Koronacja Jana II Kazimierza

Koronacja na króla Polskikoronacja, podczas której dochodziło do nałożenia polskiej korony koronacyjnej (korony Chrobrego) na głowę nowego króla Polski. Koronacji króla towarzyszyła co do zasady koronacja królowej.

Miejsce koronacji

Pierwsi królowie Polski, począwszy od Bolesława Chrobrego w roku 1025, koronowali się w katedrze w Gnieźnie. Podobnie było po wznowieniu godności królewskiej przez Przemysła II w 1295 roku. Od koronacji Władysława Łokietka w 1320 roku obrzęd miał miejsce w katedrze wawelskiej w Krakowie, stolicy Królestwa. Mimo że w kolegiacie św. Jana w Warszawie odbyły się dwie koronacje: Stanisława Leszczyńskiego w 1705 roku i Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1764 roku, to Kraków aż do czasów rozbiorów nigdy nie utracił formalnego prawa bycia miejscem koronacji polskich władców.

Przebieg koronacji

Polski ceremoniał koronacyjny przewidywał czterodniowe uroczystości. Piątek i sobota były dniami czynności poprzedzających obrzęd koronacji. Dniem, w którym koronowano króla była niedziela. W poniedziałek nowy król ukazywał się mieszkańcom miasta koronacyjnego i odbierał hołd. Koronacja była obrzędem religijnym.

Piątek

W piątek odprawiano ponowny, uroczysty pogrzeb poprzedniego władcy. Nowy król oddawał hołd poprzednikowi i symbolicznie zajmował jego miejsce.

Sobota

Król-elekt przygotowywał się do koronacji poprzez post, spowiedź i pieszą pielgrzymkę. W Krakowie jej trasa wiodła z Wawelu do kościoła św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa – sanktuarium męczeństwa św. Stanisława. W Warszawie z kolegiaty św. Jana do kościoła Świętego Krzyża. Król-elekt przebywał tę drogę w otoczeniu dostojników duchownych i świeckich, a pochodowi towarzyszył tłum poddanych. W sobotę król-elekt rozdawał również jałmużny.

Niedziela

Przed koronacją

Rankiem prymas symbolicznie budził nowego władcę w jego sypialni. Następnie monarchę ubierano w szaty koronacyjne podobne do biskupich i w orszaku udawał on się do katedry.

Trasa przemarszu wysłana była kobiercowym chodnikiem zwanym mostem. Na czele orszaku szedł marszałek wielki z opuszczoną w dół laską, co symbolizowało, że monarcha nie objął jeszcze godności królewskiej. Za nim szli dostojnicy państwowi według hierarchii niosąc insygnia koronacyjne – koronę na srebrnej tacy kasztelan krakowski, berło i jabłko – dwaj wojewodowie, Szczerbiec – miecznik krakowski, zwiniętą chorągiew Królestwa – chorąży wielki koronny (zwinięcie chorągwi symbolizowało brak pełni władzy króla przed koronacją).

Po wejściu do katedry król-elekt zasiadał na środku kościoła naprzeciwko prymasa, a dostojnicy składali insygnia koronacyjne na ołtarzu. Następnie jeden z biskupów wygłaszał kazanie w języku polskim.

Koronacja

Obrzędy koronacji rozpoczynała przysięga składana przez króla w pozycji klęczącej. Prymas w języku łacińskim pytał się go czy zamierza służyć wierze, otaczać opieką Kościół, rządzić sprawiedliwie i bronić Królestwa. Następnie prymas pytał się obecnych na uroczystości czy chcą służyć królowi. Odpowiadano przez aklamację w języku polskim radzi, radzi, radzi.

Następnie prymas w otoczeniu dwóch biskupów dokonywał pomazania klęczącego przed ołtarzem króla, namaszczając świętymi olejami jego głowę, piersi, plecy i ramiona. Następnie podawał mu miecz, którym król ciął trzykrotnie powietrze czyniąc znak krzyża.

Następnie prymas w otoczeniu dwóch biskupów nakładał na głowę króla koronę oraz wręczał mu berło i jabłko.

Po koronacji odprawiana była msza święta, podczas której król składał ofiarę z chleba i wina oraz całował podany mu przez arcybiskupa relikwiarz Krzyża Świętego.

Po zakończeniu mszy świętej prymas prowadził króla do tronu, wypowiadając słowa stań i dzierż odtąd to miejsce. Następnie przekazywał mu pocałunku pokoju i intonował hymn dziękczynny Te Deum laudamus. Po odśpiewaniu Te Deum król dokonywał pasowania na rycerzy i jeśli był żonaty według odrębnego ceremoniału koronowano królową.

Po koronacji

Po wyjściu z katedry formowano taki sam orszak w jakim król udawał się do niej z tą różnicą, że marszałek wielki niósł laskę podniesioną do góry, a chorąży wielki rozwiniętą chorągiew Królestwa. Podskarbi rozrzucał wśród tłumów poddanych złote i srebrne monety wybite z okazji koronacji.

Następnie król wydawał na zamku ucztę dla dostojników i gości. Król ucztował pod baldachimem przy osobnym stole, a goście przy stołach rozstawionych w sali głównej i sąsiednich komnatach.

Poniedziałek

W poniedziałek król jechał konno na rynek główny miasta. Towarzyszyli mu możni i goście. Na podwyższeniu ukazywał się poddanym w płaszczu i koronie oraz przyjmował hołd od władz miasta i mieszczan. Nadawał również odznaczenia.

Inne

Od czasu wstąpienia na tron króla Stefana Batorego koronację poprzedzał sejm koronacyjny, zwoływany w miejscu koronacji.

Uroczystościom towarzyszyły zabawy zarówno gości jak i mieszkańców miasta. Urządzano festyny, turnieje rycerskie czy pokazy sztucznych ogni[1].

Lista koronacji królów i królowych polskich

Lp. Imię Portret Data koronacji Miejsce koronacji Osoba koronująca Informacje dodatkowe
1. Bolesław I Chrobry 18 kwietnia 1025 Gniezno – katedra metropolitarna arcybiskup gnieźnieński Hipolit
Oda Miśnieńska Brak pewności co do koronacji Ody na królową
2. Mieszko II Lambert 25 grudnia 1025 Gniezno – katedra metropolitarna arcybiskup gnieźnieński Hipolit Źródła niemieckie podają, że Mieszko II Lambert zrzekł się korony w 1032 roku. W polskich źródłach do śmierci był tytułowany królem.
Rycheza Lotaryńska
3. Bolesław II Szczodry 25 grudnia 1076 Gniezno – katedra metropolitarna arcybiskup gnieźnieński Bogumił
Wyszesława Światosławówna Koronacja Wyszesławy niepewna
4. Przemysł II 26 czerwca 1295 Gniezno – katedra metropolitarna arcybiskup gnieźnieński Jakub Świnka
Małgorzata Brandenburska
5. Wacław II Czeski sierpień/wrzesień 1300[potrzebny przypis] Gniezno – katedra metropolitarna arcybiskup gnieźnieński Jakub Świnka
6. Ryksa Elżbieta 26 maja 1303 Praga – katedra na Hradczanach biskup wrocławski Henryk z Wierzbna żona Wacława II
7. Władysław I Łokietek 20 stycznia 1320 Kraków – katedra wawelska arcybiskup gnieźnieński Janisław
Jadwiga Bolesławówna
8. Kazimierz III Wielki 25 kwietnia 1333 Kraków – katedra wawelska arcybiskup gnieźnieński Janisław
Aldona Anna Giedyminówna żona Kazimierza Wielkiego
9. Adelajda Heska 29 września 1341 Poznań – katedra arcybiskup gnieźnieński Janisław żona Kazimierza Wielkiego
10. Jadwiga żagańska żona Kazimierza Wielkiego, koronacja niepewna
11. Ludwik Węgierski 17 listopada 1370 Kraków – katedra wawelska arcybiskup gnieźnieński Jarosław z Bogorii i Skotnik żona Ludwika Węgierskiego Elżbieta Bośniaczka nie została koronowana
12. Jadwiga Andegaweńska 16 października 1384[2] Kraków – katedra wawelska arcybiskup gnieźnieński Bodzanta Koronowana na Króla Polski
13. Władysław II Jagiełło 4 marca 1386 Kraków – katedra wawelska arcybiskup gnieźnieński Bodzanta
14. Anna Cylejska 25 lutego 1403 Kraków – katedra wawelska arcybiskup gnieźnieński Mikołaj Kurowski żona Władysława Jagiełły
15. Elżbieta Granowska 19 listopada 1417 Kraków – katedra wawelska arcybiskup lwowski Jan Rzeszowski żona Władysława Jagiełły
16. Zofia Holszańska 5 marca 1424 Kraków – katedra wawelska prymas Wojciech Jastrzębiec żona Władysława Jagiełły
17. Władysław III Warneńczyk 25 lipca 1434 Kraków – katedra wawelska prymas Wojciech Jastrzębiec
18. Kazimierz IV Jagiellończyk 25 czerwca 1447 Kraków – katedra wawelska arcybiskup gnieźnieński Wincenty Kot
19. Elżbieta Rakuszanka 10 lutego 1454 Kraków – katedra wawelska prymas Jan Sprowski żona Kazimierza IV
20. Jan I Olbracht 23 września 1492 Kraków – katedra wawelska prymas Zbigniew Oleśnicki
21. Aleksander Jagiellończyk 12 grudnia 1501 Kraków – katedra wawelska prymas Fryderyk Jagiellończyk Żona Aleksandra Jagiellończyka Helena Moskiewska, nigdy nie została koronowana.
22. Zygmunt I Stary 24 stycznia 1507 Kraków – katedra wawelska prymas Andrzej Boryszewski
23. Barbara Zápolya 8 lutego 1512 Kraków – katedra wawelska prymas Jan Łaski żona Zygmunta I
24. Bona Sforza 18 kwietnia 1518 Kraków – katedra wawelska prymas Jan Łaski żona Zygmunta I
25. Zygmunt II August 20 lutego 1530 Kraków – katedra wawelska prymas Jan Łaski
26. Elżbieta Habsburżanka 6 maja 1543 Kraków – katedra wawelska prymas Piotr Gamrat żona Zygmunta II
27. Barbara Radziwiłłówna 7 grudnia 1550 Kraków – katedra wawelska prymas Mikołaj Dzierzgowski żona Zygmunta II
28. Katarzyna Habsburżanka 30 lipca 1553 Kraków – katedra wawelska prymas Mikołaj Dzierzgowski żona Zygmunta II
29. Henryk Walezy 21 lutego 1574 Kraków – katedra wawelska prymas Jakub Uchański
30. Anna Jagiellonka 1 maja 1576 Kraków – katedra wawelska biskup kujawski Stanisław Karnkowski Król Polski
Stefan Batory
31. Zygmunt III Waza 27 grudnia 1587 Kraków – katedra wawelska prymas Stanisław Karnkowski
32. Anna Habsburżanka 31 maja 1592 Kraków – katedra wawelska prymas Stanisław Karnkowski żona Zygmunta III Wazy
33. Konstancja Habsburżanka 11 grudnia 1605 Kraków – katedra wawelska biskup kujawski Piotr Tylicki żona Zygmunta III Wazy
34. Władysław IV Waza 6 lutego 1633 Kraków – katedra wawelska prymas Jan Wężyk
35. Cecylia Renata Habsburżanka 12 września 1637 Warszawa – kolegiata św. Jana prymas Jan Wężyk żona Władysława IV Wazy
36. Ludwika Maria Gonzaga 15 lipca 1646 Kraków – katedra wawelska prymas Maciej Łubieński żona Władysława IV Wazy
37. Jan II Kazimierz 17 stycznia 1649 Kraków – katedra wawelska prymas Maciej Łubieński
38. Michał Korybut Wiśniowiecki 29 września 1669 Kraków – katedra wawelska prymas Mikołaj Prażmowski
39. Eleonora Habsburżanka 19 października 1670 Warszawa – kolegiata św. Jana prymas Mikołaj Prażmowski żona Michała Korybuta Wiśniowieckiego
40. Jan III Sobieski 2 lutego 1676 Kraków – katedra wawelska prymas Andrzej Olszowski
Maria Kazimiera d’Arquien
41. August II Mocny 15 września 1697 Kraków – katedra wawelska biskup kujawski Stanisław Kazimierz Dąmbski Żona Augusta II Krystyna Eberhardyna Hohenzollernówna, nigdy nie została koronowana.
42. Stanisław Leszczyński 4 października 1705 Warszawa – kolegiata św. Jana arcybiskup lwowski Konstanty Zieliński
Katarzyna Opalińska
43. August III Sas 17 stycznia 1734 Kraków – katedra wawelska biskup krakowski Jan Aleksander Lipski
Maria Józefa
44. Stanisław August Poniatowski 25 listopada 1764 Warszawa – kolegiata św. Jana prymas Władysław Łubieński
45. Mikołaj I Pawłowicz 24 maja 1829 Warszawa – Zamek Królewski: Sala senatorska koronował się sam, prymas Jan Paweł Woronicz podał mu jedynie koronę Zdetronizowany w 1831

Rosyjscy cesarze po 1831 roku (zgodnie z tym, co stanowił Statut Organiczny dla Królestwa Polskiego z 1832 w art. 3) w trakcie uroczystości koronacyjnych odbywających się w Moskwie byli równocześnie ogłaszani królami Polski - w tytulaturze imperatorów Wszechrosji Car Polskij (Царь Польский).

Zobacz też

Przypisy

  1. sekcja na podstawie Repliki regaliów polskich insygniów koronacyjnych Polski ceremoniał koronacyjny
  2. Niekiedy spotyka się (Mariusz Trąba, Lech Bielski: Poczet królów i książąt polskich. Wyd. 2. Bielsko-Biała: Wydawnictwo PARK Sp. z o.o., 2005, s. 285. ISBN 83-7266-284-3.) nieprawidłową datę 15 października, podawaną za omyłkowym zapisem Kalendarza katedry krakowskiej i błędnym przekazem Długosza. Z najwcześniejszych zapisek wynika, że koronacja miała miejsce, zgodnie z tradycją, w niedzielę, która przypadała na dzień 16 października (Jerzy Wyrozumski: Królowa Jadwiga. Między epoką piastowską i jagiellońską. Kraków: Universitas, 1997, s. 83-84. ISBN 83-7052-934-8.).

Bibliografia


Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się