ResponseEve, a responsive template by SiGa

Klasyczny język japoński (jap. 中古日本語 chūko nihongo) – etap rozwoju języka japońskiego, przypadający na IX–XII wiek, tj. okres historyczny zwany Heian (794–1185). Poprzedzała go faza zwana językiem starojapońskim (VIII wiek), a nastąpił po nim okres średniojapoński (XIII–XVI w.).

Tło

Po zapożyczeniu i zastosowaniu do zapisu języka starojapońskiego pisma chińskiego w postaci pisma sylabicznego (tzw. man’yōgana 万葉仮名), wyodrębniły się z niego następnie (w okresie klasycznego języka japońskiego) dwa nowe rodzaje: hiragana oraz katakana. Ich powstanie znacznie uprościło zapis języka japońskiego i doprowadziło do rozkwitu literatury. Wtedy to właśnie powstały takie dzieła, jak: Genji monogatari, Opowieść o zbieraczu bambusu (Taketori monogatari), Opowieści z Ise (Ise monogatari) i wiele innych. Klasyczny język japoński używany był jako język oficjalnego piśmiennictwa oraz częściowo literatury pięknej do pierwszej połowy XX wieku.

Fonetyka i fonologia

Najważniejsze cechy systemu fonetycznego klasycznego języka japońskiego to:

• zanik specyficznych dla starojapońskiego rozróżnień dwu rodzajów samogłosek /i/, /e/ oraz /o/ w pozycji po niektórych spółgłoskach (tzw. jōdai tokushu kanazukai 上代特殊仮名遣い); początki tego zaniku obserwuje się już pod koniec okresu starojapońskiego, ale jego całkowity zanik nastąpił we wczesnej fazie klasycznojapońskiej – ostatnimi sylabami, które zanikły w ten sposób, były /ko₁/ oraz /ko₂/
• zanik w ciągu X wieku rozróżnienia między sylabą /e/ a /ye/ (powstała w wyniku tego sylaba /ye/ przeszła w XVIII wieku w /e/)
• zanik przed końcem XI wiekiem rozróżnienia między sylabą /o/ a /wo/ (powstała w wyniku tego sylaba /wo/ przeszła na przełomie XVII/XVIII wieku w /o/)^[1][2][3]
• obecność spółgłosek dźwięcznych (np. /b/, /d/, /g/) w miejscach, w których dla starojapońskiego postuluje się niekiedy spółgłoski prenazalizowane (odpowiednio /Np/, /Nt/, /Nk/)
• dwuwargowa, szczelinowa, bezdźwięczna wymowa /f/ (które dopiero w XVII–XVIII wieku przeszło we współczesne /h/, z wyjątkiem pozycji przed /u/)
• elizja (zanikanie) części samogłosek i spółgłosek w określonych pozycjach
• pojawienie się obok sylab krótkich także sylab długich, składających się z dwu mor (w języku starojapońskim każda sylaba składała się dokładnie z jednej mory).

Język starojapoński charakteryzował się 88 (87) różnymi sylabami, klasyczny japoński na przełomie X/XI wieku miał ich już tylko 67 (w tabeli obok transkrypcji podaje się znaki hiragany i katakany w ich postaciach współczesnych).

a 　あ　ア	i 　い　イ	u 　う　ウ		o 　お　オ
ka 　か　カ	ki 　き　キ	ku 　く　ク	ke 　け　ケ	ko 　こ　コ
ga 　が　ガ	gi 　ぎ　ギ	gu 　ぐ　グ	ge 　げ　ゲ	go 　ご　ゴ
sa 　さ　サ	si 　し　シ	su 　す　ス	se 　せ　セ	so 　そ　ソ
za 　ざ　ザ	zi 　じ　ジ	zu 　ず　ズ	ze 　ぜ　ゼ	zo 　ぞ　ゾ
ta 　た　タ	ti 　ち　チ	tu 　つ　ツ	te 　て　テ	to 　と　ト
da 　だ　ダ	di 　ぢ　ヂ	du 　づ　ヅ	de 　で　デ	do 　ど　ド
na 　な　ナ	ni 　に　ニ	nu 　ぬ　ヌ	ne 　ね　ネ	no 　の　ノ
fa 　は　ハ	fi 　ひ　ヒ	fu 　ふ　フ	fe 　へ　ヘ	fo 　ほ　ホ
ba 　ば　バ	bi 　び　ビ	bu 　ぶ　ブ	be 　べ　ベ	bo 　ぼ　ボ
ma 　ま　マ	mi 　み　ミ	mu 　む　ム	me 　め　メ	mo 　も　モ
ya 　や　ヤ		yu 　ゆ　ユ	ye 　え　エ	yo 　よ　ヨ
ra 　ら　ラ	ri 　り　リ	ru 　る　ル	re 　れ　レ	ro 　ろ　ロ
wa 　わ　ワ	wi 　ゐ　ヰ		we 　ゑ　ヱ	wo 　を　ヲ

Zapis

Klasyczny język japoński zapisywano na trzy sposoby. Pierwotnie stosowano man’yōganę, tj. znaki chińskie użyte dla ich wartości fonetycznej (tak w języku starojapońskim). Przekształciła się ona następnie w sylabariusze hiragana i katakana, które powstały z uproszczenia pierwotnych znaków chińskich.

Przypisy