Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Polsce – lista miejsc w Polsce wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ustanowionej na mocy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972[1] i ratyfikowanej przez Polskę 29 czerwca 1976 roku[2].

Obecnie (stan na 2023 rok) na liście znajduje się 17 obiektów: 15 dziedzictw kulturowych oraz 2 o charakterze przyrodniczym[2].

Na polskiej liście informacyjnej UNESCO – liście obiektów, które Polska zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa – znajduje się 5 obiektów (stan na 2023 rok)[2].

26 czerwca 2004 roku została założona Liga Polskich Miast i Miejsc UNESCO z siedzibą w Toruniu[3].

Obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO

Poniższa tabela przedstawia polskie obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO:

Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;
Obiekt – polskie tłumaczenie nazwy wpisu na liście[4] wraz z jej angielskim oryginałem[2];
Położenie – miasto, województwo; współrzędne geograficzne;
Typ – klasyfikacja według Komitetu Światowego Dziedzictwa[5]:
  • kulturowe (K)
  • przyrodnicze (P)
  • kulturowo-przyrodnicze (K,P)
Rok wpisu – roku wpisu na listę i rozszerzenia wpisu
Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.

     Wpisy transgraniczne

Nr ref. Obiekt Zdjęcie Położenie Typ Rok Opis
29 Stare Miasto w Krakowie
Historic Centre of Kraków
Kraków
Województwo małopolskie
50°03′43,5″N 19°56′12,8″E/50,062090 19,936880
K (iv) 1978
2010
Stare miasto położone u podnóża Zamku Królewskiego na Wawelu. Znajduje się tutaj największy rynek w Europie. Jest to najstarsza część Krakowa[6].
32 Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni
Wieliczka and Bochnia Royal Salt Mines
Wieliczka, Bochnia
Województwo małopolskie
49°59′00,5″N 20°03′05,9″E/49,983472 20,051639
49°58′08,9″N 20°25′02,1″E/49,969139 20,417250
K (iv) 1978
2008
2013
Złoża soli kamiennej wydobywane są od XIII wieku. Od XIII wieku do 1772 roku obie kopalnie wchodziły w skład żup krakowskich. W 2007 roku Wieliczka została uznana za jeden z siedmiu cudów Polski[7].
31 Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940–1945)
Auschwitz Birkenau. German Nazi Concentration and Extermination Camp (1940-1945)
Oświęcim, Brzezinka
Województwo małopolskie
50°02′14,7″N 19°10′26,8″E/50,037431 19,174100
K (vi) 1979 Największy niemiecki obóz zagłady, zlokalizowany w Oświęcimiu. Badania historyczne wykazały, że wymordowano tutaj 1,5 miliona ludzi, z czego przeważającą większość stanowili Żydzi[8].
33 Puszcza Białowieska
Białowieża Forest
Województwo podlaskie
52°38′56,0″N 23°49′34,9″E/52,648896 23,826370
P (ix)(x) 1979
1992
2014
Puszcza Białowieska to ogromny obszar lasów pierwotnych, na których występuje duża bioróżnorodność gatunkowa. Występuje tutaj najliczniejsza populacja żubra europejskiego. Wpis transgraniczny z Białorusią[9].
30 Stare Miasto w Warszawie
Historic Centre of Warsaw
Warszawa
Województwo mazowieckie
52°14′59,3″N 21°00′43,9″E/52,249800 21,012200
K (ii)(vi) 1980
2014
W sierpniu 1944 roku 85% zabudowy Starego Miasta zostało zniszczone przez oddziały hitlerowskie. Po wojnie podjęto odbudowę kościołów, pałaców oraz Rynku Starego Miasta. Jednymi z ważniejszych zabytków są: Zamek Królewski, Plac Zamkowy oraz bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela[10].
564 Stare Miasto w Zamościu
Old City of Zamość
Zamość
Województwo lubelskie
50°43′14,2″N 23°15′31,0″E/50,720600 23,258600
K (iv) 1992 Zamość został założony w XVI wieku przez hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego. Miasto zostało zaprojektowane przez włoskiego architekta Bernardo Morando. Zamość jest przykładem „idealnego renesansowego miasta” z końca XVI wieku[11].
835 Średniowieczny zespół miejski Torunia
Medieval Town of Toruń
Toruń
Województwo kujawsko-pomorskie
53°00′41,1″N 18°36′41,9″E/53,011420 18,611640
K (ii)(iv) 1997 W połowie XIII wieku Zakon Krzyżacki wybudował w Toruniu zamek służący za bazę wypadową. Miasto odgrywało również istotną rolę w międzynarodowym handlu, dzięki przynależności do Hanzy[12].
847 Zamek krzyżacki w Malborku
Castle of the Teutonic Order in Malbork
Malbork
Województwo pomorskie
54°02′23″N 19°01′40″E/54,039722 19,027778
K (ii)(iii)(iv) 1997 Warowny zamek wzniesiony w 1298 i rozbudowany w 1309 roku. Pełnił funkcję siedziby wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego. Zamek jest klasycznym przykładem średniowiecznego zamku wybudowanego w stylu gotyckim ceglanym. W 1945 roku został zniszczony, a w 1947 roku zrekonstruowany[13].
905 Kalwaria Zebrzydowska: manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy
Kalwaria Zebrzydowska: the Mannerist Architectural and Park Landscape Complex and Pilgrimage Park
Kalwaria Zebrzydowska
Województwo małopolskie
49°51′37,1″N 19°40′14,6″E/49,860306 19,670722
K (ii)(iv) 1999 Sanktuarium jest jednym z ważniejszych miejsc kultów pasyjnego i maryjnego oraz stanowi cel pielgrzymek. W skład zespołu wchodzą również pobliska bazylika oraz klasztor. Miejsce to jest często nazywane Polską Jerozolimą[14].
1054 Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy
Churches of Peace in Jawor and Świdnica
Jawor, Świdnica
Województwo dolnośląskie
51°03′14,3″N 16°11′20,4″E/51,053960 16,189010
50°50′46,5″N 16°29′29,9″E/50,846250 16,491639
K (iii)(iv)(vi) 2001 Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy są największymi w Europie budowlami sakralnymi wybudowanymi z muru pruskiego. Zostały wzniesione w połowie XVII wieku, w następstwie pokoju westfalskiego[15].
1053 Drewniane kościoły południowej MałopolskiBinarowa, Blizne, Dębno, Haczów, Lipnica Murowana, Sękowa
Wooden Churches of Southern Małopolska
Binarowa, Dębno, Lipnica Dolna, Sękowa
Województwo małopolskie
Blizne, Haczów
Województwo podkarpackie
49°45′28,8″N 21°13′08,8″E/49,758000 21,219100
49°27′59,4″N 20°12′43,2″E/49,466500 20,212000
49°51′37,4″N 20°31′50,2″E/49,860400 20,530600
49°37′50,1″N 21°11′09,8″E/49,630583 21,186056
49°45′02,2″N 21°58′34,6″E/49,750621 21,976279
49°40′13,3″N 21°53′24,3″E/49,670361 21,890083
K (iii)(iv) 2003 Wpis na listę światowego dziedzictwa UNESCO obejmuje 6 kościołów położonych w województwach małopolskim i podkarpackim. Do ich budowy wykorzystano technikę zrębową, powszechną w Europie Północnej i Wschodniej w średniowieczu[16].
1127 Park Mużakowski
Muskauer Park / Park Mużakowski
Łęknica
Województwo lubuskie
51°32′51,2″N 14°43′23,6″E/51,547559 14,723229
K (i)(iv) 2004 Park o powierzchni ok. 550 ha położony jest po obu stronach rzeki Nysy Łużyckiej. Został założony przez księcia Hermanna Ludwiga Heinricha von Pückler-Muskau w latach 1815–1844. Wpis transgraniczny z Niemcami[17].
1165 Hala Stulecia we Wrocławiu
Centennial Hall in Wrocław
Wrocław
Województwo dolnośląskie
51°06′25″N 17°04′38″E/51,106944 17,077222
K (i)(ii)(iv) 2006 Hala widowiskowo-sportowa we Wrocławiu wzniesiona w latach 1911–1913 według projektu Maxa Berga. Kopuła hali wznosi się na wysokość 23 metrów. Hala może pomieścić 6000 osób[18].
1424 Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat
Wooden Tserkvas of the Carpathian Region in Poland and Ukraine
Brunary, Kwiatoń, Owczary, Powroźnik
Województwo małopolskie
Chotyniec, Radruż, Smolnik, Turzańsk
Województwo podkarpackie
50°10′35,4″N 23°24′03,2″E/50,176500 23,400900
49°57′10,8″N 23°00′09,4″E/49,953000 23,002600
49°12′34,6″N 22°41′16,1″E/49,209600 22,687800
49°22′09,1″N 22°07′44,0″E/49,369200 22,128900
49°22′10,6″N 20°57′01,1″E/49,369600 20,950300
49°35′18,9″N 21°11′29,6″E/49,588592 21,191544
49°30′03,2″N 21°10′25,3″E/49,500900 21,173700
49°32′02,8″N 21°01′57,4″E/49,534100 21,032600
K (iii)(iv) 2013 Położone na wschodnich obrzeżach Europy Środkowej cerkwie zostały wzniesione w okresie od XVI do XIX wieku. Posiadają konstrukcję zrębową. Według typów architektonicznych wyróżnia się cerkwie halickie, łemkowskie, bojkowskie i huculskie. Wpis transgraniczny z Ukrainą[19].
1539 Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku w Tarnowskich Górach oraz system gospodarowania wodami podziemnymi
Tarnowskie Góry Lead-Silver-Zinc Mine and its Underground Water Management System
Tarnowskie Góry, Bytom, Zbrosławice
Województwo śląskie
50°26′33,7″N 18°51′04,4″E/50,442700 18,851230
K (i)(ii)(iv) 2017 Kopalnia znajduje się na Górnym Śląsku, jednym z głównych obszarów wydobywczych w Europie Środkowej. Obiekt obejmuje w całości podziemną kopalnię wraz ze sztolniami, szybami, galeriami, pobliskim parkiem oraz systemem gospodarowania wodami podziemnymi[20].
1599 Krzemionkowski region pradziejowego górnictwa krzemienia pasiastego
Krzemionki Prehistoric Striped Flint Mining Region
Między Sudołem, a Magoniami
Województwo świętokrzyskie
50°58′21,6″N 21°29′47,4″E/50,972675 21,496514
K (iii)(iv) 2019 Zlokalizowane w regionie Gór Świętokrzyskich Krzemionki to rezerwat archeologiczny chroniący zespół kopalń krzemienia. Zostały odkryte w 1922 roku przez Jana Samsonowicza. Na ich terenie zlokalizowano ok. 2700 szybów[21].
1133 Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy
Ancient and Primeval Beech Forests of the Carpathians and Other Regions of Europe
49°00′00″N 15°00′00″E/49,000000 15,000000 P (ix) 2007
2011
2017
2021
Zespół względnie nienaruszonych europejskich lasów bukowych. Od końca ostatniej epoki lodowcowej buk europejski zaczął się rozprzestrzeniać na terenach Alp, Karpat, Dinaryd oraz Pirenejów. Udana ekspansja na całym kontynencie europejskim jest powiązana z szeroką tolerancją na różne warunki klimatyczne. Wpis transgraniczny z Albanią, Austrią, Belgią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Chorwacją, Czechami, Francją, Hiszpanią, Macedonią Północną, Niemcami, Rumunią, Słowacją, Słowenią, Szwajcarią, Ukrainą oraz Włochami[22].

Obiekty na polskiej liście informacyjnej UNESCO

Obiekty wpisane na polską listę informacyjną UNESCO
Czerwony kolor oznacza dziedzictwo kulturowe, zielony zaś oznacza obiekt przyrodniczy.

Poniższa tabela przedstawia obiekty na polskiej liście informacyjnej UNESCO:

Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;
Obiekt – polska nazwa obiektu wraz z jej angielskim oryginałem na polskiej liście informacyjnej[2];
Położenie – miasto, województwo; współrzędne geograficzne;
Typ – klasyfikacja według zgłoszenia[5]:
  • kulturowe (K),
  • przyrodnicze (P),
  • kulturowo–przyrodnicze (K,P);
Rok wpisu – roku wpisu na listę informacyjną;
Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.
Nr ref. Obiekt Zdjęcie Położenie Typ Rok Opis
530 Gdańsk – miasto wolności i pamięci
Gdansk – Town of Memory and Freedom
Gdańsk
Województwo pomorskie
54°20′51″N 18°38′43″E/54,347500 18,645278
K (ii)(iv)(vi) 2005 Gdańsk był świadkiem kilku kluczowych wydarzeń w historii Europy, m.in. pierwszej bitwy II wojny światowej, oraz początków ruchu „Solidarności” w Stoczni Gdańskiej. Ponadto na zabytkowym Głównym Mieście znajduje się wiele budynków w stylach gotyckim i renesansowym[23].
2101 Kanał Augustowski
The Augustów Canal (Kanal Augustowski)
Województwo podlaskie
53°52′00″N 22°58′00″E/53,866667 22,966667
K 2006 Kanał Augustowski został zbudowany w latach 1823–1839, aby zapewnić bezpośrednie połączenie dwóch głównych rzek, Wisły oraz Niemna. Koniec kanału znajduje się na terytorium Białorusi[24].
2102 Pienińska dolina Dunajca w Górach Pienińskich
The Dunajec River Gorge in the Pieniny Mountains
Województwo małopolskie
49°24′00″N 20°24′00″E/49,400000 20,400000
P 2006 Przełom rzeki Dunajec w Pieninach ma ok. 8 km długości. Na tym obszarze występuje duża bioróżnorodność gatunkowa. Dużą popularnością cieszą się spływy kajakowe oraz pontonowe[25].
6431 Modernistyczne śródmieście Gdyni – przykład budowy zintegrowanej społeczności
Modernist Centre of Gdynia – the example of building an integrated community
Gdynia
Województwo pomorskie
54°31′09″N 18°32′22″E/54,519167 18,539444
K (ii)(iv)(v) 2019 Gdynia zaczęła się rozwijać w trakcie dwudziestolecia międzywojennego, przez co duża część zabudowy miasta jest wybudowana w stylu modernistycznym. Styl ten cechował się białymi elewacjami budynków, co sprawiło, że przedwojenna Gdynia nosiła miano „białego miasta”[26].
6439 Młyn papierniczy w Dusznikach-Zdroju
Paper Mill in Duszniki-Zdrój
Duszniki-Zdrój
Województwo dolnośląskie
50°24′16,2″N 16°23′44,7″E/50,404497 16,395746
K (iii)(iv) 2019 Młyn papierniczy w Dusznikach-Zdroju jest jedną z najstarszych zachowanych papierni w Europie. Został wybudowany w XVI wieku, a w 1968 roku w tym miejscu otwarto muzeum[27].

Przypisy

  1. UNESCO World Heritage Centre, Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14] (ang.).
  2. a b c d e UNESCO World Heritage Centre, Poland – UNESCO World Heritage Convention [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14] (ang.).
  3. UM – Liga Polskich Miast i Miejsc Unesco [online] [dostęp 2023-02-14] (pol.).
  4. l (red.), Polski Komitet ds Unesco: Polska [online], www.unesco.pl [dostęp 2023-02-14] (ang.).
  5. a b UNESCO World Heritage Centre, The Criteria for Selection [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2022-12-31] (ang.).
  6. UNESCO World Heritage Centre, Historic Centre of Kraków [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14] (ang.).
  7. UNESCO World Heritage Centre, Wieliczka and Bochnia Royal Salt Mines [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14] (ang.).
  8. UNESCO World Heritage Centre, Auschwitz Birkenau German Nazi Concentration and Extermination Camp (1940-1945) [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14] (ang.).
  9. UNESCO World Heritage Centre, Białowieża Forest [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14] (ang.).
  10. UNESCO World Heritage Centre, Historic Centre of Warsaw [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14] (ang.).
  11. UNESCO World Heritage Centre, Old City of Zamość [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14] (ang.).
  12. UNESCO World Heritage Centre, Medieval Town of Toruń [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14] (ang.).
  13. UNESCO World Heritage Centre, Castle of the Teutonic Order in Malbork [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14] (ang.).
  14. UNESCO World Heritage Centre, Kalwaria Zebrzydowska: the Mannerist Architectural and Park Landscape Complex and Pilgrimage Park [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14] (ang.).
  15. UNESCO World Heritage Centre, Churches of Peace in Jawor and Świdnica [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14] (ang.).
  16. UNESCO World Heritage Centre, Wooden Churches of Southern Małopolska [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14] (ang.).
  17. UNESCO World Heritage Centre, Muskauer Park / Park Mużakowski [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14] (ang.).
  18. UNESCO World Heritage Centre, Centennial Hall in Wrocław [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14] (ang.).
  19. UNESCO World Heritage Centre, Wooden <em>Tserkvas</em> of the Carpathian Region in Poland and Ukraine [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14] (ang.).
  20. UNESCO World Heritage Centre, Tarnowskie Góry Lead-Silver-Zinc Mine and its Underground Water Management System [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14] (ang.).
  21. UNESCO World Heritage Centre, Krzemionki Prehistoric Striped Flint Mining Region [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14] (ang.).
  22. UNESCO World Heritage Centre, Ancient and Primeval Beech Forests of the Carpathians and Other Regions of Europe [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14] (ang.).
  23. UNESCO World Heritage Centre, Gdansk – Town of Memory and Freedom [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14] (ang.).
  24. UNESCO World Heritage Centre, The Augustów Canal (Kanal Augustowski) [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14] (ang.).
  25. UNESCO World Heritage Centre, The Dunajec River Gorge in the Pieniny Mountains [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14] (ang.).
  26. UNESCO World Heritage Centre, Modernist Centre of Gdynia – the example of building an integrated community [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14] (ang.).
  27. UNESCO World Heritage Centre, Paper Mill in Duszniki-Zdrój [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-02-14] (ang.).

Linki zewnętrzne

  • Lista światowego dziedzictwa UNESCO (ang. • fr.)
  • Polski Komitet ds. UNESCO

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się