Komisja Wojskowa była nieregulaminowym organem Tymczasowej Rady Stanu w Królestwie Polskim, a następnie - od 1 lutego 1918 r. - organem administracji wojskowej, działającym przy Prezydencie Ministrów Królestwa Polskiego aktu 5 listopada[1]. Komisja ta została utworzona 30 stycznia 1917 r. i istniała do 2 listopada 1918 r., kiedy to została przekształcona w Ministerstwo Spraw Wojskowych[2].
Zadanie tworzenia wojska polskiego zostało powierzone "naczelnemu komendantowi wojskowemu mocarstw sprzymierzonych", tj. gen. Beselerowi, zaś Tymczasowa Rada Stanu została upoważniona przez władze okupacyjne jedynie do współdziałania w tym zakresie[3].
Zgodnie z regulaminem TRS do momentu zorganizowania Departamentu Wojny sprawy wojskowe miała załatwiać specjalna Komisja Wojskowa, wybrana przez tymczasową Radę Stanu[a]. Działanie Komisji regulowały ponadto uchwała o jej utworzeniu oraz regulamin Komisji.
Początkowym celem komisji było przyspieszenie organizacji armii polskiej, a jej pierwszymi zadaniami:
Do pierwszego składu komisji wybrani zostali Franciszek Radziwiłł, Ludwik Górski, Józef Piłsudski, Michał Łempicki, Stanisław Dzierzbicki i Wojciech Rostworowski.
Na pierwszym posiedzeniu Komisji w dniu 18 stycznia 1917 r. jako zastępcę przewodniczącego wybrano Stanisława Dzierzbickiego, jako referenta - Józefa Piłsudskiego, zaś jako sekretarza - Ludwika Górskiego.
W związku z udziałem członków komisji w pracach wydziału wykonawczego, 24 lutego 1917 r. w skład komisji zostali dołączeni Stefan Dziewulski, Antoni Maj, Józef Kozłowski, Paweł Jankowski i Błażej Stolarski. 2 lipca 1917 r. do dymisji podali się radcy Piłsudski, Jankowski i Stolarski[4].
W pierwszym sześcioosobowym składzie komisji wyznaczono przewodniczącego, zastępcę przewodniczącego, sekretarza i referenta (J. Piłsudski).
W związku ze złożeniem mandatów przez część członków komisji, Wydział Wykonawczy powierzył jej kierownictwo Ludwikowi Górskiemu, a na sekretarza Komisji powołał ppłk. Mariana Kukiela. Powyższą funkcję[b] Ludwik Górski pełnił do 27 lutego 1918 r.[5]. Od 17 kwietnia 1918 r.[6][7] na stanowisko Dyrektora Komisji Wojskowej przy Prezydencie Ministrów Janie Kantym Steczkowskim mianowano Franciszka Radziwiłła, zaś jego zastępcą został Marian Żegota-Januszajtis.
Komisja miała prawo kooptować rzeczoznawców spoza Rady Stanu według swego uznania. Józef Piłsudski spowodował zatrudnienie w Komisji członków Polskiej Organizacji Wojskowej oraz Kazimierza Sosnkowskiego, jako swojego zastępcy.
5 maja 1917 r. Tymczasowa Rada Stanu zatwierdziła statut Wydziału Opieki Komisji Wojskowej.
Początkowo aparatem pomocniczym komisji były Kancelaria Ogólna i Wydział Spraw Ogólnych i Przygotowawczych[8]. W skład tego Wydziału wchodziły Referat Spraw Przygotowawczych, Referat Spraw Bieżących, Referat Wychowania Wojskowego, Referat Statystyczno-Ewidencyjny, Referat Słownictwa Wojskowego oraz biblioteka.
Po reorganizacji przeprowadzonej przez Ludwika Górskiego w lipcu 1917 r., w skład Komisji wchodziły Sekretariat Generalny, Wydział Studiów nad Wojskowością Polską, Wydział Propagandy i Prasy, Wydział Przemysłu Wojennego i Wydział Opieki Wojennej.
Po reorganizacji w styczniu 1918 r. w skład Komisji Wojskowej wchodziły Sekcja Centralna, Sekcja Techniczna, Sekcja Opieki, Sekcja Naukowa oraz Instytut Geograficzno-Mierniczy.
Rozporządzeniem kierownika Ministerstwa Spraw Wojskowych z dnia 22 listopada 1918 r. była Sekcja Naukowa została podporządkowana Sztabowi Generalnemu - oddziałowi VII[9].
Na podstawie własnego rozporządzenia z dnia 19 października 1918 r. Komisja Wojskowa rozpoczęła wydawanie dziennika rozporządzeń, zawierającego akty prawne dotyczące spraw wojskowych[10]. Do momentu przekształcenia w Ministerstwo Komisja Wojskowa wydała dwa takie dzienniki - z dnia 28 października oraz z dnia 1 listopada 1918 r. Obok odnoszących się do kwestii wojskowych dekretów Rady Regencyjnej, w Dzienniku Rozporządzeń Komisji Wojskowej zamieszczano reskrypty Rady Regencyjnej w sprawie awansów oficerskich, przydzielenia do Wojska Polskiego oficerów z byłego Polskiego Korpusu Posiłkowego, przyjęcia do Wojska Polskiego oficerów innych armii i ustalenia starszeństwa oficerów, rozporządzenia Komisji Wojskowej oraz rozkazy Szefa Sztabu Generalnego[c].
Efektem prac Wacława Tokarza, szefa wydziału Wydziału Studiów nad Wojskowością w Komisji Wojskowej, było powstanie fachowego czasopisma o tematyce wojskowej "Bellona". Pierwszy numer tego czasopisma ukazał się w lutym 1918 r.
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.