Nagroda Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny (szw. Nobelpriset i fysiologi eller medicin) – nagroda przyznawana corocznie przez Instytut Karolinska za wyjątkowe osiągnięcia naukowe z różnych dziedzin fizjologii lub medycyny.

Jest jedną z pięciu Nagród Nobla ustanowionych w testamencie przez Alfreda Nobla (zm. 1896)[1]. Jak zapisał on w swoim testamencie, nadzór nad nagrodą sprawuje Fundacja Noblowska, a przyznawana jest ona przez zgromadzenie wybierane przez Instytut Karolinska[2]. Nazywana potocznie „Nagrodą Nobla z medycyny”, w rzeczywistości była precyzyjnie opisana przez Nobla w jego testamencie jako nagroda z fizjologii lub medycyny. Z tego powodu może być przyznana w każdej ze szczegółowych dziedzin obu tych nauk. Pierwszym laureatem nagrody był Emil Adolf von Behring w 1901 r.

Nominacja i selekcja kandydatów

Obecnie Nagroda Nobla może być przyznana za dwie różne prace, ale w sumie liczba nagrodzonych osób nie może przekroczyć trzech. Do 1968 roku regulamin zezwalał na przyznanie nagrody większej liczbie osób, ale nigdy nie zdarzyło się to w praktyce[3].

Laureaci nagrody są wybierani przez Zgromadzenie Noblowskie Instytutu Karolinska, w skład którego wchodzi 50 profesorów tej instytucji. Ciałem wykonawczym Zgromadzenia jest Komitet Noblowski, który składa się z pięciu członków wybranych przez Zgromadzenie. Nominacja i selekcja kandydatów zaczyna się, we wrześniu roku poprzedzającego nadanie nagrody, przez wysłanie przez Komitet zaproszeń do nominacji do około 3000 profesorów z różnych światowych instytucji naukowych, poprzednich laureatów nagrody i członków Zgromadzenia. Nikt nie może nominować siebie samego. Z końcem stycznia następnego roku upływa termin nominacji, a w lutym Komitet zawęża liczbę nominowanych. Następnie od marca do maja zasięga się opinii wybranych ekspertów, by we wrześniu przedstawić Zgromadzeniu pisemny raport z rekomendowanymi kandydatami. Rekomendacje dyskutuje się na dwóch kolejnych zebraniach Zgromadzenia, które w październiku wybiera ostatecznych laureatów drogą głosowania większościowego. W tym samym miesiącu ogłasza się nazwiska laureatów. Nazwiska nominowanych, jak i nominujących, a także opinie i przebieg wyborów pozostają utajnione (klauzula tajności dotyczy zarówno kontaktów publicznych, jak i prywatnych) przez następne 50 lat[4].

Nagroda

Każdy laureat otrzymuje medal, dyplom i nagrodę pieniężną, której wysokość jest różna w różnych latach[5]. W 1901 roku von Behring otrzymał 150 782 korony szwedzkie (SEK)[6]. W 2023 przyznano nagrodę w wysokości 11 000 000 SEK[7]. Nagroda jest uroczyście wręczana 10 grudnia w Sztokholmie, w rocznicę śmierci Nobla[4].

W 1939 roku jeden z laureatów, Niemiec Gerhard Domagk, nie dostał pozwolenia od swojego rządu na odebranie nagrody. Medal i dyplom, ale nie nagrodę pieniężną, otrzymał w późniejszych latach[8].

Laureaci

Do 2023 roku 229 osobom przyznano 114 Nagród Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny[9][10]. Nagrody nie przyznano w dziewięciu latach: 1915–1918, 1921, 1925, 1940–1942[9]. Do 2023 roku nagrodę dostało trzynaście kobiet. Najmłodszym laureatem nagrody był nagrodzony w wieku 32 lat Frederick Banting (w roku 1923), a najstarszym, mający 87 lat Peyton Rous (w roku 1966). W 1947 roku nagrodę wspólnie otrzymało małżeństwo Gerty i Carl Cori, a w 2014 roku May-Britt i Edvard Moser[9].

Chronologiczna lista laureatów
Rok Laureat Kraj rezydencji/narodowość Uzasadnienie[a]
1901 Emil Adolf von Behring  Cesarstwo Niemieckie „za pracę nad terapią surowicą, w szczególności jej stosowania w leczeniu błonicy, która otworzyła nową drogę w dziedzinie nauk medycznych, dając do rąk lekarza zwycięską broń przeciwko chorobie i śmierci”[11]
1902 Ronald Ross  Wielka Brytania „za pracę nad malarią, którymi pokazał, jak dostaje się ona do organizmu i tym samym stworzył podstawy dla badań tej choroby i metod jej zwalczania”[12]
1903 Niels Ryberg Finsen  Dania „[za] wkład w leczenie chorób, szczególnie gruźlicy skórnej, skoncentrowanymi promieniami świetlnymi, czym otworzył nową drogę dla nauk medycznych”[13]
1904 Iwan Pawłow[14]  Imperium Rosyjskie „w uznaniu pracy nad fizjologią układu trawiennego, przez co zmieniła i powiększyła się wiedza na temat życiowych aspektów tego tematu”[15]
1905 Robert Koch  Cesarstwo Niemieckie „za badania i odkrycia dotyczące gruźlicy[16]
1906 Camillo Golgi  Włochy „w uznaniu za pracę nad strukturą układu nerwowego[17]
Santiago Ramón y Cajal  Hiszpania
1907 Charles Laveran  Francja „w uznaniu prac nad rolą pierwotniaków w powodowaniu chorób”[18]
1908 Ilja Miecznikow[19]  Imperium Rosyjskie „w uznaniu pracy nad odpornością[20]
Paul Ehrlich  Cesarstwo Niemieckie
1909 Emil Theodor Kocher  Szwajcaria „za pracę nad fizjologią, patologią i chirurgią tarczycy[21]
1910 Albrecht Kossel  Cesarstwo Niemieckie „w uznaniu wkładu w naszą wiedzę na temat chemii komórki poczynionego w jego pracy nad białkami, włączając w to substancje nukleinowe[22]
1911 Allvar Gullstrand  Szwecja „za pracę nad dioptryką oka[23]
1912 Alexis Carrel  Francja „[za] pracę nad techniką szwu naczyń i transplantacją naczyń krwionośnych i organów[24]
1913 Charles Richet  Francja „[za] pracę nad anafilaksją[25]
1914 Robert Bárány  Austro-Węgry „za pracę nad fizjologią i patologią układu przedsionkowego”[26]
1915 nagrody nie przyznano
1916 nagrody nie przyznano
1917 nagrody nie przyznano
1918 nagrody nie przyznano
1919 Jules Bordet  Belgia „za odkrycia związane z odpornością[27]
1920 Schack August Steenberg Krogh  Dania „za odkrycie mięśniowego mechanizmu regulacyjnego kapilar[28]
1921 nagrody nie przyznano
1922 Archibald Vivian Hill  Wielka Brytania „za odkrycia związane z wytwarzaniem ciepła w mięśniach[29]
Otto Fritz Meyerhof  Niemcy „za odkrycie ścisłego związku pomiędzy zużyciem tlenu, a metabolizmem kwasu mlekowego w mięśniu”[29]
1923 Frederick Grant Banting  Kanada „za odkrycie insuliny[30]
John James Richard Macleod  Kanada
1924 Willem Einthoven  Holandia „za odkrycie zasady elektrokardiogramu[31]
1925 nagrody nie przyznano
1926 Johannes Andreas Grib Fibiger  Dania „za odkrycie Spiroptera carcinoma[32]
1927 Julius Wagner-Jauregg  Republika Austriacka „za odkrycie terapeutycznego znaczenia inokulacji malarii w leczeniu porażenia postępującego[33]
1928 Charles Jules Henri Nicolle  Francja „za pracę nad tyfusem[34]
1929 Christiaan Eijkman  Holandia „za odkrycie witaminy hamującej zapalenie nerwów”[35]
Frederick Gowland Hopkins  Wielka Brytania „za odkrycie witamin stymulujących wzrost”[35]
1930 Karl Landsteiner  Republika Austriacka „za odkrycie ludzkich grup krwi[36]
1931 Otto Heinrich Warburg  Niemcy „za odkrycie natury i zasady działania enzymu oddechowego[37]
1932 Charles Scott Sherrington  Wielka Brytania „za odkrycia dotyczące funkcji neuronów[38]
Edgar Douglas Adrian  Wielka Brytania
1933 Thomas Hunt Morgan  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące roli chromosomu w dziedziczeniu[39]
1934 George Hoyt Whipple  Stany Zjednoczone „za odkrycia związane z leczeniem wątroby w przypadkach anemii[40]
George Richards Minot  Stany Zjednoczone
William Parry Murphy  Stany Zjednoczone
1935 Hans Spemann  Niemcy „za odkrycie efektu organizatora podczas rozwoju zarodkowego[41]
1936 Henry Hallett Dale  Wielka Brytania „za odkrycie dotyczące chemicznego przekazywania impulsów nerwowych[42]
Otto Loewi  Austria
1937 Albert Szent-Györgyi[43]  Węgry „za odkrycia dotyczące biologicznych procesów spalania, ze szczególnym uwzględnieniem witaminy C i przemian fumaranu[44]
1938 Corneille Jean François Heymans  Belgia „za odkrycie funkcji pełnionej przez zatokę szyjną i kłębek szyjny w regulacji oddychania”[45]
1939 Gerhard Domagk  Niemcy „za odkrycie antybakteryjnych właściwości prontosilu[46]
1940 nagrody nie przyznano
1941 nagrody nie przyznano
1942 nagrody nie przyznano
1943 Carl Peter Henrik Dam  Dania „za odkrycie witaminy K[47]
Edward Adelbert Doisy  Stany Zjednoczone „za odkrycie chemicznej natury witaminy K”[47]
1944 Joseph Erlanger  Stany Zjednoczone „za odkrycia związane z wysoce zróżnicowanymi funkcjami pojedynczych włókien nerwowych[48]
Herbert Spencer Gasser  Stany Zjednoczone
1945 Alexander Fleming  Wielka Brytania „za odkrycie penicyliny i jej leczniczego działania w różnych chorobach zakaźnych[49]
Ernst Boris Chain  Wielka Brytania
Howard Walter Florey  Australia
1946 Hermann Joseph Muller  Stany Zjednoczone „za odkrycie indukcji mutacji za pomocą napromieniowywania promieniami X[50]
1947 Carl Ferdinand Cori  Stany Zjednoczone „za odkrycie przebiegu katalitycznej przemiany glikogenu[51]
Gerty Cori[52]  Stany Zjednoczone
Bernardo Alberto Houssay  Argentyna „za odkrycie roli odgrywanej przez hormon przedniego płata przysadki w metabolizmie węglowodanów”[51]
1948 Paul Müller  Szwajcaria „za odkrycie wysokiej skuteczności DDT, jako kontaktowego środka trującego przeciwko wielu stawonogom[53]
1949 Walter Rudolf Hess  Szwajcaria „za odkrycie funkcjonalnej organizacji śródmózgowia, jako ośrodka koordynującego aktywność organów wewnętrznych”[54]
Egas Moniz  Portugalia „za odkrycie terapeutycznej wartości lobotomii w pewnych psychozach[54]
1950 Philip Showalter Hench  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące hormonów kory nadnerczy, ich struktury i działania biologicznego”[55]
Edward Calvin Kendall  Stany Zjednoczone
Tadeusz Reichstein  Szwajcaria
 Polska
1951 Max Theiler  Południowa Afryka „za odkrycia związane z żółtą gorączką i jej zwalczaniem”[56]
1952 Selman Abraham Waksman  Stany Zjednoczone „za odkrycie streptomycyny, pierwszego antybiotyku skutecznego w zwalczaniu gruźlicy[57]
1953 Hans Adolf Krebs  Wielka Brytania „za odkrycie cyklu kwasu cytrynowego[58]
Fritz Albert Lipmann  Stany Zjednoczone „za odkrycie koenzymu A i jego pośredniczącej roli w metabolizmie”[58]
1954 John Franklin Enders  Stany Zjednoczone „za odkrycie zdolności wirusa polio do wzrostu w kulturach różnego rodzaju tkanek[59]
Frederick Chapman Robbins  Stany Zjednoczone
Thomas Huckle Weller  Stany Zjednoczone
1955 Axel Hugo Theodor Theorell  Szwecja „za odkrycia dotyczące natury i działania enzymów oksydacyjnych”[60]
1956 André Frédéric Cournand  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące cewnikowania serca i patologicznych zmian w układzie krążenia”[61]
Werner Forssmann  Niemcy Zachodnie
Dickinson W. Richards  Stany Zjednoczone
1957 Daniel Bovet  Włochy „za odkrycia dotyczące syntetycznych związków, które hamują działanie pewnych substancji w organizmie i szczególnie do ich działania na system krwionośny i mięśnie szkieletowe”[62]
1958 George Wells Beadle  Stany Zjednoczone „za odkrycie, że geny działają poprzez regulowanie określonych wydarzeń chemicznych”[63]
Edward Lawrie Tatum  Stany Zjednoczone
Joshua Lederberg  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące rekombinacji genetycznej i organizacji materiału genetycznego bakterii”[63]
1959 Arthur Kornberg  Stany Zjednoczone „za odkrycie mechanizmów biologicznej syntezy kwasów rybonukleinowych i kwasów deoksyrybonukleinowych[64]
Severo Ochoa  Stany Zjednoczone
 Hiszpania
1960 Frank Macfarlane Burnet  Australia „za odkrycie nabytej tolerancji immunologicznej[65]
Peter Brian Medawar  Wielka Brytania
1961 Georg von Békésy  Stany Zjednoczone „za odkrycie fizycznego mechanizmu stymulacji wewnątrz ślimaka[66]
1962 Francis Harry Compton Crick  Wielka Brytania „za odkrycie dotyczące struktury molekularnej kwasów nukleinowych i jej znaczenia w przekazywaniu informacji w substancjach ożywionych”[67]
James Dewey Watson  Stany Zjednoczone
Maurice Hugh Frederick Wilkins  Wielka Brytania
 Nowa Zelandia
1963 John Carew Eccles  Australia „za odkrycia dotyczące mechanizmów jonowych zaangażowanych w pobudzanie i inhibicję peryferyjnych i centralnych części błony komórkowej nerwów[68]
Alan Lloyd Hodgkin  Wielka Brytania
Andrew Fielding Huxley  Wielka Brytania
1964 Konrad Bloch  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące mechanizmu i regulacji metabolizmu cholesterolu i kwasów tłuszczowych[69]
Feodor Lynen  Niemcy Zachodnie
1965 François Jacob  Francja „za odkrycia dotyczące genetycznej kontroli enzymów i syntezy wirusów”[70]
André Lwoff  Francja
Jacques Monod  Francja
1966 Peyton Rous  Stany Zjednoczone „za odkrycie wirusów indukujących powstawanie guzów[71]
Charles Brenton Huggins  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące leczenia hormonalnego raka prostaty[71]
1967 Ragnar Granit  Szwecja
 Finlandia
„za odkrycia dotyczące podstawowych fizjologicznych i chemicznych procesów widzenia w oku[72]
Haldan Keffer Hartline  Stany Zjednoczone
George Wald  Stany Zjednoczone
1968 Robert W. Holley  Stany Zjednoczone „za interpretację kodu genetycznego i jego funkcji w syntezie białka[73]
Har Gobind Khorana  Stany Zjednoczone
Marshall W. Nirenberg  Stany Zjednoczone
1969 Max Delbrück  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące mechanizmów replikacji i struktury genetycznej wirusów”[74]
Alfred D. Hershey  Stany Zjednoczone
Salvador E. Luria  Stany Zjednoczone
1970 Julius Axelrod  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące humoralnych transmiterów w zakończeniach nerwowych i mechanizmu ich przechowywania, uwalniania i inaktywacji”[75]
Ulf von Euler  Szwecja
Bernard Katz  Wielka Brytania
1971 Earl W. Sutherland Jr.  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące mechanizmu działania hormonów[76]
1972 Gerald M. Edelman  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące chemicznej struktury przeciwciał[77]
Rodney R. Porter  Wielka Brytania
1973 Karl von Frisch  Niemcy Zachodnie „za odkrycia dotyczące organizacji i wywoływania jednostkowych i społecznych wzorców zachowań”[78]
Konrad Lorenz  Austria
Nikolaas Tinbergen  Wielka Brytania
1974 Albert Claude  Belgia „za odkrycia dotyczące strukturalnej i funkcjonalnej organizacji komórki[79]
Christian de Duve  Belgia
George E. Palade  Stany Zjednoczone
1975 David Baltimore  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące interakcji pomiędzy wirusami indukującymi powstawanie guzów a genetycznym materiałem komórki”[80]
Renato Dulbecco  Stany Zjednoczone
Howard Martin Temin  Stany Zjednoczone
1976 Baruch S. Blumberg  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące nowych mechanizmów tworzenia i rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych[81]
D. Carleton Gajdusek  Stany Zjednoczone
1977 Roger Guillemin  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące produkcji hormonów peptydowych w mózgu[82]
Andrew Schally Polska
 Stany Zjednoczone
Rosalyn Yalow  Stany Zjednoczone „za rozwinięcie radioimmunologicznej metody oznaczania hormonów peptydowych[82]
1978 Werner Arber  Szwajcaria „za odkrycie enzymów restrykcyjnych i ich zastosowania w genetyce molekularnej[83]
Daniel Nathans  Stany Zjednoczone
Hamilton O. Smith  Stany Zjednoczone
1979 Allan M. Cormack  Stany Zjednoczone „za rozwój tomografii komputerowej[84]
Godfrey N. Hounsfield  Wielka Brytania
1980 Baruj Benacerraf  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące determinowanych genetycznie struktur na powierzchni komórek, które regulują odpowiedzi immunologiczne”[85]
Jean Dausset  Francja
George D. Snell  Stany Zjednoczone
1981 Roger W. Sperry  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące funkcjonalnej specjalizacji półkul mózgowych[86]
David H. Hubel  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące przekazywania informacji w układzie wzrokowym”[86]
Torsten N. Wiesel  Szwecja
1982 Sune K. Bergström  Szwecja „za odkrycie dotyczące prostanglandyn i spokrewnionych z nimi związków aktywnych biologicznie”[87]
Bengt I. Samuelsson  Szwecja
John R. Vane  Wielka Brytania
1983 Barbara McClintock  Stany Zjednoczone „za odkrycie ruchomych elementów genetycznych[88]
1984 Niels K. Jerne  Dania „za teorie dotyczące specyficzności w rozwoju i kontroli układu immunologicznego i odkrycia zasad produkcji przeciwciał monoklonalnych[89]
Georges Köhler  Niemcy Zachodnie
César Milstein  Wielka Brytania
 Argentyna
1985 Michael S. Brown  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące regulacji metabolizmu cholesterolu”[90]
Joseph L. Goldstein  Stany Zjednoczone
1986 Stanley Cohen  Stany Zjednoczone „za odkrycia czynników wzrostu[91]
Rita Levi-Montalcini  Włochy
 Stany Zjednoczone
1987 Susumu Tonegawa  Japonia „za odkrycie genetycznego podłoża generacji różnorodności przeciwciał[92]
1988 James W. Black  Wielka Brytania „za odkrycie ważnych zasad leczenia farmakologicznego[93]
Gertrude B. Elion  Stany Zjednoczone
George H. Hitchings  Stany Zjednoczone
1989 J. Michael Bishop  Stany Zjednoczone „za odkrycie komórkowego pochodzenia retrowirusowych onkogenów[94]
Harold E. Varmus  Stany Zjednoczone
1990 Joseph E. Murray  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące transplantacji narządów i komórek w leczeniu ludzkich chorób”[95]
E. Donnall Thomas  Stany Zjednoczone
1991 Erwin Neher  Niemcy „za odkrycia dotyczące funkcji pojedynczych kanałów jonowych w komórkach”[96]
Bert Sakmann  Niemcy
1992 Edmond H. Fischer  Stany Zjednoczone
 Szwajcaria
„za odkrycia dotyczące fosforylacji białek, jako biologicznego mechanizmu regulatorowego”[97]
Edwin G. Krebs  Stany Zjednoczone
1993 Richard J. Roberts  Wielka Brytania „za odkrycie genów nieciągłych”[98]
Phillip A. Sharp  Stany Zjednoczone
1994 Alfred G. Gilman  Stany Zjednoczone „za odkrycie białek G i roli tych białek w przekazywaniu sygnału w komórkach”[99]
Martin Rodbell  Stany Zjednoczone
1995 Edward B. Lewis  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące kontroli genetycznej wczesnego rozwoju zarodkowego[100]
Christiane Nüsslein-Volhard  Niemcy
Eric F. Wieschaus  Stany Zjednoczone
1996 Peter C. Doherty  Australia „za odkrycia dotyczące specyficzności komórkowej odporności immunologicznej[101]
Rolf M. Zinkernagel  Szwajcaria
1997 Stanley B. Prusiner  Stany Zjednoczone „za odkrycie prionów – nowego biologicznego podłoża infekcji”[102]
1998 Robert F. Furchgott  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące tlenku azotu, jako cząsteczki sygnałowej w układzie krwionośnym[103]
Louis J. Ignarro  Stany Zjednoczone
Ferid Murad  Stany Zjednoczone
1999 Günter Blobel  Stany Zjednoczone „za odkrycie, że białka są wyposażone w sekwencje sygnalne, które zawiadują ich transportem i lokalizacją komórkową”[104]
2000 Arvid Carlsson  Szwecja „za odkrycia dotyczące przekazywania sygnału w układzie nerwowym[105]
Paul Greengard  Stany Zjednoczone
Eric R. Kandel  Stany Zjednoczone
2001 Leland H. Hartwell  Stany Zjednoczone „za odkrycia kluczowych regulatorów cyklu komórkowego[106]
Tim Hunt  Wielka Brytania
Paul M. Nurse  Wielka Brytania
2002 Sydney Brenner  Wielka Brytania „za odkrycia dotyczące genetycznej regulacji rozwoju organów i programowanej śmierci komórki[107]
Howard Robert Horvitz  Stany Zjednoczone
John E. Sulston  Wielka Brytania
2003 Paul Lauterbur  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące obrazowania rezonansu magnetycznego[108]
Peter Mansfield  Wielka Brytania
2004 Richard Axel  Stany Zjednoczone „za odkrycia związane z receptorami węchowymi i organizacją układu węchowego[109]
Linda B. Buck  Stany Zjednoczone
2005 Barry J. Marshall  Australia „za odkrycie bakterii Helicobacter pylori i jej roli w zapaleniu błony śluzowej żołądka i chorobie wrzodowej[110]
J. Robin Warren  Australia
2006 Andrew Z. Fire  Stany Zjednoczone „za odkrycie interferencji RNA – wyciszania genów przez dwuniciowe RNA”[111]
Craig C. Mello  Stany Zjednoczone
2007 Mario R. Capecchi  Stany Zjednoczone „za odkrycia zasad rządzących wprowadzaniem specyficznych modyfikacji genowych w myszach z użyciem embrionalnych komórek macierzystych[112]
Martin J. Evans  Wielka Brytania
Oliver Smithies  Stany Zjednoczone
2008 Harald zur Hausen  Niemcy „za odkrycie, że wirus brodawczaka ludzkiego powoduje raka szyjki macicy[113]
Françoise Barré-Sinoussi  Francja „za odkrycie ludzkiego wirusa niedoboru odporności[113]
Luc Montagnier  Francja
2009 Elizabeth Blackburn  Stany Zjednoczone
 Australia[b]
„za odkrycie, jak chromosomy są chronione przez telomery i telomerazę[114]
Carol Greider  Stany Zjednoczone
Jack Szostak  Stany Zjednoczone
 Wielka Brytania
2010 Robert Edwards  Wielka Brytania „za opracowanie metody zapłodnienia in vitro[115]
2011 Ralph Steinman  Kanada „za odkrycie komórki dendrytycznej i jej roli w odporności nabytej[116]
Bruce Beutler  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące aktywacji odporności wrodzonej[116]
Jules Hoffmann  Luksemburg
2012 John Gurdon  Wielka Brytania „za odkrycie, że dorosłe komórki można przeprogramować tak, by stały się one komórkami pluripotentnymi”[117]
Shin’ya Yamanaka  Japonia
2013 James Rothman  Stany Zjednoczone „za odkrycia dotyczące maszynerii regulującej transport pęcherzykowy – główny system transportowy w naszych komórkach[118]
Randy Schekman  Stany Zjednoczone
Thomas Südhof  Niemcy
2014 John O’Keefe  Stany Zjednoczone
 Wielka Brytania
„za odkrycia dotyczące komórek mózgowych odpowiadających za system orientacji w przestrzeni”[119]
May-Britt Moser  Norwegia
Edvard Moser  Norwegia
2015 Tu Youyou  Chiny „za odkrycia dotyczące nowej terapii malarii[120]
William C. Campbell  Irlandia „za odkrycia dotyczące nowej terapii infekcji spowodowanych przez pasożytnicze nicienie[113]
Satoshi Ōmura  Japonia
2016 Yoshinori Ōsumi  Japonia „za odkrycia mechanizmów autofagii[121]
2017 Jeffrey C. Hall  Stany Zjednoczone „za odkrycia mechanizmów molekularnych kontrolujących rytm dobowy[122]
Michael Rosbash  Stany Zjednoczone
Michael W. Young  Stany Zjednoczone
2018 James P. Allison  Stany Zjednoczone „za odkrycie terapii przeciwnowotworowej poprzez hamowanie negatywnej regulacji immunologicznej”[123]
Tasuku Honjo  Japonia
2019 William Kaelin Jr.  Stany Zjednoczone „za odkrycie jak komórki wyczuwają i dostosowują się do dostępności tlenu”[124]
Peter Ratcliffe  Wielka Brytania
Gregg L. Semenza  Stany Zjednoczone
2020 Harvey Alter  Stany Zjednoczone „za odkrycie wirusa zapalenia wątroby typu C[125]
Michael Houghton  Wielka Brytania
Charles M. Rice  Stany Zjednoczone
2021 David Julius  Stany Zjednoczone „za odkrycia receptorów temperatury i dotyku”[10]
Ardem Patapoutian  Liban
 Stany Zjednoczone
2022 Svante Pääbo  Szwecja „za odkrycia dotyczące genomów wymarłych homininów i ewolucji człowieka[126]
2023 Katalin Karikó  Węgry „za odkrycia dotyczące modyfikacji zasad nukleozydowych, które umożliwiły opracowanie skutecznych szczepionek mRNA przeciwko COVID-19[127]
Drew Weissman  Stany Zjednoczone

Uwagi

  1. Uzasadnienie przyznania nagrody jest tłumaczeniem oryginalnego (nie zawsze całości) uzasadnienia z oficjalnej strony internetowej Fundacji Noblowskiej, nobelprize.org. Linki w tej kolumnie prowadzą do haseł związanych z uzasadnieniem, jednak niekoniecznie prowadzą do wszystkich szczegółów pracy laureata, które mogą być odnalezione w hasłach o tych osobach.
  2. W oficjalnych wykazach Fundacji Nobla jest uznawana za Amerykankę, ale posiada również australijskie obywatelstwo.

Przypisy

  1. Alfred Nobel – The Man Behind the Nobel Prize. Nobelprize.org. [dostęp 2009-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-12)]. (ang.).
  2. The Nobel Prize Awarders. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  3. What the Nobel Laureates Receive. Nobel Foundation. [dostęp 2010-11-18]. (ang.).
  4. a b Nomination and Selection of Medicine Laureates. Nobel Foundation. [dostęp 2010-11-18]. (ang.).
  5. The Nobel Prize. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  6. The Nobel Prize Amounts. Nobel Foundation. [dostęp 2015-01-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ang.).
  7. The Nobel Prize Amounts. Nobel Foundation. [dostęp 2015-01-01]. (ang.).
  8. Nobel Laureates Facts. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  9. a b c Facts on the Nobel Prize in Physiology or Medicine [online], Nobel Prize Outreach AB [dostęp 2021-10-13] (ang.).
  10. a b The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2021. Nobel Foundation. [dostęp 2021-10-04]. (ang.).
  11. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1901. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  12. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1902. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  13. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1903. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  14. W dokumentach Fundacji Nobla występuje jako: Ivan Petrovich Pavlov.
  15. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1904. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  16. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1905. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  17. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1906. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  18. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1907. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  19. W dokumentach Fundacji Nobla występuje jako: Ilya Ilyich Mechnikov.
  20. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1908. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  21. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1909. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  22. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1910. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  23. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1911. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  24. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1912. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  25. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1913. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  26. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1914. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  27. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1919. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  28. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1920. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  29. a b The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1922. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  30. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1923. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  31. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1924. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  32. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1926. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  33. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1927. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  34. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1928. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  35. a b The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1929. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  36. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1930. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  37. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1931. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  38. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1932. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  39. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1933. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  40. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1934. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  41. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1935. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  42. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1936. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  43. W dokumentach Fundacji Nobla występuje jako: Albert Szent-Györgyi von Nagyrapolt.
  44. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1937. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  45. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1938. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  46. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1939. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  47. a b The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1943. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  48. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1944. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  49. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1945. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  50. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1946. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  51. a b The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1947. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  52. W dokumentach Fundacji Nobla występuje jako: Gerty Theresa Cori, née Radnitz.
  53. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1948. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  54. a b The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1949. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  55. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1950. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  56. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1951. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  57. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1952. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  58. a b The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1953. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  59. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1954. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  60. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1955. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  61. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1956. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  62. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1957. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  63. a b The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1958. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  64. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1959. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  65. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1960. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  66. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1961. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  67. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1962. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  68. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1963. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  69. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1964. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  70. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1965. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  71. a b The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1966. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  72. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1967. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  73. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1968. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  74. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1969. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  75. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1970. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  76. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1971. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  77. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1972. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  78. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1973. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  79. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1974. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  80. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1975. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  81. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1976. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  82. a b The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1977. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  83. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1978. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  84. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1979. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  85. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1980. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  86. a b The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1981. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  87. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1982. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  88. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1983. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  89. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1984. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  90. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1985. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  91. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1986. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  92. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1987. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  93. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1988. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  94. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1989. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  95. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1990. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  96. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1991. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  97. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1992. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  98. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1993. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  99. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1994. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  100. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1995. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  101. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1996. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  102. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1997. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  103. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1998. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  104. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1999. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  105. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2000. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  106. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2001. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  107. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2002. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  108. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2003. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  109. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2004. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  110. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2005. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  111. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2006. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  112. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2007. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  113. a b c The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2008. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  114. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2009. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  115. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2010. Nobel Foundation. [dostęp 2010-10-04]. (ang.).
  116. a b The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2011. Nobel Foundation. [dostęp 2011-10-03]. (ang.).
  117. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2012. Nobel Foundation. [dostęp 2012-10-08]. (ang.).
  118. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2013. Nobel Foundation. [dostęp 2013-10-07]. (ang.).
  119. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2014. Nobel Foundation. [dostęp 2014-10-06]. (ang.).
  120. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2015. Nobel Foundation. [dostęp 2015-10-05]. (ang.).
  121. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2016. Nobel Foundation, 2016-10-03. [dostęp 2016-10-03]. (ang.).
  122. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2017. Nobel Foundation. [dostęp 2017-10-02]. (ang.).
  123. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2018. Nobel Foundation. [dostęp 2018-10-01]. (ang.).
  124. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2019. Nobel Foundation. [dostęp 2019-10-07]. (ang.).
  125. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2020. Nobel Foundation. [dostęp 2020-10-05]. (ang.).
  126. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2022 [online], NobelPrize.org, 3 października 2022 [dostęp 2022-10-26] (ang.).
  127. The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2023 [online], Nobel Foundation [dostęp 2023-10-26] (ang.).

Bibliografia

  • All Nobel Laureates in Physiology or Medicine. Nobel Foundation. [dostęp 2009-10-07]. (ang.).
  • Winners of the Nobel Prize for Physiology or Medicine, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2009-10-07] (ang.).

Linki zewnętrzne

  • Oficjalna strona internetowa Fundacji Noblowskiej (ang.)

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się