32, poz. 143)
  52. Uchwała Rady Państwa z dnia 26 lipca 1985 r. w sprawie tytułu honorowego „Zasłużony Drukarz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” (M.P. z 1985 r. nr 23, poz. 169)
  53. Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Drukarz PRL”. [dostęp 2013-06-27].

Bibliografia

  • Falerystyka. Ordery i odznaczenia polskie i niemieckie. [dostęp 2013-06-27].
  • Odznaki tytułów honorowych (zdjęcie). Tablica 46: (1. Zasłużony Górnik PRL, 2. Zasłużony Hutnik PRL, 3. Zasłużony Kolejarz PRL, 4. Zasłużony Nauczyciel PRL, 5. Zasłużony Stoczniowiec PRL, 6. Zasłużony Pilot Wojskowy PRL, 7. Lotnik-Kosmonauta PRL, 8. Zasłużony Lekarz PRL, 9. Zasłużony dla Zdrowia Narodu, 10. Zasłużony Portowiec PRL, 11. Zasłużony Energetyk PRL, 12. Zasłużony Rolnik PRL, 13. Zasłużony dla Kultury Narodowej, 14. Zasłużony Drukarz PRL, 15. Zasłużony dla wymiaru Sprawiedliwości PRL, 16. Odznaka Nagrody Państwowej I stopnia, 17. Odznaka Nagrody Państwowej II stopnia)

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się