Ludobójstwo Asyryjczyków, znane również jako Sayfo, Seyfo lub Sejfo (syr. ܣܝܦܐ, dosł. miecz; inna używana nazwa to syr. ܩܛܠܥܡܐ, ludobójstwo[1]) – masowa rzeźludności asyryjskiej w Imperium Osmańskim i sąsiedniej Persji, dokonana przez wojska tureckie podczas I wojny światowej[2][3]. W tym samym czasie władze tureckie prowadziły również podobnie ludobójczą politykę wobec Ormian (ok. 1,5 miliona ofiar) i Greków (450–750 tysięcy zabitych). Dokładna liczba ofiar wśród Asyryjczyków jest trudna do oszacowania, przyjmuje się, że zamordowanych mogło zostać nawet do 300 tysięcy osób[4].
Sytuacja polityczna przed I wojną światową
Druga połowa XIX w. przyniosła szereg zmian w przeżywającym kryzys Imperium osmańskim. Nieudany eksperyment z liberalizmem sułtana Abdülhamida II, który po początkowym zainteresowaniu parlamentaryzmem chciał powrócić do rządów absolutnych, co doprowadziło do konfliktu z młodoturkami. Zablokowanie przez sułtana reform zaowocowało niezadowoleniem społecznym, któremu Abdülhamid (nazywany „krwawym sułtanem”) chciał dać ujście poprzez podsycanie niepokojów i wskazywanie na Ormian i innych chrześcijan jako na źródło kryzysu państwa. Polityce wyniszczania mniejszości sprzyjał też nacjonalizm i nietolerancja religijna, które rozpowszechniły się wśród mieszkańców głównie „tureckiej” części imperium.
Przebieg
Akcja wojsk tureckich i sprzymierzonych z nimi grup Kurdów polegała na pacyfikowaniu regionów (Hakkari, Şırnak, Mardin, Jeziora Wan, Urmia) zamieszkiwanych przez chrześcijańskich Asyryjczyków, w czasie których dokonywano masowych mordów mieszkańców. Stosowano także tzw. „deportacje” (przez świadków nazywane „marszami śmierci”), w czasie których ludność cywilna umierała z głodu i pragnienia, a celem ich były najczęściej pustynie syryjskie.
Oficjalne uznanie zbrodni za ludobójstwo
Zbrodnię na Asyryjczykach oficjalnie uznały za ludobójstwo:
marzec 2020 – władze Arizony (USA), uznając jednocześnie dzień 7 sierpnia za Dzień Pamięci o Ludobójstwie Asyryjczyków[19][20][21].
Upamiętnienie
Pomniki upamiętniające ofiary ludobójstwa Asyryjczyków znajdują się we Francji, Australii, Szwecji, Armenii, Belgii, Grecji i Stanach Zjednoczonych[22][23][24]. Szwedzki rząd zobowiązał się pokryć wszystkie wydatki związane z budową pomnika po silnym lobbingu ze strony licznej tamtejszej społeczności asyryjskiej.
Turecki konsul generalny w Sydney wyraził niezadowolenie z powodu odsłonięcia pomnika w mieście[25]. 30 sierpnia 2010, zaledwie 23 dni po odsłonięciu, pomnik został zdewastowany przez nieznanych sprawców, którzy namalowali na obiekcie półksiężyc i gwiazdę[26][27]. 15 kwietnia 2016 obiekt został zdemolowany po raz drugi[28].
Opinie na temat ludobójstwa we współczesnej Turcji
We współczesnej Turcji istnieją różne poglądy na temat ludobójstwa Asyryjczyków. W 2015 r. turecka gazeta „Agos” nazwała te wydarzenia „ludobójstwem”[29]. W 2012 r. dziennikarz Mehmet Alaca w swoim artykule opublikowanym w liberalnym „Radikal” określił wydarzenia jako „Seyfo” i napisał, że w czasie I wojny światowej zamordowano i wydalono dziesiątki tysięcy Asyryjczyków[30].
Historyk Bülent Özdemir z Uniwersytetu w Balıkesir zwrócił uwagę na „asyryjską rebelię” w Midyat w 1915 r. i powiedział, że Imperium Osmańskiego nie można w jakikolwiek sposób oskarżać o dokonanie ludobójstwa na Asyryjczykach. Naukowiec stwierdził także, że sfabrykowanie zbrodni stało się częścią asyryjskiego procesu budowania tożsamości[31].
↑Alexander LabanA.L.HintonAlexander LabanA.L., Thomas LaT.L.PointeThomas LaT.L., DouglasD.Irvin-EricksonDouglasD., Hidden Genocides: Power, Knowledge, Memory, Rutgers University Press, 2013, ISBN 978-0-8135-6164-6 [dostęp 2020-08-19](ang.).brak strony (książka)
↑Richard G.R.G.HovannisianRichard G.R.G., The Armenian Genocide: Cultural and Ethical Legacies, Transaction Publishers, 2011, ISBN 978-1-4128-3592-3 [dostęp 2020-08-19](ang.).brak strony (książka)
↑Na konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 delegacja asyro-chaldejska stwierdziła, że jej straty wyniosły 250 000 ludzi (około połowy przedwojennej populacji).
↑Armenian National Committee of Australia [online], Armenian National Committee of Australia, 2 maja 2013 [dostęp 2024-02-22](ang.).
↑Australia – pierwszy parlament na świecie, który uznał holokaust Asyryjczyków [online], Klub miłośników kultury, historii i duchowości Asyryjczyków, 10 października 2015 [dostęp 2024-02-24](pol.).
↑Sweden Recognizes Assyrian, Greek and Armenian Genocide [online], www.aina.org [dostęp 2020-08-19].
↑Motion 2008/09:U332 Genocide of Armenians, Assyrians/Syriacs/Chaldeans and Pontic Greeks in 1915 – Riksdagen [online], web.archive.org, 9 lipca 2011 [dostęp 2020-08-19] [zarchiwizowane z adresu 2011-07-09].
↑Adoption of declaration to certify that Armenia recognizes Greek and Assyrian genocide: Eduard Sharmazanov [online], armenpress.am [dostęp 2020-08-19](ang.).
↑Dutch Parliament Recognizes Assyrian, Greek and Armenian Genocide [online], www.aina.org [dostęp 2020-08-19].
↑German Recognition of Armenian, Assyrian Genocide: History and Politics [online], www.aina.org [dostęp 2020-08-19].
↑AlisonA.SmaleAlisonA., MelissaM.EddyMelissaM., German Parliament Recognizes Armenian Genocide, Angering Turkey, „The New York Times”, 2 czerwca 2016, ISSN 0362-4331 [dostęp 2020-08-19](ang.).brak strony (czasopismo)
↑GuestG.ContributorGuestG., Indiana Becomes 48th State to Recognize the Armenian Genocide [online], The Armenian Weekly, 6 listopada 2017 [dostęp 2020-08-19](ang.).