Logo UNESCO

Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego (ang. Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage) to pierwszy międzynarodowy traktat, który stwarza ramy prawne, administracyjne i finansowe umożliwiające prowadzenie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego i podnoszenia jego rangi. Stanowi zachętę dla krajów świata do dostrzegania wagi tego dziedzictwa i do otaczania go opieką.

Konwencja została uchwalona podczas 32 sesji Zgromadzenia Ogólnego UNESCO 17 października 2003 roku głosami 120 państw[1]. Weszła w życie 20 kwietnia 2006 roku, po ratyfikacji przez 30 państw zgodnie z art. 34. Do końca października 2012 roku ratyfikowało ją 148 państw[2]. Jest wyrazem olbrzymiego zainteresowania krajów całego świata kwestią ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Jest także dowodem potrzeby podejmowania międzynarodowych działań w tym kierunku.

Logo Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego
Logo Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego

Konwencja sporządzona została w językach: angielskim, arabskim, chińskim, hiszpańskim, francuskim i rosyjskim, depozytariuszem jest Dyrektor Generalny UNESCO.

Tło historyczne

Ludzkie wieże – niematerialne dziedzictwo kulturowe Hiszpanii

Prace nad Konwencją zostały rozpoczęte na wniosek Państw Członkowskich UNESCO z prośbą o stworzenie międzynarodowych standardów, które mogłyby posłużyć jako podstawa do prowadzenia polityki kulturalnej na poziomie krajowym. Uchwalenie Konwencji poprzedzone zostało serią międzynarodowych konsultacji eksperckich. Przed uchwaleniem Konwencji, w ciągu 55 lat pojawiło się osiem komplementarnych aktów normatywnych odnoszących się do ochrony dziedzictwa kulturowego. Tworzą one zestaw narzędzi pomocnych w działaniach na rzecz ochrony różnorodności kulturowej:

Konwencje UNESCO dotyczące ochrony dziedzictwa kulturowego:

Zalecenia i deklaracje UNESCO dotyczące ochrony dziedzictwa kulturowego:

  • Zalecenie w sprawie ochrony tradycyjnej kultury i folkloru z 15 listopada 1989 roku[8]
  • Powszechna Deklaracja UNESCO w sprawie różnorodności kulturowej z 2 listopada 2001 roku[9]
  • Deklaracja z Istambułu z 17 września 2002 roku[10]

Podejście programowe i cele

Struktura Konwencji z 2003 r. jest między innymi oparta na podejściu programowym Konwencji UNESCO o ochronie światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego z 1972 roku z tą różnicą, że zjawiska niematerialne nie poddawane są wartościowaniu. Z tego względu kluczowe dla Konwencji z 1972 r. pojęcie wyjątkowej uniwersalnej wartości (Outstanding Universal Value) zostało zastąpione podkreśleniem równowartości przejawów dziedzictwa niematerialnego, bez ich porównywania i hierarchizowania. Stwierdza się raczej znaczenie żywego dziedzictwa dla poczucia tożsamości i ciągłości grup z nim związanych, które je praktykują, przekazują i tworzą na nowo.

Głównymi celami Konwencji jest:

  • ochrona niematerialnego dziedzictwa
  • zapewnianie poszanowania niematerialnego dziedzictwa wspólnot, grup i jednostek
  • wzrost na poziomie lokalnym, krajowym i międzynarodowym, świadomości znaczenia niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz zapewnienie, aby dziedzictwo to było wzajemnie doceniane
  • zapewnianie międzynarodowej współpracy i pomocy w tym zakresie.

UNESCO wypełnia założenia Konwencji poprzez podejmowanie i inspirowanie działań mających na celu ochronę tego żywego dziedzictwa, inicjowanie i umożliwianie wymiany dobrych praktyk w tym zakresie. Tworzy także rejestr tego dziedzictwa – system list, który je uwidacznia i nobilituje społeczności z nim związane.

Listy Konwencji

Sokolnictwo – żywe dziedzictwo ludzkości – międzynarodowy (obejmujący aż 24 państwa) wpis na listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO

Jednym z narzędzi UNESCO, za pomocą którego Organizacja wypełnia swoje zadania wynikające z Konwencji z 2003 roku jest tworzenie trzech międzynarodowych spisów dotyczących niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Za ich pomocą Organizacja pragnie uwidocznić i promować to dziedzictwo, dając świadectwo ludzkiej kreatywności i różnorodności kulturowej. Ukazanie bogactwa kulturowego ludzkości ma prowadzić z kolei do budowania pokoju na świecie i wspierać dialog międzykulturowy.

System list nie stanowi kluczowej działalności UNESCO w zakresie dziedzictwa niematerialnego, ale jest istotny jako czynnik wspomagający zwrócenie uwagę na kwestie ochrony dziedzictwa niematerialnego. Ukazuje ludzką różnorodność kulturową i stanowi sposób wyrażenia uznania dla społeczności, które pielęgnują swoje dziedzictwo niematerialne.

Wnioski o wpis na listy mogą być składane przez jedno lub wiele państw, przy czym preferowane są wpisy wielonarodowe.

1. Lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony Jest to najważniejsza z trzech list UNESCO odnoszących się do niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Wpisywane są na nią zjawiska, które postrzegane są przez związane z nimi grupy i Państwa-Strony jako zagrożone zanikiem. Wpis tych zjawisk na listę Konwencji ma na celu zwrócenie na nie uwagi i ułatwienie depozytariuszom tego dziedzictwa pozyskania pomocy w utrzymaniu tych zjawisk przy życiu.

2. Lista reprezentatywna niematerialnego dziedzictwa kulturowego Lista reprezentatywna jest rejestrem zjawisk z całego świata, które pomagają ukazać różnorodność dziedzictwa niematerialnego i podnieść świadomość na temat jego znaczenia. Na mocy Artykułu 31. Konwencji, na Listę reprezentatywną w momencie jej utworzenia wpisane zostało 90 zjawisk, które przed uchwaleniem Konwencji zostały proklamowane Arcydziełami Ustnego i Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości. W tym samym artykule UNESCO ogłasza koniec tworzenia Proklamacji, a kryteria wpisu na Listę reprezentatywną różnią się znacząco od tych, obowiązujących dla programu Arcydzieł.

3. Rejestr programów, projektów i działań mających na celu ochronę niematerialnego dziedzictwa kulturowego („Rejestr Najlepszych Praktyk”) Rejestr obejmuje programy, projekty i przedsięwzięcia podejmowane w celu ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, które wyróżniają się skutecznością i innowacyjnością i najlepiej odzwierciedlają cele i zasady Konwencji. Projekty te popularyzowane są przez UNESCO jako źródło doświadczeń i inspiracji dla wszystkich osób i grup prowadzących działalność na rzecz opieki nad dziedzictwem niematerialnym.

Kluczowe założenia Konwencji

Kluczowe założenia Konwencji to ścisła współpraca z grupami, wspólnotami i jednostkami – depozytariuszami dziedzictwa, nacisk na żywe dziedzictwo i jego ochronę poprzez proces transmisji międzypokoleniowej. W myśl Konwencji, produkty związane z dziedzictwem niematerialnym takie jak organizacja festiwali kulturalnych czy produkcja przedmiotów wykonanych z użyciem tradycyjnych umiejętności rękodzielniczych są mniej istotne. Znacznie ważniejsze jest zapewnienie optymalnych warunków do kultywowania i przekazywania dziedzictwa przyszłym pokoleniom m.in. poprzez edukację formalną i nieformalną.

Obowiązki sygnatariuszy

Sycylijski teatr lalek – niematerialne dziedzictwo kulturowe Włoch

Konwencja sugeruje, aby Państwa-Strony wprowadzały rozwiązania prawne na poziomie krajowym i międzynarodowym. UNESCO ukazuje propozycje różnych działań ochronnych i działań mających na celu podniesienie świadomości na temat znaczenia dziedzictwa niematerialnego i promowania działań edukacyjnych na rzecz tego dziedzictwa. Konwencja stawia przed swoimi sygnatariuszami tylko dwa obowiązki: wymóg, aby Państwa-Strony tworzyły spisy niematerialnego dziedzictwa kulturowego obecnego na ich terytoriach oraz aby w proces jego identyfikacji i ochrony angażować grupy, wspólnoty i jednostki z nim związane oraz odpowiednie organizacje pozarządowe.

Organy Konwencji

Organami Konwencji są Zgromadzenie Ogólne Państw-Stron Konwencji, Międzyrządowy Komitet ds. ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz Sekretariat.

Zgromadzenie Ogólne pełni rolę nadrzędną. Posiedzenie Zgromadzenia odbywa się co 2 lata, ale może także zostać zwołane na wniosek Międzyrządowego Komitetu lub co najmniej 1/3 Państw-Stron. Zgromadzenie wyznacza kurs działania i wybiera członków Międzyrządowego Komitetu.

Międzyrządowy Komitet składa się z 24 członków wybieranych na okres 4 lat na zasadzie reprezentacji geograficznej i rotacji. Połowa członków zmienia się co dwa lata. Komitet gromadzi się raz do roku w celu promowania zapisów Konwencji i monitorowania jej implementacji. Komitet wypracowuje i przedstawia do akceptacji Zgromadzenia Ogólnego Dyrektywy Operacyjne do wdrażania Konwencji. Rozpatruje także wnioski i dokonuje decyzji o wpisaniu zjawisk na jedną z 3 list Konwencji i o udzieleniu międzynarodowej pomocy finansowej na cele ochrony dziedzictwa niematerialnego przekraczającej 25 tys. USD.

Główne zadanie Sekretariatu polega na przygotowywaniu dokumentacji dla Komitetu i Zgromadzenia Ogólnego, organizowaniu porządku obrad tych organów oraz na zapewnianiu realizacji podejmowanych przez te organy uchwał.

Przypisy

  1. Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, sporządzona w Paryżu dnia 17 października 2003 roku, (Dz. U. 2011 r. nr 172, poz. 1018).
  2. W 2020 r. stronami jest 178 państw Lista stron (ang.).
  3. Konwencja o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego podpisana w Hadze 14 maja 1954 roku, (Dz. U. 1957 r. nr 46, poz. 212), lista stron.
  4. Konwencja dotycząca środków zmierzających do zakazu i zapobiegania nielegalnemu przywozowi, wywozowi i przenoszeniu własności dóbr kultury podpisana w Paryżu 17 listopada 1970 roku, (Dz. U. 1974 r. nr 20, poz. 106), lista stron.
  5. Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, przyjęta w Paryżu dnia 16 listopada 1972 r. (Dz.U. 1976 nr 32, poz. 190).
  6. Convention on the Protection of the Underwater Cultural Heritage 2001.
  7. Konwencja UNESCO w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego, sporządzona w Paryżu 20 października 2005 roku, Dz.U. 2007 nr 215, poz. 1585, lista stron.
  8. Recommandation sur la sauvegarde de la culture traditionnelle et populaire 15 novembre 1989.
  9. Powszechna Deklaracja UNESCO w sprawie różnorodności kulturowej z 2 listopada 2001 roku.
  10. Istanbul Declaration 17 September 2002.

Bibliografia

  • Narodowy Instytut Dziedzictwa: niematerialne.nid.pl. [dostęp 2013-01-10]. (pol.).
  • UNESCO: unesco.org/culture. [dostęp 2013-01-10]. (ang.).
  • Polski Komitet ds. UNESCO: www.unesco.pl. [dostęp 2013-01-10]. (pol.).
  • UNESCO: Kit of the Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage. [dostęp 2013-01-10]. (ang.).
  • Janet Blake (2006). Commentary on the UNESCO Convention on the Intangible Cultural Heritage,Institute of Art and Law, ISBN 1-903987-09-1.

Linki zewnętrzne

  • Anna Przyborowska-Klimczak, Międzynarodowa ochrona niematerialnego dziedzictwa kulturalnego
  • UNESCO Intangible Heritage
  • Polski Komitet ds. UNESCO
  • Niematerialne Dziedzictwo Kulturowe
  • Zbigniew Kobyliński, Konwencja o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się