 |
Ten artykuł należy dopracować |
 May (1907) | |
| Imię i nazwisko |
Karl Friedrich May |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
25 lutego 1842 |
| Data i miejsce śmierci |
30 marca 1912 |
| Narodowość |
niemiecka |
| Język |
niemiecki |
| Dziedzina sztuki |
western, powieść przygodowa |
| Ważne dzieła | |
|
Winnetou | |
| |
| Strona internetowa | |
Karl Friedrich May (pol. Karol May, ur. 25 lutego 1842 w Ernstthal, zm. 30 marca 1912 w Radebeul) – powieściopisarz niemiecki, znany głównie z powieści przygodowych o Dzikim Zachodzie. Jeden z najpopularniejszych i pierwszy pod względem liczby sprzedanych egzemplarzy pisarzy w historii literatury niemieckiej.
Karl May pochodził z ubogiej rodziny[1] tkackiej[2]. Na świat przyszedł jako jeden z czternaściorga dzieci[3]. Do piątego roku życia był niewidomy[4], odzyskał wzrok dzięki operacji[5]. Początkowo pracował jako nauczyciel, jednak ze względu na popełnione wykroczenia został zwolniony z pracy[4]. Popadał w konflikty z prawem, na skutek których wiele razy trafił do więzienia, głównie za drobne kradzieże[2]. Właśnie w więzieniu odkrył swój talent pisarski. Po wyjściu na wolność (1874)[6] podjął pierwsze poważniejsze próby literackie[5]. W roku 1875 przybył do Drezna i pracował jako redaktor[7]. W roku 1877 został etatowym pisarzem[5]. Na początku swojej drogi literackiej pisarz tworzył tzw. powieści brukowe, ukrywając się pod pseudonimami, np. Capitain Ramon Diaz de la Escosura. Najbardziej znaną powieścią z tego wczesnego okresu twórczości jest Leśna Różyczka.
Pracując jeszcze w redakcji, poznał Emmę Pollmer, z którą wziął ślub w 1880 r[6][3]. Pisarz mieszkał najpierw w Hohenstein-Ernstthal, aż w 1883 roku przeprowadził się ponownie do Drezna. Przełom w jego karierze literackiej nastąpił w 1882 r. – zaczął wtedy opisywać przygody swoich bohaterów w egzotycznych krainach: na Dzikim Zachodzie i Bliskim Wschodzie. Sławę przyniosła mu szczególnie seria powieści dziejących się na Dzikim Zachodzie, których najbardziej znanymi bohaterami byli Winnetou, szlachetny wódz Apaczów i jego biały przyjaciel Old Shatterhand – alter ego pisarza. Sukces powieści polega na tym, że fikcyjne wydarzenia zostały bardzo sugestywnie osadzone w geograficznych, obyczajowych i kulturowych realiach. Z postacią Old Shatterhanda pisarz niemal całkowicie się utożsamiał – jako bohater swoich powieści pozował do zdjęć, odpowiadał na listy, na drzwiach swojego domu w Radebeul umieścił wizytówkę „Karl May zwany Old Shatterhandem”.
Karl May zyskał popularność w Europie.
Na początku XX wieku stał się ofiarą licznych procesów i dociekań prasowych. Odkrycie kryminalnych czynów w młodości było powodem ataków krytyków literackich. Karl May musiał walczyć przed sądami o swoje dobre imię, prawa autorskie i uznanie jego twórczości. Dużym wstrząsem był dla niego również rozwód w 1903 r. z pierwszą żoną – Emmą. May nie pozostał jednak długo samotny – jeszcze w tym samym roku poślubił Klarę Plöhn. Przeżyte zdarzenia i osobiste kłopoty odbiły się na jego zdrowiu. 30 marca 1912 roku pisarz umarł nagle w swojej willi w Radebeul.
Większą część majątku pozostawił fundacji pod jego imieniem, która w 1928 r. otworzyła muzeum w Radebeul. W początkowej fazie pieczę nad fundacją sprawowała druga żona Maya – Klara.
May po raz pierwszy odwiedził USA dopiero w 1908 roku[3], już po napisaniu swoich dzieł, których fabuła rozgrywała się na Dzikim Zachodzie. Nieznajomość realiów miejsc akcji kompensował dobrym przygotowaniem teoretycznym, fantazją i kreatywnością. Karl i Klara Mayowie odbyli swoją podróż do USA na pokładzie sławnego, czterokominowego liniowca NDL-u – „Kronprinzessin Cecilie”.
Wszystkie jego utwory objęte były w 1951 roku zapisem cenzury w Polsce, podlegały natychmiastowemu wycofaniu z bibliotek[8].
Chociaż utwory Karla Maya były wielokrotnie krytykowane jako mało ambitna literatura, to kolejne pokolenia czytelników wciąż się nimi fascynują, głównie ze względu na wartką akcję, egzotykę i humor. Również humanitarne tendencje (dużą rolę odgrywa chrześcijański duch powieści) i poparcie uciskanych narodów (przede wszystkim Indian) stanowią o uniwersalności jego twórczości.
Książki Maya były tłumaczone na co najmniej 33 języki i wydane w łącznej liczbie ponad 200 mln egzemplarzy. Same niemieckie wydania osiągnęły nakład 80 milionów. Karl May należy dzięki temu do grona najpopularniejszych i najlepiej sprzedających się pisarzy niemieckich do czasów obecnych.
Klaus Mann opublikował w 1940 tekst 'Karl May: Hitler's Literary Mentor[9]. W. Raymond Wood w 1990 przedstawił 'The Role of the Romantic West in Shaping the Third Reich'[10]. Niemiecki badacz kolonializmu Jürgen Zimmerer oskarża książki Maya o rasizm i uważa Hitlera i Himmlera za miłośników tych książek[11]. Hitler miał podobno wiele książek Maya, nie ma jednak na to dowodu[12]. Hitler uczestniczył w spotkaniu z pisarzem 22 marca 1912 w Wiedniu[13].
Głównymi bohaterami powieści, których akcja toczy się na Dzikim Zachodzie, są Old Shatterhand oraz Apacz Winnetou. Do najbardziej znanych utworów tego cyklu należą:
Główni bohaterowie utworów o akcji toczącej się na Bliskim Wschodzie to Kara ben Nemzi oraz jego służący i przyjaciel Halef. Najbardziej popularne powieści z tej serii tworzą tzw. cykl arabski. Tytuły wchodzące w skład tego cyklu:
Inne cykle wschodnie to: W kraju Mahdiego (t. I-III) oraz W kraju Srebrnego Lwa (t. I-IV), na który składają się następujące tytuły (trzy pierwsze części polskiego wydania odpowiadają dwóm pierwszym tomom cyklu w oryginale):
a także tworzące jedną całość:
Inne utwory podróżniczo-przygodowe Karla Maya to powieści rozgrywające się w Ameryce Południowej:
na Dalekim Wschodzie (Chiny):
w Afryce:
Cykl Ród Rodrigandów (przeróbka wydawnictwa Karl May Verlag, oparta na słynnym zeszytowym brukowcu Maya pt. Leśna Różyczka). Serię wznowiono po raz pierwszy w Polsce powojennej (wersja skrócona) w latach 1988–1991 (KAW Szczecin, seria: „Biblioteka Podróży, Przygody i Sensacji”).
Począwszy od 1910 r. aż do II wojny światowej Karl May był w Polsce bardzo popularny; postaci z jego powieści były powszechymi „idolami” młodzieży. W czasach Polski Ludowej ukazał się tylko Winnetou, Old Surehand, Skarb w Srebrnym Jeziorze oraz W Kordylierach. Dopiero w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych wydano w Polsce większość jego utworów. Nowe tytuły tłumaczone były z niemieckich przeróbek Karl May Verlag, a przedwojenne wznowienia – skrócone.
Na motywach powieści Karla Maya powstał (głównie w latach sześćdziesiątych) cykl filmów o przygodach Winnetou. Główne role grali w nich Pierre Brice jako Winnetou, Lex Barker jako Old Shatterhand oraz Stewart Granger jako Old Surehand. Filmy te były wyświetlane w kinach w Polsce Ludowej w latach 60. XX wieku.
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
