Kalendarium historii nauki – zestawienie wybranych odkryć naukowych i wynalazków, a także terapii medycznych i wydarzeń z zakresu cybernetyki.
Mimo debaty trwającej wiele wieków, kontrowersyjną pozostaje natura twierdzeń matematycznych – przez jednych są one uważane za odkrywane, przez drugich – za tworzone[1] .
Odkrycie jest często mylone z wynalazkiem , który jest nowym rozwiązaniem technicznym nie występującym w naturze takim jak np. żarówka lub tworzywo sztuczne . Odkrycie może być zarówno przypadkowe – dokonane przy okazji prowadzenia badań skierowanych w inną niż odkrycie stronę (np. w ten sposób odkryto promienie X ) lub celowe – kiedy sukcesem kończy się program badawczy skierowany od razu na konkretny cel (np. odkrycie pełnej struktury ludzkiego genomu ). Wynalazek zawsze powstaje z premedytacją.
Wielokrotnie w historii nauki zdarzały się niezależne, wielokrotne odkrycia tego samego zjawiska przez różnych naukowców. To samo tyczy się wynalazków.
Historia odkryć naukowych
Tabulae Rudolphinae: quibus astronomicae Johannes Kepler, 1571–1630
Geocentryczny układ Wszechświata według Klaudiusza Ptolemeusza
P.N.E.
1–1000
1100
1200
1300
1325–1382 – związek między drogą, prędkością a przyspieszeniem – Oresmius
Mikołaj Kopernik
1500
1600
Galileusz
Blaise Pascal
1604 – Galileo Galilei : prawo swobodnego spadku; dowiódł, że arystotelesowska hipoteza, że cięższe ciała spadają szybciej jest nieprawdziwa
1607 – Galileusz konstruuje termoskop. Urządzenie to nie tylko mierzy temperaturę, ale powoduje zmianę w sposobie myślenia. Do tego momentu uważano ciepło i zimno za Arystotelesowskie elementy (płomień, woda, powietrze, i ziemia) (w 1714 fizyk niemiecki Daniel Fahrenheit skonstruował termometr rtęciowy ).
1609 – Johannes Kepler : pierwsze dwa prawa Keplera
1610 – Galileo Galilei : Sidereus Nuncius : obserwacje
1614 – John Napier : użycie logarytmu w obliczeniach
1619 – trzecie prawo Keplera
1628 – William Harvey : cyrkulacja krwi (krążenie krwi )
1637 – René Descartes : dzieło o metodzie naukowej
1643 – Evangelista Torricelli , asystent Galileusza, buduje pierwszy barometr . Zmiany słupa rtęci obserwowane w urządzeniu Toricelliego pokazują po raz pierwszy, że ciśnienie atmosferyczne zmienia się w czasie.
1644 – René Descartes : geometria analityczna
1648 – Blaise Pascal odkrywa, że ciśnienie atmosferyczne spada z wysokością i twierdzi, że ponad atmosferą musi być próżnia.
1650
1700
Benjamin Franklin
1800
Dymitr Mendelejew
Hermann von Helmholtz (1821–1894)
Heinrich Rudolf Hertz (1857–1894)
1850
James Clerk Maxwell (1831–1879)
Wilhelm Conrad Röntgen (1845–1923)
1900
Max Planck
Niels Bohr
Albert Einstein
Sumio Iijima – odkrywca nanorurek węglowych
1950
1952 – Marian Danysz , J. Pniewski: hiperjądro
1953 – Watson i Crick : struktura DNA , podstawa biologii molekularnej
1953 – M. Ventris, J. Chadwick odczytanie pisma linearnego B
1957 – J. Bardeen, L. Cooper, J. Schriffer: teoria nadprzewodnictwa
1958 – pasy Van Allena
1961 – Dorothy Mary Crowfoot Hodgkin za pomocą analizy rentgenostrukturalnej jako pierwsza odkryła, że witamina B12 jest związkiem metaloorganicznym , gdyż zawiera bezpośrednie wiązanie chemiczne między atomem metalu kobaltu i atomem węgla
1964 – Arno Penzias oraz Robert Woodrow Wilson : doświadczalne potwierdzenie hipotezy Wielkiego Wybuchu
1965 – Richard Feynman : elektrodynamika kwantowa
1965 – Leonard Hayflick: ograniczenie na liczbę podziałów komórki: limit Hayflicka
1967 – Jocelyn Bell Burnell oraz Antony Hewish odkrywają pierwszy pulsar
1974 – R.A. Hulse, J.H. Taylor podwójny pulsar
1977 – Robert Edwards i Patrick Steptoe : pierwsze zapłodnienie pozaustrojowe (in vitro ) człowieka (Louise Brown )
1984 – Kary Mullis odkrywa Reakcję łańcuchową polimerazy (Polymerase Chain Reaction – PCR), podstawowe odkrycie w biologii molekularnej
1985 – Elizabeth Blackburn i Carol W. Greider są współodpowiedzialne za odkrycie telomerazy (w 2009 roku otrzymali Nagrodę Nobla z dziedziny medycyny)
1985 – Harold Kroto z Uniwersytetu Sussex , Richard Smalley – fulereny ; (w 1996 roku otrzymali Nagrodę Nobla z dziedziny chemii)
1986 – nadprzewodnictwo w 30 kelwinach
1991 – Sumio Iijima: nanorurki węglowe
1992 – Aleksander Wolszczan : planety pozasłoneczne
1997 – Ian Wilmut klonuje owcę Dolly
2000
Przełom roku według Science :
2001 – nanoobwody
2002 – małe RNA
2003 – ciemna energia
2004 – Spirit ląduje na Marsie
2005 – genom szympansa, genom wirusa grypy hiszpanki i wpływ pojedynczego genu na powstanie nowych gatunków ryb
2006 – dowód hipotezy Poincarego
2007 – zmienność ludzkiego genomu
2008 – dyferencjacja
2009 – Ardipithecus ramidus
2010 – maszyna kwantowa
W 2010 roku Science opublikowało listę 10 najważniejszych odkryć dekady: rola śmieciowego DNA, precyzyjna kosmologia, prehistoryczne DNA, woda na Marsie, terapia genowa, mikrobiom człowieka, egzoplanety, rola reakcji zapalnej, metamateriały, globalne ocieplenie[3] .
2010
Przełom roku według Science :
2011 – próba kliniczna HPTN 052
2012 – bozon Higgsa
2013 – immunoterapia nowotworowa
Zobacz też
Zobacz kolekcję cytatów Odkrycie w Wikicytatach
Przypisy
↑ https://www.sciencedaily.com/releases/2013/07/130715070138.htm.
↑ Hipparchos z Nikei w bazie Notable Names Database (ang. )
↑ Science/AAAS | Insights of the Decade, Breakthrough of the Year 2010 [online], www.sciencemag.org [dostęp 2017-11-24] (ang. ) .
według dziedziny
kalendaria
kalendarium antropologii
kalendarium archeologii
kalendarium astronomii
kalendarium biologii
kalendarium chemii
kalendarium filozofii
kalendarium fizyki
kalendarium genetyki
kalendarium geografii
historia odkryć geograficznych
kalendarium geologii
kalendarium językoznawstwa
kalendarium matematyki
kalendarium medycyny
kalendarium paleontologii
kalendarium socjologii
kalendarium techniki
Encyklopedia internetowa (
kalendarium w projekcie Wikimedia ):
Universalis: histoire-des-sciences-de-l-antiquite-a-nos-jours