 Fotografia Marii Boguckiej z miesięcznika „Mówią Wieki” (nr 1/1978 r.) | |
| Data i miejsce urodzenia |
1 czerwca 1929 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
27 października 2020 |
| profesor nauk humanistycznych | |
| Specjalność: historia | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1955/1956 |
| Habilitacja |
1961 |
| Profesura |
1981 |
| Doktor honoris causa Uniwersytet Gdański – 2007 | |
| Pracownik naukowy, nauczyciel akademicki | |
| Instytucja |
Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk |
| Okres zatrudn. |
1953-1998 |
| Uczelnia | |
| Okres zatrudn. |
1994–2010 |
| Odznaczenia | |
   
| |
Maria Bogucka (ur. 1 czerwca 1929 w Warszawie[1], zm. 27 października 2020 tamże[1][2]) – polska historyczka, profesor, autorka licznych publikacji naukowych. Zajmowała się głównie dziejami społeczeństwa, jego kultury i mentalności, a także historią nowożytnego Gdańska.
_(Kiel_54.420).jpg)
Była córką majora Wojska Polskiego Jana Boguckiego i Heleny z Kasprowiczów – była to rodzina o tradycjach ziemiańskich, o przedwojennej orientacji sanacyjnej[3][1]. Była jedynaczką, miała przyrodniego brata z pierwszego małżeństwa ojca[1]. Młode lata spędziła w Warszawie, a później w Grodnie, dokąd rodzina Boguckich przeniosła się w przededniu wojny[3][1]. Wiosną 1940 matka Marii powróciła wraz z córką do Warszawy, w obawie przed represjami ze strony okupanta sowieckiego, tępiącego polską inteligencję[3]. Podczas okupacji Maria mieszkała na Pradze i uczyła się w gimnazjum Rzeszotarskiej[1]. Brała udział w Powstaniu Warszawskim jako sanitariuszka na Pradze[3][1].
W 1948 zdała egzamin dojrzałości[1]. Studiowała historię na Uniwersytecie Warszawskim, uzyskując magisterium w 1951[4], jej promotorem był Marian Małowist[1]. Według jednego z opracowań w trakcie studiów pracowała w archiwum w Gdańsku[1]. Z pewnością w latach 1951–1953 przebywała w Gdańsku[4][3]. W 1953 została zatrudniona w Instytucie Historii PAN, gdzie pracowała do 2004 (formalnie przeszła na emeryturę w 1998[3]) i przez kilkadziesiąt lat kierowała Zakładem Dziejów Nowożytnych[1][4].
W IH PAN uzyskiwała kolejne stopnie naukowe[3]. W 1955[4] (lub 1956[1]) obroniła doktorat, przedkładając pracę Gdańskie rzemiosło tekstylne od XVI do połowy XVII w. (wydano drukiem rok później)[5]. Habilitowała się w 1961[4] (praca Gdańsk jako ośrodek produkcyjny od XIV do połowy XVII wieku, wydana w 1962[5]). Od 1971 profesor nadzwyczajny, a od 1981 profesor zwyczajny[5][4]. Od 1994 do 2010 pracowała jako profesor na Wydziale Filologicznym Akademii Humanistycznej im. Gieysztora w Pułtusku[3][1]. Z racji wieloletniego zatrudnienia w PAN, jednostce badawczej, nie miała okazji wychować szerszej grupy uczniów. Do grona jej wychowanków należeli m.in. Tomasz Wiślicz, Andrzej Karpiński i Edward Opaliński[3].
Od 1958 do 1978[5] (lub 1976[1]) była pierwszym redaktorem naczelnym miesięcznika „Mówią Wieki”, które to czasopismo współzakładała[3]. Od 1978 do 2008 redaktor naczelny czasopisma „Acta Poloniae Historica”[1][4]. Współpracowała m.in. z „Kwartalnikiem Historii Kultury Materialnej” (jako autorka i, przez ponad cztery dekady, członkini Komitetu Redakcyjnego) oraz z Instytutem Historii Kultury Materialnej PAN[5]. Pod koniec lat 70. współzakładała czasopismo „Studia Maritima”, od 1995 zasiadała w radzie redakcyjnej estońskiego periodyku „Vana Tallin”[1].
Wielokrotnie podróżowała do Holandii, Francji, Niemiec i innych krajów jako realizatorka stypendiów naukowych oraz w ramach współpracy międzynarodowej naukowców[1][3].
Członkini Polskiej Akademii Umiejętności od 1995, wcześniej należała do rady naukowej Instytutu Historii PAN[1]. Honorowy członek Polskiego Towarzystwa Historycznego (tytuł otrzymany w 2003[1]) i Międzynarodowej Komisji Dziejów Miast (od 1976)[5][1]). Od 1988 należała do The Nederlands Institute for Advanced Study in the Humanities and Social Sciences[1]. Kilkakrotnie organizowała Konferencje Bałtyckie, była współtwórczynią Międzynarodowego Stowarzyszenia Mórz Północnych Europy[1]. Należała do Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, Warszawskiego Towarzystwa Naukowego i Towarzystwa Wiedzy Powszechnej – w tej ostatniej instytucji była zastępczynią prezesa Rady Naukowej[1].
Jej ostatnią monografią była wydana w 2018 Mizoginia[3]. Pod koniec życia publikowała wspomnienia i poezje[5][1]. Nie założyła rodziny[3]. Pochowana na warszawskim cmentarzu Północnym[6][1].
W latach 50. publikowała nt. dziejów gospodarczo-społecznych[5]. Badała historię gospodarczą, zwłaszcza Gdańska i jego związków z Europą[4][5].
Jej badania w kolejnych latach dotyczyły różnych dziedzin historii Polski i historii powszechnej, szczególnie epoki baroku i renesansu, w tym dzieje miast, struktur społecznych, szeroko rozumianej kultury, obyczajów, życia codziennego czy przemysłu i konsumpcji[5]. Publikowała wiele w zakresie historii Holandii oraz Anglii[3]. Była autorką prac metodologicznych[3].
Zapoczątkowała w latach siedemdziesiątych nowy nurt badawczy, formułując m.in. tematykę gestu jako znaku przynależności do określonej grupy społecznej[1]. Rolę gestu w życiu dawnych społeczeństw przedstawiła w czasie konferencji IH PAN w 1981[7]. Brała też czynny udział w dyskusjach toczących się w tym czasie w Münster, gdzie historycy niemieccy (H. Teuteberg, P. Borscheid), pracujący nad historią rodziny i związkami międzypokoleniowymi i genderowymi podjęli także studium „codzienności”, tworząc szybko rozwijający się nowy kierunek badań: Studia zur Geschichte des Alltags. Bogucka swoje zainteresowanie „codziennością” zaczęła od zbudowania teoretycznych podstaw tego zjawiska, formułując w 1996 roku definicję „życia codziennego” i jego odrębności[8]. Była jedną z pionierek nurtu badań skupionych na historii kobiet, oraz popularyzatorką tegoż nurtu poprzez liczne popularne biografie władczyń, m.in. Bony i Marii Stuart[1][4]. Należała do grona badaczy czerpiących z dorobku szkoły historiograficznej Annales i nawiązujących doń w swojej twórczości[4][3].
Zbudowała też alternatywny wobec Norberta Eliasa model procesu cywilizacyjnego opartego nie o odgórne dyscyplinowanie społeczeństwa, lecz o system obyczajów, w warunkach słabości aparatu państwowego przez samo społeczeństwo egzekwowanych. Stosowanie w badaniach historycznych metod zaczerpniętych z psychologii społecznej i socjologii zaowocowało wysunięciem tez dotyczących mentalności społecznej (stosunek do czasu, do choroby i śmierci, relacje między kobietą i mężczyzną, czyli tzw. gender relations).
Ukoronowaniem studiów szczegółowych było opracowanie dziejów kultury polskiej od zarania aż po rok 1989[9], oraz teoretycznych rozważań pt. Kategorie i funkcje społeczne kultury w perspektywie historycznej (2013).
Bogucka ostro krytykowała szkołę historiograficzną swojego dawnego promotora Mariana Małowista[3], podobnie jak innych polskich historyków; polskie środowisko historyczne oskarżała o „feudalizm” i kumoterstwo[10].
Jest autorką ponad 2000 publikacji[5][4] (wg innych opracowań ponad 1300[1] lub ponad 1500[3]), w tym kilkudziesięciu książek, które tłumaczono na języki obce. Popularyzowała historię w publikacjach książkowych, czasopismach, w radiu i telewizji, m.in. w teleturnieju Wielka Gra[3].
Na podstawie źródła:[12]
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
