ResponseEve, a responsive template by SiGa

Kląskawka
	Saxicola rubicola
	(Linnaeus, 1766)
	; Samiec
	; Samica
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	muchołówkowate
Podrodzina	kląskawki
Rodzaj	Saxicola
Gatunek	kląskawka
Synonimy
	Saxicola torquatus rubicola (Linnaeus, 1766);
	Saxicola torquatus rubicola (Linnaeus, 1766);
Podgatunki
	S. r. hibernans (Hartert, 1910); S. r. rubicola (Linnaeus, 1766);
	S. r. hibernans (Hartert, 1910); S. r. rubicola (Linnaeus, 1766);
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kląskawka^[2] (Saxicola rubicola) – gatunek małego, częściowo wędrownego ptaka z rodziny muchołówkowatych (Muscicapidae). Zamieszkuje Europę.

Występowanie

Zamieszkuje Europę oprócz jej północnej i północno-wschodniej części oraz Turcję i północno-zachodnie wybrzeże Afryki. Ptaki z zachodu i południa Europy oraz Afryki są przeważnie osiadłe, pozostałe wędrują na niewielkie odległości (przelot w VIII–X i III–V), zimując na południu Europy, w północnej Afryce i na Bliskim Wschodzie^[3].

W Polsce to średnio liczny ptak lęgowy^[4]. Dość liczny na południu kraju, a zwłaszcza na Śląsku i w pasmie pogórzy, nieco mniej liczny na Wyżynie Małopolskiej i Lubelskiej. W pozostałych rejonach kraju występuje nielicznie i jest rozmieszczony nierównomiernie^[5]. Według szacunków Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych, w latach 2013–2018 populacja kląskawki w Polsce liczyła 106–174 tysięcy par lęgowych^[6]. Stopniowo zwiększa liczebność, wykazując ekspansję z południa na północ.

Charakterystyka

Wygląd zewnętrzny: Samiec ma czarną głowę i gardło oraz wyraźne białe plamy na bokach szyi. Grzbiet jednolicie ciemnobrązowy, kuper biały, u niektórych osobników brązowy, kreskowany. Pierś i boki intensywnie pomarańczowe, brzuch i pokrywy podogonowe szarobiałe. Skrzydła ciemne, również od spodu. Ogon czarny lub brązowoczarny. Samica ma podobny rysunek upierzenia, ale jest zdecydowanie mniej jaskrawo, wszystkie czarne elementy upierzenia u samca są u niej brązowe. Na wierzchu brązowo nakrapiana. Ptaki w 1. zimie jaśniejsze od samicy – ciemny brąz u samicy jest u nich jasny. Upierzenie młodych w szacie juwenalnej bardziej szare, mocniej nakrapiane i kreskowane. W porównaniu z pokląskwą, kląskawka ma okrąglejszą głowę i brak białej brwi nad okiem^[7].:

Wymiary i waga^[7]^[8]
długość ciała	rozpiętość skrzydeł	długość ogona	masa ciała
11,5–13 cm	18–23 cm	4,5–5 cm	11–17 g


Głos: Wabi szorstkim, twardym „trak” i wysokim „fit”. Dość monotonny śpiew składa się z krótkich, szczebiotliwych fraz zawierających chrzęszczące i gwiżdżące dźwięki. Śpiewa siedząc wyprostowana na gałęzi krzewu, poruszając skrzydłami i ogonem; czasami też w locie.

Środowisko

Suche łąki, wrzosowiska, step, wydmy, zarośla na brzegach górskich rzek, ruiny, wyrobiska, ugory i nasłonecznione zbocza. Preferuje tereny z krzewami, pojedynczymi drzewami, wysokimi bylinami. Zamieszkuje często krajobraz silnie zmieniony przez człowieka – nieużytki, przydroża, tereny ruderalne.

Pożywienie

Owady, jesienią również nasiona.

Lęgi

W ciągu roku wyprowadza dwa lęgi, pod koniec kwietnia i w czerwcu. Na południu zasięgu, gdzie są osiadłe, kląskawki mogą mieć 3 lub nawet 4 lęgi w ciągu roku.

Gniazdo: Na ziemi, w ukrytym, nasłonecznionym miejscu, pod osłoną gęstej roślinności.

Jaja i wysiadywanie: Samica składa 5–6 jaj bladobłękitnych, nakrapianych czerwonobrązowymi plamami. Jaja są wysiadywane przez okres ok. 13 dni przez obydwoje rodziców.
Pisklęta: Pisklęta opuszczają gniazdo po 12–13 dniach. Jeszcze przez 2 tygodnie są dokarmiane przez rodziców, najpierw przez oboje, a potem tylko przez samca (gdy samica przygotowuje się do drugiego lęgu).

Systematyka

Dawniej systematyczna nazwa kląskawki brzmiała Saxicola torquata, później zmieniono ją na Saxicola torquatus (Linnaeus, 1766). Wyróżniano ok. 24 podgatunków^[3]. W roku 2002 (Wink et al., 2002) na podstawie badań DNA niektóre podgatunki podniesiono do rangi gatunku. I tak, obecnie wyróżnia się następujące gatunki:

kląskawka (zwyczajna) (Saxicola rubicola – dawniej S. t. rubicola)
kląskawka syberyjska (Saxicola maurus – dawniej S. t. maura) – zamieszkuje północno-wschodnie i wschodnie skraje Europy, południowo-wschodnie wybrzeże Morza Kaspijskiego po Bajkał, północno-zachodnią Mongolię, Tienszan, Kaszmir, Afganistan i północno-wschodni Iran
kląskawka afrykańska (Saxicola torquatus – dawniej S. t. torquata) – zamieszkuje południową i subsaharyjską Afrykę, Madagaskar i Komory
kląskawka białogardła (Saxicola tectes – dawniej S. t. tectes) – zamieszkuje Reunion
kląskawka kanaryjska (Saxicola dacotiae).

Autorzy Handbook of the Birds of the World (a tym samym IUCN) nadal stosują systematykę sprzed podziału Saxicola torquatus^[3]^[9].

W obrębie gatunku Saxicola rubicola wyróżnia się 2 niepewne podgatunki (bardzo podobne z wyglądu, ale nieco różniące się na poziomie DNA)^[10]:

S. rubicola hibernans – zamieszkuje Wyspy Brytyjskie, północno-zachodnią Francję i zachodnie wybrzeża Półwyspu Iberyjskiego; odnotowano też lęgi w południowo-zachodniej Norwegii^[3].
S. rubicola rubicola – występuje w zachodniej, środkowej i południowej Europie, Maghrebie i w Azji Mniejszej. Ten podgatunek gnieździ się również w Polsce.

Status i ochrona

Gatunek nie jest zagrożony według danych IUCN (status LC – least concern)^[9].

W Polsce objęty jest ścisłą ochroną gatunkową^[11]. Na Czerwonej liście ptaków Polski kląskawka została sklasyfikowana jako gatunek najmniejszej troski (LC)^[12].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Saxicola rubicola, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Saxicolinae Vigors, 1825 - kląskawki. Wersja: 2019-10-12. [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-06-10].
↑ ^a ^b ^c ^d Collar, N.: Common Stonechat (Saxicola torquatus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-11)].
↑ T. Chodkiewicz i inni. Ocena liczebności populacji ptaków lęgowych w Polsce w latach 2008–2012. „Ornis Polonica”. 56, s. 149–189, 2015.
↑ Kuczyński L., Chylarecki P.: Atlas pospolitych ptaków lęgowych Polski. Rozmieszczenie, wybiórczość siedliskowa, trendy. Warszawa: GIOŚ, 2012. ISBN 978-83-61227-40-3.
↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
↑ ^a ^b LarsL. Svensson LarsL. i inni, Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Wydanie III, poprawione i zaktualizowane, Przewodnik Collinsa, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 304,305, ISBN 978-83-7763-647-3 [dostęp 2024-03-02] .
↑ MichałM. Radziszewski MichałM. i inni red., Ilustrowana encyklopedia ptaków Polski: przewodnik ornitologa, Bełchatów : Warszawa: Fenix ; PZWL Wydawnictwo Lekarskie Sp. z o.o, 2022, s. 257, ISBN 978-83-65808-48-6 [dostęp 2024-03-02] .
↑ ^a ^b W Czerwonej Księdze IUCN figuruje w starszym ujęciu systematycznym jako Saxicola torquatus: BirdLife International, Saxicola torquatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-06-10] (ang.).
↑ Frank Gill, David Donsker (red.): Chats, Old World flycatchers. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-09-12]. (ang.).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
↑ Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.

Bibliografia

LudwikL. Tomiałojć LudwikL., TadeuszT. Stawarczyk TadeuszT., Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany, Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 597–600, ISBN 83-919626-1-X .
AndrzejA. Kruszewicz AndrzejA., Ptaki Polski. T. 2, Warszawa: Multico, 2005, s. 87-88, ISBN 83-7073-360-3, ISBN 978-83-7073-360-5, OCLC 749713075 .
Ptaki Europy. Przewodnik ilustrowany, PaulP. Sterry, RichardR. Allen (ilustr.), EmilE. Gola (tłum.), Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 294, ISBN 83-7311-826-8, OCLC 749151835 .
LarsL. Jonsson LarsL., Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, MagnusM. Ullman i inni, wyd. 3, Warszawa: Muza SA, 2006, s. 394, ISBN 83-7319-927-6, OCLC 749649489 .
KlausK. Richarz KlausK., AnneA. Puchta AnneA., Ptaki – Przewodnik, Warszawa: Muza SA, 2006, s. 296, ISBN 83-7495-018-8, ISBN 978-83-7495-018-3 .
M. Wink, H. Sauer-Gürth, E. Gwinner. Evolutionary relationships of stonechats and related species inferred from mitochondrial-DNA sequences and genomic fingerprinting. „British Birds”. 95, s. 349–355, 2002. (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania audio i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2020-05-02]. (ang.).

[itis-1] Saxicola rubicola, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[mk-2] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Saxicolinae Vigors, 1825 - kląskawki. Wersja: 2019-10-12. [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-06-10].

[hbwa-3] Collar, N.: Common Stonechat (Saxicola torquatus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-11)].

[ocena2015-4] T. Chodkiewicz i inni. Ocena liczebności populacji ptaków lęgowych w Polsce w latach 2008–2012. „Ornis Polonica”. 56, s. 149–189, 2015.

[atlas2012-5] Kuczyński L., Chylarecki P.: Atlas pospolitych ptaków lęgowych Polski. Rozmieszczenie, wybiórczość siedliskowa, trendy. Warszawa: GIOŚ, 2012. ISBN 978-83-61227-40-3.

[biuletyn2019-6] Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.

[:0-7] LarsL. Svensson LarsL. i inni, Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Wydanie III, poprawione i zaktualizowane, Przewodnik Collinsa, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 304,305, ISBN 978-83-7763-647-3 [dostęp 2024-03-02] .

[8] MichałM. Radziszewski MichałM. i inni red., Ilustrowana encyklopedia ptaków Polski: przewodnik ornitologa, Bełchatów : Warszawa: Fenix ; PZWL Wydawnictwo Lekarskie Sp. z o.o, 2022, s. 257, ISBN 978-83-65808-48-6 [dostęp 2024-03-02] .

[iucn1-9] W Czerwonej Księdze IUCN figuruje w starszym ujęciu systematycznym jako Saxicola torquatus: BirdLife International, Saxicola torquatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-06-10] (ang.).

[ioc-10] Frank Gill, David Donsker (red.): Chats, Old World flycatchers. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-09-12]. (ang.).

[rozp-11] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[clpp-12] Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]