Michałkowice (śl.Michołkowice, niem. Michalkowitz) – dzielnica miastaSiemianowice Śląskie o charakterze mieszkaniowo-przemysłowo-rolniczym. Znajduje się na północno-zachodnich obrzeżach miasta. Zajmuje powierzchnię 545,5 ha, zamieszkuje ją 15532 mieszkańców (stan na 2001 rok), a gęstość zaludnienia wynosiła wówczas 2847 osób/km².
Na terenie Michałkowic znajduje się również jedna z najstarszych parafii rzymskokatolickich na Górnym Śląsku, założenie której wiąże się z wizytą Jacka Odrowąża[1] w tym rejonie. Z niej wyodrębniły się między innymi parafie: Siemianowice, Bańgów, Przełajka, Maciejkowice, Józefowiec, Bytków.
Nazwa
Nazwa jest patronimiczną nazwą wywodzącą się od polskiej formy męskiego pochodzenia biblijnego - Michała[2] i pochodziła od założyciela wsi lub jej patrona. Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako starszą od niemieckiej wymienia obecną polską formę nazwy - Michałkowice podając jej znaczenie "Dorf des St. Michael" - "Wieś św. Michała"[2] co zostało uwidocznione w herbie. Według legendy Michał był kiedyś właścicielem tej osady. Głosi ona, że Michał wraz z dwoma swoimi braćmi, Siemionem i Maciejem, był rybakiem. W czasie, gdy Górny Śląsk należał do Królestwa Prus i Rzeszy Niemieckiej Michałkowice nosiły nazwę Michalkowitz.
1290-1310 – przypuszczalne założenie parafii i zbudowanie pierwszego kościoła w Michałkowicach
1326 – w dokumencie kolektora papieskiego Andrzeja z Verolo mowa jest o opuszczonym kościele we wsi Michałkowice, co wskazuje, że istniał już znacznie wcześniej, a Michałkowice już wtedy były wsią parafialną, jedną z najstarszych w kasztelanii bytomskiej
1402 – Maciej Wrochlik z Bytkowa funduje drugi kościół parafialny w Michałkowicach
1421 – powstanie pierwszej w Siemianowicach szkoły przy kościele i parafii w Michałkowicach
1520 – w ciągu XVI wieku, aż do wyczerpania złóż, górnictwo kruszcowe na terenie dominalnym Michałkowic
1651 – podział terenów Michałkowic na trzech braci Mieroszewskich i późniejsza częściowa wyprzedaż ziemi przez Rheinbabenów powoduje odłączenie części Michałkowic w rejonie dzisiejszych Sadzawek. Odcięta ziemia nazwana później została Michałkowice II
1786 – zbudowanie murowanego kościoła w Michałkowicach, konsekrowanego 21 października 1787 r.
1803 – założenie przez Rheinbabenów na polach "Michałkowic II" kopalni "Fanny"
1845 – budowa cynkowni, huty "Teresa" na gruntach "Michałkowice II"
1856 – powiększenie przez ks. Antoniego Stabika fary św. Michała Archanioła (dostawienie trzech kaplic) oraz założenie obecnego cmentarza
1870 – powstanie kopalni "Chassee" na terenie dóbr "Michałkowice II"
1882 – powstanie biblioteki Towarzystwa Czytelni Ludowych w Michałkowicach
1887 – na terenie Michałkowic uruchomienie kopalni "Max"
1902-1904 – na miejscu XVIII-wiecznej, barokowej świątyni pw. Św. Michała Archanioła wzniesienie w Michałkowicach neoromańskiego kościoła pod tym samym wezwaniem
1939 – w nocy z 31 sierpnia na 1 września na kopalni "Michał" początek II wojny światowej. Dywersyjny oddział Freikorps Ebbinghaus zajmuje teren kopalni i zostaje wyparty dopiero po ciężkich walkach przez pododdział Wojska Polskiego oraz miejscowych dawnych powstańców śląskich i harcerzy.
Przez Michałkowice przebiegają bądź przebiegały następujące linie kolejowe:
Linia kolejowa nr 161 Katowice Szopienice Płn. – Chorzów Stary (na granicy z Bytkowem, czynna); obecnie na istniejącej linii prowadzony jest wyłącznie ruch towarowy,
Linia nr 201 (należąca do Kopalni Piasku Szczakowa) (w pobliżu granicy z Piekarami Śląskimi, zlikwidowana),
Łącznica kolejowa nr 871: Wanda – KWK Michał (łączyła zakłady Haldex i Fabud z powyższymi liniami, zlikwidowana).
W latach 1854-1857 zakończono budowę liniikolei wąskotorowej o prześwicie toru 785 mm z Bytomia Karbia przez Rozbark, Maciejkowice, Siemianowice do Szopienic i Bogucic.
Linia przebiegała przez Michałkowice od strony Maciejkowic nasypem kolejowym wzdłuż ogródków działkowych "Malwa", gdzie zlokalizowana była stacja węzłowa Bytków (4 tory stacyjne, 3 tory bocznicowe). Od stacji Bytków w stronę Siemianowic odgałęziały się dwa tory szlakowe, które przecinały ul. Oświęcimską w miejscu lokalizacji przejazdu kolejowo-drogowego kat. A. Lewy tor przebiegał między Zakładami Kotłomontaż a Parkiem Górnik w kierunku bocznic KWK "Michał" (czynna w latach 1901-1998) i "HALDEX" (czynna w latach 1963-1994). Prawy tor prowadził nasypem kolejowym wzdłuż ogródków działkowych "Szarotka" w stronę Siemianowic i dalej do Szopienic.
Kopalnia Węgla Kamiennego "Siemianowice" Ruch III (KWK "Michał") (od 1901),
Polsko-Węgierska Górnicza Spółka Akcyjna "HALDEX" Zakład Michał (od 1963),
Okręgowe Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Kotłownia "Bytków" (od 1960 do 1983),
Kamieniołom Michałkowice (od 1890 do 1945).
Miejski transport zbiorowy
Obecnie w Michałkowicach znajduje się 14 przystanków ZTM, przez które przebiega 22 linii: 5, 22, 30 30N, 43, 72, 74, 91, 96, 98, 110, 119, 133, 168, 170, 196, 222, 663, 664, 665 i 974, łączących dzielnicę z wszystkimi dzielnicami Siemianowic Śląskich, jak również z innymi głównymi miastami Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.
Edukacja
Szkoły podstawowe
Szkoła Podstawowa nr 4 (Zespół Szkół nr 4)
Szkoła Podstawowa nr 13
Szkoła Podstawowa dla Dorosłych (ZSOiZ nr 2)
Szkoły średnie
Zespół Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych nr 2
Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 2
III Liceum Profilowane
IV Liceum Ogólnokształcące
Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych
Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych
Kultura i rekreacja
Corocznie odbywa się na terenie parafii św. Michała Archanioła w Michałkowicach we wrześniu śląski festyn MichałFest.
Na festynach, świętach i różnego rodzaju uroczystościach obchodzonych na terenie Michałkowic często artystycznie udziela się artysta Józef Skrzek
Park Górnik z placem zabaw, Zameczkiem, stawem i trasami rowerowymi
Obiekty sportowe
Kompleks Sportowy „Michał” – Hala Zborna wraz z wyremontowanym basenem który posiada 83 metrową zjeżdżalnię, saunę i jacuzzi
Kluby sportowe
Klub sportowy MKS Siemianowice Trampkarze rocznik 95 i inne.
↑ abHeinrichH.AdamyHeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 21, OCLC 456751858(niem.).
Małgorzata Derus: Historia i zabytki architektury Michałkowic. Siemianowice Śląskie: Urząd Miasta Siemianowice Śląskie, 2007. ISBN 83-909938-7-2.brak strony w książce
Wincenty Ogrodziński: Dzieje Dzielnicy Śląskiej "Sokoła". Katowice: TG Sokół w Katowicach, 1937.