Lejaren Hiller
Imię i nazwisko

Lejaren Arthur Hiller

Data i miejsce urodzenia

23 lutego 1924
Nowy Jork

Pochodzenie

amerykańskie

Data i miejsce śmierci

26 stycznia 1994
Buffalo

Przyczyna śmierci

choroba Alzheimera[1]

Instrumenty

fortepian, obój, klarnet, saksofon

Gatunki

muzyka poważna, muzyka współczesna, muzyka elektroniczna

Zawód

kompozytor, pedagog muzyczny, chemik

Lejaren Arthur Hiller (ur. 23 lutego 1924 w Nowym Jorku, zm. 26 stycznia 1994 w Buffalo)[2][3] – amerykański kompozytor, pedagog muzyczny, chemik.

Życiorys

W młodości uczył się gry na fortepianie, oboju, klarnecie i saksofonie; już wtedy zaczął komponować[3]. Studiował chemię na Uniwersytecie w Princeton, gdzie w 1947 obronił pracę doktorską[2][3][4]. Studiował tam też kompozycję i teorię muzyki u Rogera Sessionsa i Miltona Babbitta[3][4].

W latach 1947–1952 prowadził prace badawcze w dziedzinie chemii; wynalazł m.in. metodę barwienia włókien akrylowych[2][4]. W 1952 przeniósł się na Uniwersytet Illinois w Urbanie i Champaign, gdzie podjął pracę wykładowcy na wydziale chemii, zajmował się też komputerami. Równocześnie studiował tam teorię muzyki i kompozycję u Huberta Kesslera, uzyskując w 1958 tytuł Master of Music[1][2][4].

W tym samym roku został wykładowcą kompozycji w School of Music przy Uniwersytecie Illinois (od 1966 jako profesor)[3]. Również w 1958 utworzył przy tym uniwersytecie Experimental Music Studio, którym kierował przez 10 lat[1][2]. Studio to stało się jednym z najważniejszych ośrodków muzyki elektronicznej na świecie. Rozwinął współpracę badawczą w dziedzinie elektroniki, komputerów i akustyki z wydziałem inżynierii elektronicznej. Stosował maszyny cyfrowe i logikę matematyczną w procesie komponowania, syntezy dźwięku, analizy i druku[2][3][4].

W 1968 objął katedrę kompozycji na Uniwersytecie Stanu Nowy Jork w Buffalo i dołączył do komitetu doradczego Center of the Creative and Performing Arts, w którego skład wchodzili Lukas Foss, Morton Feldman i Allen Sapp[2][3]; od 1974 był dyrektorem tego Centrum[5].

Wykładał gościnnie w wielu ośrodkach uniwersyteckich w USA oraz w Brazylii, a także w Europie, m.in. w Pampelunie, Rzymie, Berlinie, Darmstadcie, na Malcie. W latach 1973–1974 przebywał w Warszawie, w ramach programu Fulbrighta. Wygłosił wówczas cykl wykładów w PWSM i zrealizował taśmę do A Portfolio na zamówienie Polskiego Radia[2][3][4].

Twórczość

W wyniku eksperymentów przeprowadzanych od połowy lat 50. w Experimental Music Studio, powstał – przy współpracy Leonarda M. Isaacsona – pierwszy w skali światowej utwór muzyczny stworzony przy użyciu komputerów, zatytułowany Illiac Suite (1957)[a], później przemianowany na IV Kwartet smyczkowy[1][2][3]. Składał się on z czterech części, z których każda dotyczyła innej techniki kompozytorskiej realizowanej przez komputer. I tak część I dotyczyła techniki polifonicznej, II – kontrapunktu ścisłego, III – technik współczesnych, w tym serializmu, zaś IV była studium muzyki stochastycznej. Cały proces tworzenia tego utworu został opisany w publikacji Experimental Music[b][2].

Następne „komputerowe” utwory Hillera, jak np. skomponowana wspólnie z Robertem A. Bakerem Computer Cantata (1968) czy cykl Algorytmów (1968–1984), były tworzone wg programu głównego (wspólnego dla wszystkich rodzajów kompozycji) oraz wchodzących w jego skład podprogramów (uwzględniających różnorodność stylu i struktury każdego utworu) będących polem dla indywidualności twórczej kompozytora[2].

W latach 1967–1969 współpracował z Johnem Cage’em przy jednym z jego bardziej znanych utworów HPSCHD na od 1 do 51[c] wygenerowanych komputerowo taśm i od 1 do 7 klawesynów, na których grający na żywo soliści wykonywali przypadkowo wybrane fragmenty utworów Mozarta, Beethovena, Chopina, Schumanna, Gottschalka, Busoniego i Schönberga[1][3][6].

Obok utworów generowanych komputerowo i elektroakustycznych komponował utwory orkiestrowe, kameralne, fortepianowe oraz wokalne, a także utwory sceniczne i multimedialne, muzykę teatralna, filmową i telewizyjną[2][3][5]. Był też autorem wielu publikacji na temat eksperymentalnej muzyki komputerowej[2][3].

Wybrane kompozycje

(na podstawie materiałów źródłowych[2][3][5])

Utwory sceniczne

  • Blue is the Antecedent of It, elektroniczna fantazja teatralna; sł. Jack Leckel (1959)
  • Cuthbert Bound dla 4 aktorów i na taśmę; sł. Christopher Newton (1960)
  • A Triptych for Hieronymus dla aktorów, tancerzy, na orkiestrę, taśmę, przeźrocza i film; sł. Webster Smalley (1966)
  • An Avalanche dla prezentera, primadonny, pianisty, perkusisty i na taśmę; sł. Frank Perman (1968); wyk. polskie „Warszawska Jesień” 1973
  • 3 Rituals na 2 lub 4 perkusje, film i światła (1969)
  • Rage Over the Lost Beethoven, na podst. VI Sonaty fortepianowej; sł. Frank Parman (1972)

Utwory orkiestrowe

  • trio fortepianowe (1947)
  • koncert fortepianowy (1949)
  • suita na małą orkiestrę (1951)
  • 3 symfonie (1953, 1960, 1989)
  • Divertimento na 11 instrumentów (1959)
  • Time of the Heathen, suita na orkiestrę kameralną (1961)
  • A Preview of Coming Attractions (1975)

Utwory kameralne

  • 3 sonaty na skrzypce i fortepian (1949, 1955, 1970)
  • I Kwartet smyczkowy (1949)
  • II Kwartet smyczkowy (1951)
  • III Kwartet smyczkowy (1953)
  • IV Kwartet smyczkowy „Illiac Suite”, wspólnie z Leonardem M. Isaacsonem (1957)
  • V Kwartet smyczkowy „In Quarter-Tones” (1962)
  • VI Kwartet smyczkowy (1972)
  • Persiflage na flet, obój i perkusję (1977)
  • Diabelskie skrzypce na instrumenty smyczkowe i klawesyn (1978)
  • VII Kwartet smyczkowy (1979)
  • Possum Hound, menuet i trio dla 6 wykonawców (1980); prawykonanie „Warszawska Jesień” 1980
  • Tetrahedron na klawesyn (1982)
  • Fast and Slow na kwartet saksofonowy (1984)
  • The Fox Trots Again dla 8 wykonawców (1985)
  • Expo ’85 na syntezatory (1985)
  • Metaphors na 4 gitary (1986)

Utwory fortepianowe

  • 6 sonat (1946, 1947, 1950, 1950, 1961, 1972)
  • 7 Artifacts (1948, zrewid. 1973 i 1984)
  • Children’s Suite (1949)
  • Fantasy na 3 fortepiany (1951)
  • 12-Tone Variations (1954)
  • 2 Theater Pieces (1956)
  • Scherzo (1958)
  • A Cenotaph na 2 fortepiany (1971)
  • Staircase Tango (1984)

Utwory na taśmę

  • Nightmare Music (1961)
  • 7 Electronic Studies, wspólnie z R.A. Bakerem (1963); suita VII „Peroration” wyk. polskie „Warszawska Jesień” 1963
  • Electronic Sonata (1976)
  • Midnight Carnival na otoczenie wielkomiejskie (1976)
  • 3 Compositions (1983)

Utwory na instrumenty i taśmę

  • Amplification na taśmę i orkiestrę jazzową (1962)
  • Machine Music na fortepian, perkusję i taśmę (1964); wyk. polskie „Warszawska Jesień” 1981
  • Suite na 2 fortepiany i taśmę (1966)
  • Primarily Act Three na zespół instrumentalny i taśmę (1966); wyk. polskie „Warszawska Jesień” 1966
  • 3 Algorytmy na 9 instrumentów i taśmę:
    • Algorithms I (1968)
    • Algorithms II wspólnie z Ravi Kumrą (1972); wyk. polskie „Warszawska Jesień” 1985
    • Algorithms III (1984)
  • HPSCHD na 1-7 klawesynów i 1-51 taśm, wspólnie z Johnem Cage’em (1969)
  • A Portfolio na różnych wykonawców i taśmę (1974); wyk. polskie „Warszawska Jesień” 1975
  • Malta na tubę i taśmę (1975); wyk. polskie „Warszawska Jesień” 1979
  • Quadrilateral na fortepian i taśmę (1981)

Utwory wokalne

  • Wordless Chorus (1940)
  • Jesse James na 4 głosy solowe i fortepian; sł. W.R. Benét (1950)
  • 5 Appalachian Ballads na głos, gitarę lub klawesyn (1958)
  • Spoon River, Illinois dla 2 narratorów i na 6 instrumentów; sł. E.L. Masters (1962)
  • Computer Cantata na sopran, flet, klarnet basowy, trąbkę, róg, skrzypce, altówkę, gitarę, perkusję, theremin lub fale Martenota i taśmę, wspólnie z R.A. Bakerem (1963)

Uwagi

  1. ↑ Tytuł utworu pochodzi od nazwy maszyny cyfrowej ILLIAC (ILLI = Illinois, AC= accumulator)[2].
  2. ↑ Lejaren Hiller, Leonard M. Isaacson Experimental Music. Composition with an Electronic Computer, Nowy Jork, 1959; tłum. polskie (bez 3 ostatnich rozdz.) J. Rajkow-Krzywicki Muzyka eksperymentalna – komponowanie z pomocą komputera, „Res Facta” 5/1971, Kraków[2].
  3. ↑ Różne źródła podają różną liczbę taśm, od 51[2] do 59[1].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f Allan Kozinn, Lejaren Hiller, 69, First Composer To Write Music With a Computer, New York Times, 1 lutego 1994, ISSN 0362-4331 (ang.).
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Ludomira Stawowy, Hiller Lejaren, [w:] Elżbieta Dziębowska (red.), Encyklopedia muzyczna PWM, wyd. I, t. 4 HIJ część biograficzna, Kraków: PWM, 1993, s. 217-218, ISBN 83-224-0453-0.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m Andrew Stiller, Hiller, Lejaren (Arthur), Oxford Music Online. Grove Music Online, 20 stycznia 2001, DOI: 10.1093/gmo/9781561592630.article.13044, via Oxford University Press [dostęp 2020-05-05] (ang.).
  4. ↑ a b c d e f James Bohn, Lejaren Hiller [online], School of Music, University of Illinois at Urbana–Champaign [dostęp 2020-05-07] (ang.).
  5. ↑ a b c Andrzej Chodkowski (red.), Encyklopedia muzyki, Warszawa: PWN, 1995, s. 364-365, ISBN 83-01-11390-1.
  6. ↑ HPSCHD w bazie AllMusic (ang.)

Linki zewnętrzne

  • Lejaren Hiller w bazie AllMusic (ang.)
  • Dyskografia Lejarena Hillera w bazie MusicBrainz (ang.)
  • Lejaren Hiller w bazie Discogs.com (ang.)
  • Lejaren A. Hiller Jr w bazie IMDb (ang.)
Międzynarodowe Letnie Kursy Nowej Muzyki w Darmstadcie
wykładowcy
uczestnicy

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się