Marszałek Związku Radzieckiego – najwyższy stopień wojskowy ZSRR. Niższym stopniem był do 1940 komandarm 1 rangi, po wprowadzeniu stopni generalskich – generał armii, bądź marszałek/ główny marszałek rodzaju wojsk.

Pierwszych pięciu marszałków ZSRR (1935) od lewej Michaił Tuchaczewski, Siemion Budionny, Klimient Woroszyłow, Wasilij Blücher i Aleksandr Jegorow
Patka kołnierzowa marszałka ZSRR 1935–1940
Pagon marszałka ZSRR (wzór z 1943 roku)
Pagon marszałka ZSRR (wzór z 1974 roku)

Stopnie marszałków w Związku Radzieckim

W ZSRR istniała dość złożona hierarchia wyższych stopni wojskowych, które nazywano stopniami marszałkowskimi.

W 1935 r. wprowadzano stopień marszałka Związku Radzieckiego (w marynarce wojennej odpowiadał mu wpierw stopień admirała floty, a potem admirała floty Związku Radzieckiego), który odpowiadał stopniom marszałka w innych armiach.

W 1943 r. utworzono w niektórych rodzajach wojsk stopnie marszałka rodzaju wojsk i głównego marszałka rodzaju wojsk:

  • w lotnictwie wpierw (4 lutego) utworzono stopień marszałka lotnictwa, a potem (27 października) utworzono wyższy stopień głównego marszałka lotnictwa;
  • w wojskach pancernych wpierw (4 lutego) utworzono stopień marszałka wojsk pancernych, a potem (27 października) utworzono wyższy stopień głównego marszałka wojsk pancernych;
  • w artylerii wpierw (4 lutego) utworzono stopień marszałka artylerii, a potem (27 października) utworzono wyższy stopień głównego marszałka artylerii;
  • w wojskach inżynieryjnych równocześnie (27 października) utworzono stopień marszałka wojsk inżynieryjnych i wyższy stopień głównego marszałka wojsk inżynieryjnych;
  • w wojskach łączności równocześnie (27 października) utworzono stopień marszałka wojsk łączności i wyższy stopień głównego marszałka wojsk łączności.

Położenie stopni marszałka rodzaju wojsk i głównego marszałka rodzaju wojsk w hierarchii jest złożone. Posiadaczy tych stopni (wpierw głównych marszałków, a potem marszałków rodzaju wojsk) wymieniano na listach po marszałkach ZSRR, a przed generałami armii. Jednakże zasady awansu były skomplikowane. Posiadacz stopnia generała pułkownika mógł zostać awansowany albo na stopień generała armii (z wyjątkiem lotnictwa, gdzie był możliwy wyłącznie awans na stopień marszałka lotnictwa) albo na stopień marszałka rodzaju wojsk. Posiadacz stopnia generała armii mógł później otrzymać stopień marszałka ZSRR, a posiadacz stopnia marszałka rodzaju wojsk stopień głównego marszałka wojsk. Posiadacz stopnia głównego marszałka rodzaju wojsk natomiast nie mógł zostać awansowany na stopień marszałka ZSRR.

Nie było jednoznacznie określone, kiedy oficer noszący stopień generała pułkownika otrzyma stopień generała armii, a kiedy marszałka rodzaju wojsk – każdy awans rozpatrywano indywidualnie. Zazwyczaj głównym czynnikiem decydującym był dotychczasowy przebieg służby – jeśli dany oficer dowodził związkami (i pracował w instytucjach) macierzystego rodzaju wojsk, zostawał marszałkiem, natomiast jeśli dowodził związkami ogólnowojskowymi, stopień generała armii.

W przypadku lotnictwa nie nadawano nigdy stopnia generała armii, tylko stopień marszałka rodzaju wojsk.

W 1984 r. stopnie marszałków (i głównych marszałków) rodzaju wojsk poza lotnictwem i artylerią zostały zastąpione przez stopień generała armii; od tej daty także nie nadano już nikomu stopnia głównego marszałka rodzaju wojsk. Już po upadku ZSRR w 1993 r. stopnie te zostały także zastąpione stopniem generała armii.

Ostatnim marszałkiem Związku Radzieckiego był Dmitrij Jazow, przeciwnik pieriestrojki i organizator puczu przeciwko Gorbaczowowi. Natomiast marszałek Siergiej Achromiejew popełnił samobójstwo w dniu rozpadu ZSRR. Co ciekawe obaj z nich, walczyli w II wojnie światowej, natomiast ostatni marszałek jest jedynym nieodznaczonym medalem Bohatera Związku Radzieckiego.

Po rozpadzie jedynym marszałkiem Federacji Rosyjskiej został dotychczas Igor Siergiejew (1997–2001) zdymisjonowany po tym jak przyjął odpowiedzialność za zatonięcie okrętu podwodnego „Kursk”.

W praktyce wszyscy marszałkowie ZSRR byli z jednej z grup:

  • uczestnicy wojny roku 1917 i powstania ZSRR w wyniku wojny domowej.
  • mianowani podczas II wojny światowej, na miejsce tych z pierwszej grupy (zabitych w trakcie czystek lat 30. lub uznanych za nieprzydatnych podczas pierwszych lat II wojny światowej).
  • walczyli podczas II wojny światowej, ale z racji wieku i stopnia kariery zrobione dopiero podczas zimnej wojny.

Lista marszałków Związku Radzieckiego

Marszałkowie Związku Radzieckiego
Nazwisko Data nadania Uwagi

Klimient Woroszyłow
21 listopada 1935[1]

Michaił Tuchaczewski
21 listopada 1935[1] pozbawiony stopnia 11 czerwca 1937, pośmiertnie przywrócony 31 stycznia 1957

Siemion Budionny
21 listopada 1935[1]

Aleksandr Jegorow
21 listopada 1935[1]

Wasilij Blücher
21 listopada 1935[1]

Siemion Timoszenko
7 maja 1940

Grigorij Kulik
7 maja 1940 pozbawiony stopnia 19 lutego 1942, pośmiertnie przywrócony 28 września 1957

Borys Szaposznikow
7 maja 1940

Gieorgij Żukow
18 stycznia 1943

Aleksandr Wasilewski
16 lutego 1943

Józef Stalin
6 marca 1943 mianowany generalissimusem ZSRR 27 czerwca 1945

Iwan Koniew
20 lutego 1944

Leonid Goworow
18 czerwca 1944

Konstanty Rokossowski
29 czerwca 1944 również marszałek Polski od 5 listopada 1949

Rodion Malinowski
10 września 1944

Fiodor Tołbuchin
12 września 1944

Kiriłł Mierieckow
26 października 1944

Ławrientij Beria
9 lipca 1945 pozbawiony stopnia 26 czerwca 1953

Wasilij Sokołowski
3 lipca 1946

Nikołaj Bułganin
3 listopada 1947 pozbawiony stopnia 26 listopada 1958

Iwan Bagramian
11 marca 1955

Siergiej Biriuzow
11 marca 1955

Andriej Grieczko
11 marca 1955

Andriej Jeriomienko
11 marca 1955

Kiriłł Moskalenko
11 marca 1955

Wasilij Czujkow
11 marca 1955

Matwiej Zacharow
8 maja 1959

Filipp Golikow
6 maja 1961

Nikołaj Kryłow
28 maja 1962

Iwan Jakubowski
12 kwietnia 1967

Paweł Baticki
15 kwietnia 1968

Piotr Koszewoj
15 kwietnia 1968

Leonid Breżniew
7 maja 1976

Dmitrij Ustinow
30 lipca 1976

Wiktor Kulikow
14 stycznia 1977

Nikołaj Ogarkow
14 stycznia 1977

Siergiej Sokołow
17 lutego 1978

Siergiej Achromiejew
25 marca 1983

Siemion Kurkotkin
25 marca 1983

Wasilij Pietrow
25 marca 1983

Dmitrij Jazow
28 kwietnia 1990

Główni marszałkowie rodzajów wojsk

Główni marszałkowie artylerii
Nazwisko Data nadania Uwagi

Nikołaj Woronow
21 lutego 1944

Mitrofan Niedielin
8 maja 1959

Siergiej Wariencow
6 maja 1961 pozbawiony stopnia 13 marca 1963

Władimir Tołubko
25 marca 1983
Główni marszałkowie lotnictwa
Nazwisko Data nadania Uwagi

Aleksandr Nowikow
21 lutego 1944 pozbawiony stopnia 11 maja 1946, przywrócono stopień w czerwcu 1953

Aleksandr Gołowanow
19 sierpnia 1944

Pawieł Żygariew
11 marca 1955

Konstantin Wierszynin
8 maja 1959

Pawieł Kutachow
1972

Boris Bugajew
1977

Aleksandr Kołdunow
31 października 1984
Główni marszałkowie wojsk pancernych
Nazwisko Data nadania Uwagi

Paweł Rotmistrow
28 kwietnia 1962

Amazasp Babadżanian
29 kwietnia 1975

Marszałkowie rodzajów wojsk

Marszałkowie artylerii

Marszałkowie lotnictwa

Marszałkowie wojsk pancernych

Marszałkowie wojsk inżynieryjnych

Marszałkowie wojsk łączności

Przypisy

  1. a b c d e Plikus (kier.) 1968 ↓, s. 85.

Bibliografia

  • Mikołaj Plikus (kier.): 50 lat Armii Radzieckiej. Mała kronika. Warszawa: 1968.

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się