Mechaniczna pomarańcza
A Clockwork Orange
Autor

Anthony Burgess

Typ utworu

fantastyka naukowa, dystopia, satyra, czarny humor

Data powstania

1962

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Wielka Brytania

Język

angielski, Nadsat

Wydawca

Heinemann

Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego

1991

Wydawca

WEMA

Przekład

Robert Stiller

Mechaniczna pomarańcza lub Nakręcana pomarańcza (ang. A Clockwork Orange) – powieść angielskiego pisarza Anthony’ego Burgessa z 1962 roku.

Książka ma charakter eksperymentu lingwistycznego. W oryginale powieść została napisana w stworzonym przez autora slangu, hybrydzie kolokwialnego języka angielskiego z zapożyczeniami rosyjskimi. W Polsce książkę przetłumaczył Robert Stiller, najpierw w wersji polsko-rosyjskiej (tzw. wersja R), a następnie w wersji polsko-angielskiej (tzw. wersja A); we wstępie do tego wydania zapowiadał również wersję polsko-niemiecką.

Książka stała się nagłośniona, a ze względu na tematykę często podlegała cenzurze. Odcisnęła swoje piętno na sztuce, stając się motywem zapożyczeń czy adaptacji wielu sztuk teatralnych. W 1971 roku powieść doczekała się głośnej ekranizacji filmowej Mechaniczna pomarańcza w reżyserii Stanleya Kubricka.

Fabuła

Jest to opowieść o nastoletnim Aleksie, który w dzień jest przykładnym, choć niesfornym synkiem, zakochanym w muzyce Ludwiga van Beethovena, lecz każdej nocy wyrywa się z domu, by stać się członkiem bandy. Zdradzony przez kolegów, trafia do więzienia, gdzie decyduje się zamienić wyrok na udział w eksperymencie resocjalizacyjnym. Ów eksperyment obrzydza mu przemoc tak skutecznie, że od tej pory nie jest w stanie się nawet bronić. Jego przypadek zostaje wykorzystany w rozgrywkach politycznych, a sam Alex „wyleczony jak trza”.

Powieść zawiera również epilog, który jednak pominięto w niektórych wydaniach (a także w filmie). W epilogu Alex wraca do trybu życia z początku powieści; jest już jednak starszy, przestają go bawić dotychczasowe rozrywki.

Istotnym elementem fabuły jest fikcyjna terapia Ludovica. Zastosowano ją eksperymentalnie na głównym bohaterze Aleksie, w ramach resocjalizacji po jego wyjściu z więzienia. Terapię prowadził doktor Brodsky w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych. Pacjentowi wstrzykiwano w pośladek tak zwany płyn Ludovica. Robiono to codziennie do czasu, gdy płyn przeniknął do organizmu na stałe. Lekarze sadzali pacjenta na specjalnym krześle i krępowali mu kończyny, a powieki przytrzymywali rozwórkami, aby nie można ich było zamknąć. Następnie pacjent był zmuszany do oglądania brutalnych scen, które po pewnym czasie powodowały u niego nudności. Celem terapii było wywołanie uczucia lęku towarzyszącego myśli o przemocy i, co za tym idzie, niechęci do agresywnych zachowań. Po wyjściu z ośrodka „terapeutycznego” Alex był niezdolny do przemocy nawet w obronie własnej. Oprócz tego miał awersję do seksu. Alex został przypadkowo uwarunkowany także przeciwko wszelkiego rodzaju muzyce klasycznej (choć w filmie z 1971 tylko przeciw dziewiątej symfonii Ludwiga van Beethovena).

Nawiązania

Do postaci głównego bohatera nawiązuje piosenka niemieckiego punkrockowego zespołu Die Toten Hosen pt. Hier kommt Alex. Z kolei do miejsca wydarzeń (baru, który odwiedza główny bohater z kolegami) nawiązuje tytuł płyty oraz utworu polskiego zespołu Myslovitz: Korova Milky Bar (Bar Mleczny Korowa). Poza tym różne piosenki o tytule Mechaniczna pomarańcza stworzyło wiele polskich zespołów, między innymi Paktofonika.

Motyw terapii Ludovica wykorzystano w dziewiętnastym odcinku trzeciego sezonu serialu Simpsonowie pod tytułem Pies śmierci. Po raz drugi w Simpsonach nawiązano do terapii w czwartym odcinku dwudziestego szóstego sezonu pod tytułem Treehouse of Horror XXV, gdzie oczy Moe Szyslaka zostają celowo przytrzymane, aby mógł oglądać telewizję[1][2].

Piosenka Davida Bowiego Girl Loves Me z płyty „★” została napisana częściowo w Nadsat, slangu używanym w książce[3].

Przypisy

  1. Review: The Simpsons: “Treehouse Of Horror XXV”. avclub.com. [dostęp 2014-12-10]. (ang.).
  2. Treehouse of Horror XXV. imdb.com. [dostęp 2014-12-10]. (ang.).
  3. Revisiting David Bowie's album Blackstar, „The List”, 15 stycznia 2016 [dostęp 2017-02-04] (ang.).

Bibliografia

  • Nelson Thomas: Kubrick, inside a Film Artist's Maze. Bloomington: Indiana University Press, 2000. ISBN 978-0-253-21390-7.
  • Anthony Burgess: A Clockwork Orange. Londyn: 1962. ISBN 978-0393312836.

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się