| Nagroda za |
powieść i opowiadanie |
|---|---|
| Państwo | |
| Lokalizacja | |
| Pierwsze rozdanie | |
| Strona internetowa | |
Nagroda Fandomu Polskiego imienia Janusza A. Zajdla, zwana potocznie Nagrodą Zajdla lub Zajdlem – polska coroczna nagroda literacka w dziedzinie fantastyki, przyznawana przez uczestników konwentu Polcon najlepszym polskim utworom literackim wydanym w poprzednim roku kalendarzowym. Głosowanie i wręczenie nagród odbywa się co roku, podczas Polconu.
Nagroda Fandomu Polskiego ma swój początek w powołanej na spotkaniu klubów fantastyki w 1984 roku w Łodzi nagrodzie Sfinks[1]. W 1985 w Świnoujściu ustalono, że nagroda przyznawana będzie na każdym Polconie. Pierwszym laureatem został Janusz A. Zajdel za powieść Paradyzja. Zajdel zmarł 19 lipca 1985 i po jego śmierci, decyzją klubów, Nagroda otrzymała swoją obecną nazwę. Wręczana jest zazwyczaj przez Jadwigę Zajdel, wdowę po pisarzu, która objęła nad nią honorowy patronat[2]
Początkowo o wyborze laureata decydowało głosowanie klubów, dopiero w roku 1991 podczas krakowskiego Euroconu odbyło się pierwsze głosowanie wszystkich uczestników konwentu. Wtedy też po raz pierwszy wręczono Nagrodę w formie statuetki oraz dyplomu[3].
Od 1991 Nagroda jest wyłaniana dwustopniowo – w głosowaniu bierze udział pięć nominowanych utworów. Nominacje wysłać może każdy, drogą pocztową oraz (od 2001) przez internet. Istnieje również możliwość nominowania utworów podczas niektórych innych polskich konwentów. Właściwe głosowanie odbywa się co roku w trakcie konwentu Polcon, choć możliwe jest też wykupienie akredytacji wspierającej, pozwalającej na głosowanie bez przyjazdu na konwent[3].
Od 1992 Nagroda przyznawana jest w dwóch kategoriach – powieść i opowiadanie[3]. Za powieść uznaje się utwór o objętości powyżej 100 stron znormalizowanych (1800 znaków na stronę). W 2004 do regulaminu Nagrody wprowadzono poprawkę uznającą 20% margines tolerancji dla utworów w poszczególnych kategoriach.[potrzebny przypis]
Głosowanie odbywa się w systemie australijskim (zamiast wybierać jednego kandydata, wybiera się ich kolejność), z opcją „bez nagrody” traktowaną jako jeden z wyborów wśród kandydatów – w przypadku zwycięstwa tej opcji, nagrody w danym roku nie przyznaje się[3].
Projektantem statuetki przyznawanej laureatom od 1991 roku jest profesor krakowskiej ASP Wiesław Bielak[4][5].
Od 2005 roku opowiadania i fragmenty powieści nominowanych do nagrody są publikowane w bezpłatnej antologii (publikacja non-profit), promującej polską fantastykę, dostępnej dla uczestników Polconu i w bibliotekach[6][3].
Lista laureatów nagrody na podstawie materiału źródłowego[7][8]:
| Rok | Utwór | |
|---|---|---|
| Zwycięzca | Nominowani | |
| 1984[9] | Janusz A. Zajdel, Paradyzja | |
| 1985 | Marek Baraniecki, Głowa Kasandry | |
| 1986 | Nagrody nie przyznano | |
| 1987 | Nagrody nie przyznano | |
| 1988 | Edmund Wnuk-Lipiński, Rozpad połowiczny | |
| 1989 | Nagrody nie przyznano | |
| 1990 | Andrzej Sapkowski, Mniejsze zło |
|
| 1991 | Marek S. Huberath, Kara większa |
|
| Rok | Powieść | Opowiadanie | ||
|---|---|---|---|---|
| Zwycięzca | Nominowani | Zwycięzca | Nominowani | |
| 1992 | Feliks W. Kres, Król Bezmiarów |
|
Andrzej Sapkowski, Miecz przeznaczenia |
|
| 1993 | Nagrody nie przyznano |
|
Andrzej Sapkowski, W leju po bombie |
|
| 1994 | Andrzej Sapkowski, Krew elfów |
|
Ewa Białołęcka, Tkacz Iluzji |
|
| 1995 | Rafał A. Ziemkiewicz, Pieprzony los Kataryniarza |
|
| |
| 1996 | Tomasz Kołodziejczak, Kolory sztandarów |
|
Rafał A. Ziemkiewicz, Śpiąca królewna |
|
| 1997 | Marek S. Huberath, Druga podobizna w alabastrze |
Ewa Białołęcka, Błękit maga |
| |
| 1998 | Rafał A. Ziemkiewicz, Walc stulecia |
|
Anna Brzezińska, A kochał ją, że strach |
|
| 1999 | Marek S. Huberath, Gniazdo światów |
|
| |
| 2000 | Anna Brzezińska, Żmijowa harfa |
|
| |
| 2001 | Jacek Dukaj, Czarne oceany |
|
| |
| 2002 |
|
Andrzej Pilipiuk, Kuzynki |
| |
| 2003 | Jacek Dukaj, Inne pieśni |
|
| |
| 2004 |
|
| ||
| 2005 | Jarosław Grzędowicz, Pan Lodowego Ogrodu, tom I |
|
Jarosław Grzędowicz, Wilcza zamieć |
|
| 2006 | Jarosław Grzędowicz, Popiół i kurz |
|
Maja Lidia Kossakowska, Smok tańczy dla Chung Fonga |
|
| 2007 | Jacek Dukaj, Lód |
|
Wit Szostak, Miasto grobów. Uwertura |
|
| 2008 |
|
Anna Kańtoch, Światy Dantego |
| |
| 2009 | Anna Kańtoch, Przedksiężycowi, tom I |
|
| |
| 2010 | Jacek Dukaj, Król Bólu i pasikonik |
|
Anna Kańtoch, Duchy w maszynach |
|
| 2011 | Maja Lidia Kossakowska, Grillbar Galaktyka |
|
Jakub Ćwiek, Bajka o trybach i powrotach |
|
| 2012 | Robert M. Wegner, Niebo ze stali |
|
Robert M. Wegner, Jeszcze jeden bohater |
|
| 2013[10] | Krzysztof Piskorski, Cienioryt |
|
Anna Kańtoch, Człowiek nieciągły |
|
| 2014[11][12] | Michał Cholewa, Forta |
|
Anna Kańtoch, Sztuka porozumienia |
|
| 2015 | Robert M. Wegner, Pamięć wszystkich słów |
|
Robert M. Wegner, Milczenie owcy |
|
| 2016[13] | Krzysztof Piskorski, Czterdzieści i cztery |
|
Łukasz Orbitowski, Michał Cetnarowski, Wywiad z Borutą |
|
| 2017[14] | Rafał Kosik, Różaniec |
|
Marta Kisiel, Szaławiła |
|
| 2018[15] | Robert M. Wegner, Każde martwe marzenie |
|
Marta Kisiel, Pierwsze słowo |
|
| 2019[16] | Radek Rak, Baśń o wężowym sercu albo wtóre słowo o Jakóbie Szeli |
|
Marta Potocka, Chomik |
|
| 2020[17] | Agnieszka Hałas, Czerń nie zapomina |
|
Krzysztof Matkowski, Krzysztof Rewiuk, Święci z Vukovaru |
|
| 2021[18] | Magdalena Salik, Płomień |
|
Michał Cholewa, Ucieczka |
|
| 2022[19] | Radek Rak, Agla. Alef |
|
Michał Cholewa, Na granicy |
|
Nagrodę, cieszącą się prestiżem w dużej części środowiska polskich fanów, wspiera wielu pisarzy i wydawców związanych z fantastyką. Patronat prasowy nad Nagrodą sprawuje miesięcznik literacki „Nowa Fantastyka”. Do Przyjaciół Nagrody należą: Agencja Wydawnicza Runa, Art.-Media Agencja PR, Esensja – Magazyn kultury popularnej, Fabryka Słów, Impresja Studio Promocji, portal internetowy „Inny Świat”, superNOWA, portal Gildia.pl, Portal Fantastyczny „Valkiria Network”, Traffic Club, Wydawnictwo Mag, Wydawnictwo Zysk i S-ka czy dziennik „Życie”.
Od 1998 roku można zauważyć wzrost znaczenia Nagrody. Coraz częściej listy laureatów i nominowanych pojawiają się w mediach (w tym w prasie codziennej, telewizji i radiu), rośnie też jej znajomość wśród osób niezwiązanych ze środowiskiem miłośników fantastyki. O Nagrodzie pozytywnie wypowiadali się m.in. jej laureaci Andrzej Sapkowski i Rafał A. Ziemkiewicz. Tomasz Kołodziejczak, w wywiadzie dla „Click! Fantasy” (sierpień 2002), powiedział: „Oczywiście najbardziej dumny jestem z Nagrody im. Janusza Zajdla”; tego samego roku napisał też artykuł o Nagrodzie zamieszczony w materiałach konferencji prasowej (czerwiec 2002).
Nagroda, przetrwała trudny okres pandemii i nadal jest postrzegana jako najważniejsze polskie wyróżnienie fantastyczne. W 2020 roku, w środku lockdownu, przeprowadzono głosowanie i ogłoszono listę utworów nominowanych do Nagrody. Na nominowanych laureatów oddano 150 głosów[20].
Nagroda spotyka się również z krytyką. Część fanów i pisarzy twierdzi, że Nagroda straciła swój prestiż ze względu na niską liczbę głosujących w drugim etapie wyłaniania laureatów, choć faktycznie liczba głosujących (150-300 osób[potrzebny przypis], czyli wyższy procent uprawnionych niż przy nagrodzie Hugo) jest podobna od 1991. Zarzuca się też pewne błędy proceduralne (najpoważniejszy to omyłkowe wydanie kilkunastu uczestnikom Polconu 2003 nieopieczętowanych kart do głosowania).
W 2003 Marek Oramus w jednym z wywiadów powiedział, że Nagroda Zajdla jest nagrodą towarzyską[potrzebny przypis], a środowisko tworzy wewnętrzne preferencje, którymi się kieruje podczas głosowania. Według niego osoby, które są ze środowiskiem skonfliktowane nie mają szans na nominację, co widać w zestawieniach tytułów nominowanych do poszczególnych nagród przyznawanych jego zdaniem przez zbliżone gremia. Nazwał też użycie systemu australijskiego „celowym zaciemnianiem mechanizmu wyłaniania laureatów”[potrzebny przypis], choć tym samym systemem liczone są głosy na Hugo, nagrodę Worldconu, Światowego Konwentu Science Fiction.
Z krytyką Nagrody występował również Tomasz Pacyński, dwukrotnie nominowany do tej nagrody w latach 2001 i 2002, wskazując na niedociągnięcia proceduralne i regulaminowe (część z nich została poprawiona podczas Polconu 2004) oraz Robert J. Szmidt, redaktor miesięcznika „Science Fiction”. W 2004 Konrad T. Lewandowski, jeden z laureatów Nagrody, wystosował list otwarty do Jadwigi Zajdel, apelując o rozważenie wycofania patronatu Zajdla nad nagrodą. Jacek Dukaj oświadczył jednak po rozmowie z nią, że nie ma ona zamiaru wycofywać patronatu swego męża i uznała zarzuty Lewandowskiego za bezpodstawne. Według innego, wielokrotnego laureata Nagrody Zajdla, Rafała A. Ziemkiewicza, wzrost krytyki spowodowany jest jedynie wzrostem znaczenia nagrody[potrzebny przypis].
Nagrodę krytykował również Jacek Piekara, za co otrzymał antynagrodę Złotego Meteora[21], głosy krytyki pojawiły się także w latach, gdy po kilka nominacji w jednym roku otrzymywali Stefan Darda i Jakub Ćwiek.[2].
W 2016 roku, w związku z obecnością na tzw. „liście pomocniczej” (nieoficjalnej liście zawierającej spełniające kryteria publikacje z minionego roku) publikacji z przedsiębiorstw typu vanity press, niektórzy polscy autorzy fantastyki zażądali usunięcia swoich publikacji z listy pomocniczej[22].
| Anglojęzyczne |
|
|---|---|
| Inne państwa | |
| Polska | |
| Nagrody filmowe |
|
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
