Dwa pierwsze wydania Małego Księcia (po lewej u dołu po francusku, po prawej u góry po angielsku) na stałej wystawie poświęconej Antoine de Saint-Exupéry’emu we francuskim Muzeum Lotnictwa i Astronautyki Le Bourget | |||
Autor | |||
---|---|---|---|
Wydanie oryginalne | |||
Miejsce wydania |
Nowy Jork | ||
Język | |||
Data wydania |
6 kwietnia 1943[1] | ||
Wydawca |
Reynal & Hitchcock | ||
Pierwsze wydanie polskie | |||
Data wydania polskiego | |||
Wydawca |
Spółdzielnia Wydawnicza „Płomienie” | ||
Przekład |
Marta Malicka | ||
|
Mały Książę (fr. Le Petit Prince) – powiastka filozoficzna autorstwa Antoine’a de Saint-Exupéry’ego, wydana w 1943 w Nowym Jorku w wydawnictwie „Reynal & Hitchcock”; przetłumaczona na ponad 300 języków bądź dialektów, sprzedana w ponad 140 milionach egzemplarzy, należy do klasyki światowej literatury.
Mały Książę jest pozycją szczególną również w twórczości Exupéry’ego. To jedyna książka, której nadał formę baśni i którą sam zilustrował.
Wyjątkowość tego utworu należy rozpatrywać w szerszym kontekście: tylko pozornie jest to lektura przeznaczona wyłącznie dla dzieci. Pod warstwą baśniowej fabuły pełnej wieloznaczności, znajduje się też wątek realistyczny i psychologiczny, co wskazuje, że adresatem utworu jest także czytelnik dorosły[2][3][4][5][6][7]. Wg jednego z tłumaczy, Henryka Woźniakowskiego, to właśnie przede wszystkim dla dorosłych powstał Mały Książę[5]. Potwierdzać może to fakt, że autor zadedykował utwór osobie dorosłej, swojemu przyjacielowi Léonowi Werthowi[2] (dopisując jednak na końcu dedykacji, że chodzi o czas, gdy Werth był dzieckiem).
Przypuszcza się, że zamiar napisania Małego Księcia powstał latem 1941 roku, kiedy pisarz przebywał w szpitalu w Los Angeles. Problemy zdrowotne pogłębione były przez osobiste kłopoty: Saint-Exupéry przeżywał rozterki związane z opuszczeniem ojczyzny (po inwazji niemieckiej na Francję), rozstaniem z najważniejszą w jego życiu osobą – matką oraz labilnością emocjonalną jego związku z żoną Consuelą.
Będąc w szpitalu, czytywał baśnie Andersena.
Przyjazd Consueli z Francji zmobilizował Exupéry’ego do ukończenia Małego Księcia. Pisarz rozszerzył wówczas wątek róży, której pierwowzorem była postać żony.
Pisał o tym w liście do niej, wyrzucając przy tym sobie, podobnie jak to czynił Mały Książę w stosunku do róży: Ale ja chyba nie zawsze wiedziałem, jak troszczyć się o Ciebie. Żałował też później, że Werthowi, a nie Consueli zadedykował swe dzieło.
Niedługo po ukazaniu się książki drukiem Exupéry wyjechał do francuskiej bazy lotniczej w Afryce Północnej.
Mały Książę jest książką opowiadającą o dorastaniu do wiernej miłości, do prawdziwej przyjaźni i odpowiedzialności za drugiego człowieka. Stawia pytania o hierarchię wartości czy sens więzi między ludźmi.
Za postacią głównego bohatera skrył się sam Exupéry. W dzieciństwie nawet nazywany był przez rodzeństwo królem-słońcem, co miało też związek z arystokratycznym pochodzeniem. Spotkanie Małego Księcia z pilotem jest rozmową pisarza z samym sobą, powrotem do tematów, które zawsze dla niego były istotne, szukaniem odpowiedzi na wiele pytań.
Oryginalny manuskrypt z odręcznymi notatkami i podpisem autora Małego Księcia, jak również różne projekty i rysunki próbne zostały nabyte w 1968 roku przez Pierpont Morgan Library (obecnie Morgan Library & Museum) w Manhattanie w Nowym Jorku. Rękopis ten zawiera skreślone treści, które ostatecznie nie zostały opublikowane w ramach edycji książki. Muzeum, oprócz rękopisu, posiada także kilka akwarel autorstwa Antoine de Saint-Exupery’ego, które także nie znalazły się w książce. W kwietniu 2012 paryski dom aukcyjny ogłosił odkrycie dwóch nieznanych wcześniej stron rękopisu „Małego Księcia”, na których znalazła się nieznana dotąd wersja jednego z rozdziałów. Jest to opis pierwszego spotkania Księcia z Ziemianinem, którego nazywa „ambasadorem ludzkiego ducha”. Jest on jednak zbyt zajęty, aby rozmawiać, mówiąc, że szuka zaginionego sześcioliterowego słowa zaczynającego się na literę „G” oznaczającego „płukanie gardła” (fr. se gargariser, w języku potocznym znaczy również „być dumnym i zadowolonym z czegoś”). W znalezionym rękopisie nie pada to szukane słowo, ale mając na uwadze czas powstania dzieła i zaangażowanie pisarza przeciwko wojnie można się domyślać, że chodzi o słowo „wojna” (fr. guerre)[8].
Mały Książę wzbudził wyjątkowe zainteresowanie polskich czytelników. Dowodem na to jest nie tylko fakt, że przekładu tekstu z francuskiego na język polski podjęło się ponad 20 tłumaczy[9][10].
Język polski jest pierwszym językiem na świecie, na który przełożono Małego Księcia (nie licząc języka angielskiego, w którym książka ukazała się jeszcze na kilka dni przed wydaniem francuskim). Książka ukazała się nakładem Spółdzielni Wydawniczej Płomienie w tłumaczeniu Marty Malickiej już dwa lata po zakończeniu wojny (Warszawa, 1947). Na kolejne tłumaczenia: na język niemiecki i włoski, trzeba było czekać kolejne dwa lata[11]. Najwięcej wydań – ponad 50 (stan na rok 2024)[12] – ma wersja w tłumaczeniu Jana Szwykowskiego[9].
W Polsce[13] Małego Księcia wydano także w języku łemkowskim[14] – Малий Прінц (ISBN 978-83-936592-0-3) i pruskim[15] – Līkuts Princis (ISBN 978-83-65053-00-8). W 2015 r. Juliusz Kubel przełożył utwór na gwarę poznańską, nadając mu tytuł Książę Szaranek[16]. Rok później książkę Książę Szaranek wydało wydawnictwo Media Rodzina (ISBN 978-83-8008-291-5). W 2018 roku wydano przekład na język kaszubski[17][18]. Tłumaczenia z oryginału dokonał Maciej Bandur, nadając kaszubskiej wersji tytuł Môłi princ[17][19]. Mały Książę został również przełożony na etnolekt śląski[20] i gwarę mazurską[21][22].
W 2021 roku Fundacja Nowoczesna Polska, prowadząca bibliotekę internetową Wolne Lektury, wydała pierwsze polskie tłumaczenie książki na wolnej licencji (Licencji Wolnej Sztuki 1.3.)[23]. Autorką tłumaczenia jest Agata Kozak.
Lp. | Tłumacz | Wydawca | Miejsce | Data I wyd. |
ISBN |
---|---|---|---|---|---|
1 | Marta Malicka | Spółdzielnia Wydawnicza „Płomienie” | Warszawa | 1947 | |
2 | Jan Szwykowski | Instytut Wydawniczy „Pax” | Warszawa | 1958 | |
3 | Wiera i Zbigniew Bieńkowscy | Państwowy Instytut Wydawniczy | Warszawa | 1961 | |
4 | Marta Cywińska | Krajowa Agencja Wydawnicza | Białystok | 1993 | ISBN 83-03-03606-8 |
5 | Janina Karczmarewicz-Fedorowska | Kama | Warszawa | 1995 | ISBN 83-86235-49-7 |
6 | Anna Trznadel-Szczepanek | Nasza Księgarnia | Warszawa | 1995 | ISBN 83-10-09935-5 |
7 | Ewa Łozińska-Małkiewicz | Algo | Toruń | 1995 | ISBN 83-900983-9-3 |
8 | Piotr Drzymała | Idem | Poznań | 1996 | ISBN 83-903382-1-1 |
9 | Mirosława Dębska | Klasyka „K” | Bielsko-Biała | 1998 | ISBN 83-86896-86-8 |
10 | Halina Kozioł | Wydawnictwo Zielona Sowa | Kraków | 2000 | ISBN 83-7220-039-4 |
11 | Zofia Barchanowska | Prospero | Łódź | 2002 | ISBN 83-900822-4-1 |
12 | Barbara Przybyłowska | Firma Księgarska Olesiejuk | Warszawa | 2015 | ISBN 978-83-7844-378-0 |
13 | Ewa Tarnowska | Firma Księgarska Olesiejuk | Ożarów Mazowiecki | 2015 | ISBN 978-83-274-3397-8 |
14 | Krystyna Rodowska | Galaktyka | Łódź | 2015 | ISBN 978-83-7579-442-7 |
15 | Henryk Woźniakowski | Znak Emotikon | Kraków | 2015 | ISBN 978-83-240-3305-8 |
16 | Anna Pikor-Półtorak | Wydawnictwo IBIS-Books | Poznań | 2017 | ISBN 978-83-65875-65-5 |
17 | Dorota Spyrka | Wydawnictwo Zielona Sowa | Warszawa | 2017 | ISBN 978-83-7983-990-2 |
18 | Elżbieta Siwiec | Wydawnictwo RM | Warszawa | 2018 | ISBN 978-83-7773-816-0 |
19 | Maria Zawadzka-Strączek | Wydawnictwo Wilga | Warszawa | 2018 | ISBN 978-83-280-4983-3 |
20 | Marta Skinder-Toruńska | Wydawnictwo Dragon | Bielsko-Biała | 2018 | ISBN 978-83-7887-633-5 |
21 | Martyna Lemańczyk | Wydawnictwo SBM | Warszawa | 2019 | ISBN 978-83-8059-835-5 |
22 | Natalia Jaskula Esquerré | Greg | Kraków | 2019 | ISBN 978-83-7517-853-1 |
23 | Agata Kozak | Fundacja Nowoczesna Polska | Warszawa | 2021 | ISBN 978-83-288-5993-7 |
24 | Ernest Kacperski | Wydawnictwo Wilga | Warszawa | 2023 | ISBN 978-83-8318-157-8 |
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.