Necmettin Erbakan
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

29 października 1926
Synopa

Data i miejsce śmierci

27 lutego 2011
Ankara

Premier Turcji
Okres

od 28 czerwca 1996
do 30 czerwca 1997

Przynależność polityczna

Refah Partisi

Poprzednik

Mesut Yılmaz

Następca

Mesut Yılmaz

podpis

Necmettin Erbakan (ur. 29 października 1926 w Synopie, zm. 27 lutego 2011[1] w Ankarze[2]) – turecki polityk i inżynier, założyciel i lider ugrupowań islamistycznych, deputowany, wicepremier i minister, w latach 1996–1997 premier Turcji.

Życiorys

W 1948 ukończył studia na wydziale mechanicznym Uniwersytetu Technicznego w Stambule (ITU), po czym podjął pracę jako nauczyciel akademicki na tej uczelni[3]. Na początku lat 50. wyjechał w celach naukowych do Niemiec, kształcił się i pracował na RWTH Aachen, uzyskał doktorat na tej uczelni[4]. W 1954 objął stanowisko wykładowcy na ITU, a w 1965 uzyskał pełną profesurę[4]. W 1956 założył innowacyjną w Turcji fabrykę silników Gümüş Motor[1][4]. W 1966 został dyrektorem działu przemysłu Tureckiego Związku Izb i Giełd Towarowych (TOBB), a w 1967 sekretarzem generalnym tej organizacji[1]. W 1969 wybrany na przewodniczącego TOBB, jednak w tym samym roku wybory te zostały unieważnione[3].

Pod koniec lat 60. opublikował swój manifest programowy zatytułowany Millî Görüş (pol. „narodowa wizja”)[5]. Wkrótce powstał ruch o tej samej nazwie, działający obok kolejnych ugrupowań Necmettina Erbakana, który stał się liderem religijnej tureckiej prawicy[5]. W 1969 miał kandydować na posła z ramienia Partii Sprawiedliwości, czemu jednak sprzeciwił się Süleyman Demirel[4]. Ostatecznie w wyborach wystartował jako kandydat niezależny, uzyskując w głosowaniu mandat deputowanego do Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Turcji[4][6]. W 1970 założył Partię Porządku Narodowego, która w następnym roku po zamachu stanu została zdelegalizowana przez Trybunał Konstytucyjny pod zarzutem podejmowania działań przeciwko świeckości państwa[1][2]. W 1972 ze swoimi stronnikami utworzył i stanął na czele Partii Ocalenia Narodowego[1]. W 1973 i 1977 z jej ramienia z powodzeniem ubiegał się o poselską reelekcję, zasiadając w parlamencie do 1980[6]. Od stycznia do listopada 1974 pełnił funkcje wicepremiera i ministra stanu w rządzie Bülenta Ecevita[1][7][8] (doszło w tym czasie do tureckiej inwazji na Cypr, która skutkowała faktycznym podziałem wyspy)[1]. Stanowiska wicepremiera oraz ministra stanu zajmował również w dwóch gabinetach Süleymana Demirela (od marca 1975 do czerwca 1977 oraz od lipca 1977 do stycznia 1978)[1][7][9][10].

Po puczu wojskowym z września 1980 jego ugrupowanie zostało zdelegalizowane. Necmettin Erbakan został w październiku 1980 aresztowany pod zarzutem przekształcenia partii w nielegalną organizację przeciwną sekularyzmowi. Ostatecznie w lipcu 1981 został uniewinniony i zwolniony z jednostki penitencjarnej[1]. W 1983 zainicjował powołanie Partii Dobrobytu. Sam od 1982 był objęty dziesięcioletnim zakazem pełnienia funkcji politycznych, który został uchylony na skutek referendum z 1987[1]. W tym samym roku formalnie objął przywództwo w swoim ugrupowaniu[3]. W 1991 i 1995 ponownie był wybierany do tureckiego parlamentu[6]. Drugie z tych wyborów zakończyły się zwycięstwem Partii Dobrobytu. Po upadku powstałej po nich koalicji Partii Ojczyźnianej z Partią Słusznej Drogi jego formacja zawiązała sojusz z drugim z tych ugrupowań[4]. W rezultacie 28 czerwca 1996 Necmettin Erbakan stanął na czele nowego rządu. Stał się pierwszym w republikańskiej Turcji premierem będącym jednocześnie liderem środowiska islamistów[1]. 28 lutego 1997 tureccy wojskowi wystosowali memorandum, domagając się jego ustąpienia pod groźbą zamachu stanu[1]. 30 czerwca tegoż roku polityk zrezygnował z pełnienia funkcji premiera[2].

W styczniu 1998 Partia Dobrobytu została rozwiązana, jej lidera objęto pięcioletnim zakazem pełnienia funkcji publicznych[2]. Wcześniej w grudniu 1997 zainicjował utworzenie Partii Cnoty[1], którą zdelegalizowano w 2001[2]. W tym samym roku powołał Partię Cnoty[2]. W 2002 został skazany na karę 2 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności za fałszowanie dokumentów w sprawie dotyczącej defraudacji funduszy Partii Dobrobytu[11]. W 2003 Recai Kutan przekazał mu przywództwo w Partii Cnoty[12]. Z uwagi na wyrok skazujący w sprawie karnej Necmettin Erbakan został jednak w 2004 zmuszony do rezygnacji[11]. Wykonanie kary w międzyczasie odraczano z uwagi na stan zdrowia, po czym zamieniono ją na areszt domowy. W 2008 polityk został ułaskawiony decyzją prezydenta Abdullaha Güla[11]. W 2010 ponownie stanął na czele Partii Cnoty, którą kierował do czasu swojej śmierci w 2011[3].

Życie prywatne

Był żonaty, miał troje dzieci[3], w tym syna Fatiha Erbakana[13].

Przypisy

  1. a b c d e f g h i j k l m Necmettin Erbakan [online], biyografya.com [dostęp 2023-04-26] (tur.).
  2. a b c d e f Fırat Taşdemir, Gözde Bayar, Necmettin Erbakan: Trailblazer of national vision [online], aa.com.tr, 27 lutego 2021 [dostęp 2023-04-26] (ang.).
  3. a b c d e Necmettin Erbakan, erbakan.edu.tr [zarchiwizowane 2022-07-01] (ang.).
  4. a b c d e f 85 yıllık yaşamından kesitler, ntvmsnbc.com, 27 lutego 2011 [zarchiwizowane 2011-03-01] (tur.).
  5. a b Mariusz Janik, Turecki bicz na Europę. Wpływy Erdogana rosną [online], gazetaprawna.pl, 10 marca 2017 [dostęp 2023-04-26].
  6. a b c Necmettin Erbakan [online], tbmm.gov.tr [dostęp 2023-04-26] (tur.).
  7. a b Leaders of Turkey [online], zarate.eu [dostęp 2023-04-26] (ang.).
  8. I. Ecevit Hükümeti Bakanlar Kurulu 26.01.1974–17.11.1974, tbmm.gov.tr [zarchiwizowane 2006-03-09] (tur.).
  9. IV. Demirel Hükümeti Bakanlar Kurulu 31.03.1975–21.06.1977, tbmm.gov.tr [zarchiwizowane 2006-03-09] (tur.).
  10. V. Demirel Hükümeti Bakanlar Kurulu 21.07.1977–05.01.1978, tbmm.gov.tr [zarchiwizowane 2006-01-10] (tur.).
  11. a b c Erbakan hayatını kaybetti [online], bbc.com, 27 lutego 2011 [dostęp 2023-04-26] (tur.).
  12. Saadet Partisi'nin kuruluşunun 19. yılında Karamollaoğlu'ndan mesaj: Kelebeklerin kanat çırpışı misali gayret göstermeye devam edeceğiz [online], indyturk.com, 20 lipca 2020 [dostęp 2023-04-26] (tur.).
  13. Fatih Erbakan TBMM’de [online], cumhuriyet.com.tr, 15 maja 2023 [dostęp 2023-05-16] (tur.).

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się