Madrygał (wokalna forma muzyczna) – wokalny utwór wielogłosowy, oparty na tekstach poruszających zwykle treści o tematyce świeckiej, miłosnej, przedstawiającej sielankowy tryb życia.
Także gatunek poetycki.
Popularny w średniowieczu, ale jego rozkwit nastąpił w XVI w. Madrygał renesansowy ze średniowiecznym łączyło już tylko kilka nielicznych aspektów tekstowych oraz dominacja liryki miłosnej.
Średniowieczny madrygał był dwu-lub trzygłosowy. W madrygale renesansowym nastąpiło powiększenie liczby głosów (w pierwszej połowie XVI w. przeważał układ czterogłosowy, w 2. połowie XVI w. były najczęściej kompozycjami pięciogłosowymi)[1]. Na przełomie XVI i XVII w. powstawały również madrygały wokalno-instrumentalne (na 1-3 głosy solowe i basso continuo lub na zespoły wokalno-instrumentalne o przeróżnych składach)[2]. Takie madrygały pisał np. Claudio Monteverdi (Madrigali guerieri et amorosi).
Madrygał rozwinął się z włoskiej piosenki ludowej – frottoli oraz form do niej zbliżonych – villanelli, villoty (napolitana), canzony i strambotto. Posiadał budowę symetryczną, strukturę homofoniczną lub polifoniczną, a także mieszaną, gdy odcinki homofoniczne były przeplatane polifonicznymi, formę przekomponowaną oraz fragmenty zawierające dźwięki chromatycznie zmienione (było to nawiązanie do skal modalnych, czyli kościelnych, typowych dla średniowiecza)[3].
Muzyka były ściśle powiązana z tekstem; jej zadaniem było zilustrowanie każdego szczegółu. Madrygały były nasycone dużą ilością emocji występujących w tekście, które znalajdowały odzwierciedlenie w muzyce. Często pojawiało się nawiązanie do przyrody, piękna natury[1].
Madrygał renesansowy rozwijał się przez blisko sto lat i – podobnie jak inne formy – podlegał rozmaitym przemianom stylistycznym. Biorąc pod uwagę najważniejsze z nich, można wyróżnić trzy główne fazy rozwojowe tego gatunku:
Najchętniej wykorzystywane do komponowania madrygałów formy poetyckie, to sonet, canzona, hymn, oda, oktawa.
Żywot madrygału (...) trwa od XIV do pierwszej połowy XVII stulecia, w rzeczywistości wszakże madrygał – jako model formy, której istotę stanowi dialog głosów – żyje często pod innymi nazwami aż do naszych czasów, awangardy drugiej połowy XX wieku (np. utwory chóralne Luigiego Nono)[4].
Madrygał to także gatunek poezji lirycznej ukształtowany we Włoszech w XIV w., później krótka pieśń miłosna.
Europejski madrygał, jako forma poetycka, rozwijał się wraz z formą muzyczną o tej samej nazwie. Miał określoną budowę stroficzną.
Głównym ośrodkiem twórczości madrygałowej były Włochy. Poza Włochami madrygały tworzyli również Francuzi, Hiszpanie, Niemcy, Anglicy, Niderlandczycy, Polacy. W Anglii, Niemczech i Hiszpanii pojawił się u schyłku XVI wieku, z dużo mniejszym nasileniem.
Przedstawiciele[1]:
Szczególnym uznaniem w okresie renesansu cieszyły się madrygały takich twórców, jak Pietro Bembo, Michaelangelo Buonarroti (bratanek Michała Anioła), Antonio Molino, Giovanni della Casa i Torquato Tasso.
Madrygały pisano również w Polsce.
Tylko niektóre madrygały staropolskie spełniały ściśle rygory wersyfikacyjne.
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
