Kalendarium II wojny światowejEuropa

1939

  • 1 września – III Rzesza – na podstawie paktu Ribbentrop-Mołotow – zaatakowała Wehrmachtem terytorium Polski i Wolnego Miasta Gdańska. Tym samym rozpoczęła agresję na Polskę bez wymaganego prawem międzynarodowym wypowiedzenia wojny.
  • 3 września:
  • 4 września – W Paryżu podpisano układ interpretacyjny do sojuszu polsko-francuskiego z marca, zapowiadający uderzenie armii francuskiej pełnymi siłami w ciągu 15 dni.
  • 6 września:
  • 10 września – Kanada wypowiedziała wojnę Niemcom.
  • 12 września – we francuskim miasteczku Abbeville odbyła się tajna narada premierów i dowódców wojskowych Wielkiej Brytanii i Francji, na której zdecydowano, że nie zostaną podjęte żadne poważniejsze działania w celu odciążenia samotnie walczącej Polski. Francuzi przyjęli postawę wyczekującą. Rozpoczęła się tzw. dziwna wojna” (niem. '„sitzkrieg” – wojna siedząca). Było to złamaniem pisemnych zobowiązań sojuszniczych Francji i Wielkiej Brytanii wobec Polski, zobowiązujących do ofensywy powietrznej przeciw III Rzeszy z chwilą przystąpienia do wojny i do pełnej ofensywy lądowej w 15. dniu od rozpoczęcia mobilizacji przez Francję.
  • 16 września: zawieszenie broni między ZSRR a Japonią po przegranej przez Japończyków bitwie nad Chałchin-Goł w Mongolii.
  • 17 września:
    • ZSRR w nocie skierowanej do ambasadora RP w Moskwie stwierdził „zaprzestanie istnienia państwa polskiego”. Równolegle rozpoczęła się agresja ZSRR na Polskę – atak Armii Czerwonej na oddziały Wojska Polskiego a lotnictwa sowieckiego na wojsko i ludność cywilną. Późnym wieczorem Prezydent i Rząd RP przekroczyli granicę polsko-rumuńską wobec zbliżania się czołgów sowieckich. Przed opuszczeniem terytorium Polski Prezydent RP wydał odezwę do narodu.
    • niemiecki okręt podwodny U-29 zatopił brytyjski lotniskowiec HMS „Courageous
  • 18 września – w nocy wódz naczelny marszałek Edward Śmigły-Rydz przekroczył granicę polsko-rumuńską.
  • 28 września:
  • 30 września – niemiecki pancernik Admiral Graf Spee zatopił brytyjski statek pasażerski Clement.
  • 6 października:
    • weszło w życie porozumienie kapitulacyjne ostatniego zwartego ugrupowania Wojska Polskiego – SGO „Polesie”. Koniec walk wojsk regularnych w kampanii wrześniowej.
    • w przemówieniu w Reichstagu Adolf Hitler zaproponował publicznie pokój Francji i Wielkiej Brytanii pod warunkiem uznania podziału Polski przez Niemcy i ZSRR.
  • 12 października – w przemówieniu w Izbie Gmin Neville Chamberlain oficjalnie odrzucił propozycję Hitlera.
  • 14 października – w głównej bazie Royal Navy w Scapa Flow, po storpedowaniu przez niemiecki okręt podwodny U-47, zatonął pancernik HMS Royal Oak. Zginęło 833 spośród 1234 członków załogi.
  • 18 października – na podstawie wymuszonych paktów o wzajemnej pomocy Armia Czerwona wkroczyła do Estonii.
  • 7 listopada – Władysław Sikorski mianowany Naczelnym Wodzem i Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych.
  • 8 listopada:
  • 19 listopada – dokonano oblotu ciężkiego bombowca Heinkel He 177.
  • 22 listopada – Rząd RP na uchodźstwie przeniósł się z Paryża do Angers.
  • 23 listopada – brytyjski krążownik HMS Rawalpindi został zatopiony na północnym Atlantyku przez niemieckie pancerniki Scharnhorst i Gneisenau; zginęło 279 członków załogi.
  • 26 listopada – po ostrzelaniu przez artylerię sowiecką radzieckiej wioski Mainila i obarczeniu tym faktem Finlandii rząd ZSRR wypowiedział Finlandii pakt o nieagresji. Sowieci zażądali od Finów wycofania się na odległość 25 km od granicy – opuszczenia linii fortyfikacji Linii Mannerheima.
  • 30 listopada – ZSRR bez wypowiedzenia wojny zaatakował Finlandię. Rozpoczęła się wojna zimowa.
  • 3 grudnia – brytyjski bombowiec zbombardował po raz pierwszy terytorium Niemiec, zrzucając bombę na wyspę Helgoland.
  • 9 grudnia – prezydent Władysław Raczkiewicz powołał we Francji Radę Narodową Rzeczypospolitej Polskiej.
  • 7 grudnia – wojna radziecko-fińska: rozpoczęła się bitwa pod Suomussalmi.
  • 12 grudnia – wojna radziecko-fińska: zwycięstwo wojsk fińskich w bitwie koło Tolvajärvi.
  • 27–28 grudnia – wojna radziecko-fińska: wojska fińskie, wykorzystując nieprzygotowanie Rosjan do prowadzenia działań wojennych zimą oraz częste błędy taktyczne, zniszczyły 2 dywizje piechoty oraz jedną zmechanizowaną.

1940

1941

  • 4 stycznia – bitwa o Anglię: najcięższe, dwunastogodzinne bombardowanie Bristolu.
  • 10 stycznia – kampania śródziemnomorska: u wybrzeży Sycylii 126 członków załogi lotniskowca HMS Illustrious zginęło w wyniku ataku niemieckiego lotnictwa na konwój, który ochraniał.
  • 16 stycznia – w pobliżu skały Rockall na Atlantyku niemiecki okręt podwodny U-96 zatopił brytyjski statek pasażerski SS Oropesa; zginęło 106 pasażerów i członków załogi, 143 osoby uratowano.
  • 21 stycznia – nieudany zamach stanu Żelaznej Gwardii w Rumunii.
  • 25 lutego – wszedł do służby niemiecki pancernik Tirpitz.
  • 1 marca – Bułgaria przystąpiła do paktu trzech.
  • 4 marca – brytyjscy komandosi dokonali rajdu na norweski archipelag Lofoty.
  • 17 marca – bitwa o Atlantyk: Brytyjczycy zatopili niemieckie okręty podwodne U-99 i U-100; zginęło 3 i 38 członków ich załóg.
  • 25 marca:
    • Jugosławia przystąpiła do paktu trzech.
    • niemiecki krążownik pomocniczy HSK Thor zatopił u zachodniego wybrzeża Afryki płynący do Bombaju statek pasażerski SS Britannia, w wyniku czego zginęło 122 członków załogi i 127 pasażerów.
  • 26 marca – kampania śródziemnomorska: włoskie motorówki wybuchowe typu MTM ciężko uszkodziły w Zatoce Suda na Krecie brytyjski krążownik HMS York.
  • 27 marca:
  • 28 marca – polski okręt podwodny ORP „Sokół” wyszedł z angielskiego Portsmouth na swój pierwszy patrol bojowy.
  • 29 marca – kampania śródziemnomorska: zakończyła się bitwa u przylądka Matapan u wybrzeży Grecji; okręty marynarek brytyjskiej i australijskiej odniosły miażdżące zwycięstwo nad włoską Regia Marina.
  • 1 kwietnia – zawarcie paktu o przyjaźni między ZSRR i Jugosławią.
  • 3 kwietnia – premier Węgier Pál Teleki popełnił samobójstwo nie chcąc się ugiąć przed żądaniami Niemiec dotyczącymi ataku na Jugosławię. Nowym premierem został László Bárdossy.
  • 6 kwietnia – atak Niemiec na Jugosławię i Grecję (plan Marita).
  • 9 kwietnia – Henrik Kauffmann, duński ambasador w Waszyngtonie, który odmówił uznania niemieckiej okupacji Danii, podpisał umowę z USA, która zezwalała ich siłom zbrojnym na zakładanie baz wojskowych na Grenlandii.
  • 10 kwietnia – ogłoszenie niepodległości przez Chorwację.
  • 11 kwietnia – wojska włoskie i węgierskie najechały na Jugosławię.
  • 12 kwietnia – kapitulacja stolicy Jugosławii Belgradu.
  • 13 kwietnia:
  • 15 kwietnia:
  • 16 kwietnia:
  • 17 kwietnia – kampania bałkańska: ogłoszono kapitulację Jugosławii.
  • 23 kwietnia – kampania bałkańska: podpisano kapitulację Grecji.
  • 24 kwietnia – kampania śródziemnomorska: rozpoczęła się operacja „Demon”; ewakuacja na Kretę i do Egiptu około 50 tys. żołnierzy alianckich (głównie Brytyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego) z plaż i portów zajętej przez Niemców Grecji.
  • 25 kwietnia – kampania bałkańska: zwycięstwo wojsk niemieckich nad australijsko-nowozelandzkimi w bitwie pod Termopilami.
  • 27 kwietnia – wojska Rzeszy wkroczyły do Aten.
  • 28 kwietnia – bitwa o Atlantyk: niemiecki okręt podwodny U-65 został zatopiony na północnym Atlantyku przez brytyjski niszczyciel HMS Douglas; zginęła cała 50-osobowa załoga.
  • 29 kwietnia – chorwaccy ustasze dokonali masakry 192 (lub 196) serbskich mieszkańców wsi Gudovac.
  • 30 kwietnia:
  • 1 maja – podział okupowanej Słowenii między Niemcy i Włochy.
  • 2 maja – kampania śródziemnomorska: brytyjski niszczyciel HMS Jersey wszedł na niemiecką minę magnetyczną i zatonął przy wejściu do portu La Valetta na Malcie; zginęło 2 oficerów i 33 marynarzy.
  • 9 maja – bitwa o Atlantyk: Brytyjczycy przechwycili niemiecki okręt podwodny U-110 wraz z maszyną szyfrującą Enigma.
  • 10 maja – Rudolf Heß poleciał pilotowanym przez siebie myśliwcem do Szkocji, gdzie został aresztowany.
  • 11 maja – chorwaccy ustasze uprowadzili 373 serbskich mieszkańców chorwackiego Glina i zamordowali ich w sąsiedniej wsi.
  • 13 maja – feldmarszałek Wilhelm Keitel wydał w imieniu Hitlera rozkaz o „Jurysdykcji Barbarossa”, regulujący zasady postępowania Wehrmachtu na terenach przyszłej okupacji niemieckiej w ZSRR.
  • 20 maja – operacja Merkur – niemiecki desant na Kretę – największa operacja powietrznodesantowa wojsk niemieckich podczas II wojny światowej.
  • 21 maja – utworzono norweską formację hitlerowskiego Allgemeine SS (Norges SS).
  • 24 maja – zatopienie krążownika liniowego HMS „Hood” przez niemiecki pancernik Bismarck.
  • 27 maja – bitwa o Atlantyk: zatopienie na Atlantyku niemieckiego pancernika Bismarck przez brytyjskie okręty. W akcji wziął udział polski niszczyciel ORP Piorun.
  • 30 maja:
    • koniec operacji Merkur. Kreta została opanowana przez wojska niemieckie.
    • polska załoga przejęła niszczyciel ORP „Kujawiak” (ex HMS „Oakley”). Chrzest bojowy pod polską banderą okręt przeszedł podczas wyprawy na Lofoty, gdy ubezpieczał desant brytyjskich komandosów na niemiecką bazę wojskową.
  • 31 maja:
    • Niemcy dokonali nalotu bombowego na Dublin, pomimo iż Irlandia ogłosiła swoją neutralność.
    • po niemieckiej inwazji wojska brytyjskie wycofały się z Krety.
  • 1 czerwca – wraz z zajęciem przez Niemców Krety zakończyła się kampania bałkańska.
  • 2 czerwca – w odwecie za opór stawiany przez miejscową ludność niemieckim spadochroniarzom podczas desantu na Kretę rozstrzelali oni kilkudziesięciu mężczyzn z wioski Kondomari.
  • 3 czerwca – oddział niemieckich strzelców górskich dokonał masakry około 180 mieszkańców wsi Kandanos na Krecie, w odwecie za rzekome zabójstwa niemieckich jeńców.
  • 6 czerwca – feldmarszałek Wilhelm Keitel wydał w imieniu Adolfa Hitlera rozkaz (Kommissarbefehl) nakazujący niemieckim oddziałom na przyszłym froncie wschodnim rozstrzeliwanie wziętych do niewoli radzieckich komisarzy politycznych.
  • 14 czerwca – rozpoczęły się masowe deportacje obywateli Litwy, Łotwy i Estonii na Syberię.

Na froncie wschodnim

1942

W okupowanych krajach

Na froncie wschodnim

W Rzeszy

  • 20 stycznia – rozpoczęła się Konferencja w Wannsee, Reinhard Heydrich – szef Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy przedstawił szczegóły eksterminacji ludności żydowskiej („ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”).
  • 8 lutego – minister przemysłu zbrojeniowego III Rzeszy Fritz Todt zginął w katastrofie samolotu na lotnisku Kętrzyn-Wilamowo, obsługującym kwaterę główną Hitlera w Wilczym Szańcu.
  • 23 marca – Adolf Hitler wydał dyrektywę o rozpoczęciu budowy Wału Atlantyckiego.
  • 28 marca – brytyjskie lotnictwo przeprowadziło pierwszy nalot dywanowy na duże miasto niemieckie – Lubekę.
  • 29 marca – po nalocie RAF spłonął Kościół Mariacki w Lubece.
  • 26 kwietnia – w wyniku nalotu bombowego RAF na Rostock zginęło 216 osób.
  • 27 kwietnia – zakończyły się trwające od 23 kwietnia ciężkie brytyjskie naloty bombowe na Rostock.
  • 30 maja – alianci przeprowadzili zmasowane bombardowanie niemieckiego miasta – Kolonii. Celem było przede wszystkim zniszczenie morale ludności Niemiec, a także zemsta za bombardowania miast angielskich w roku 1940 i 1941. W nalocie wzięło udział 1047 bombowców, które zrzuciły 1459 ton bomb. Zginęło 474 ludzi, 5 tys. zostało rannych, 45 tys. bez dachu nad głową.
  • 9 czerwca – w Berlinie odbył się pogrzeb protektora Czech i Moraw Reinharda Heydricha.
  • 18 lipca – odbył się pierwszy lot myśliwca odrzutowego Messerschmitt Me 262 Schwalbe.
  • 17 września – Grossadmiral Karl Dönitz wydał rozkaz zakazujący ratowania rozbitków z zatopionych statków nieprzyjaciela.
  • 3 października – w niemieckiej bazie w Peenemünde wykonano pierwszy udany start rakiety V-2.
  • 9 października – Wiedeń został sklasyfikowany jako wolny od Żydów (Judenfrei).
  • 15 listopada – dokonano oblotu myśliwca Heinkel He 219.
  • 30 listopada – w ramach programu eliminacyjnego Akcja T4 nakazano szpitalom psychiatrycznym głodzenie pacjentów.
  • 24 grudnia – z poligonu w Peenemünde wystrzelono pierwszy pocisk V-1.
  • 27 grudnia – przebywający w niemieckiej niewoli gen. Andriej Własow wydał tzw. Deklarację Smoleńską, głoszącą konieczność zbudowania nowej Rosji poprzez obalenie reżimu stalinowskiego. W tym celu miała powstać kolaboracyjna Rosyjska Armia Wyzwoleńcza podporządkowana komitetowi rosyjskiemu z Własowem na czele.

1943

W okupowanych krajach

Na froncie wschodnim

  • 3 stycznia – Armia Czerwona wyzwoliła Nalczyk.
  • 10 stycznia – pod Stalingradem Armia Czerwona rozpoczęła decydujące uderzenie na znajdujące się w okrążeniu wojska niemieckie (operacja „Pierścień”).
  • 12 stycznia – rozpoczęła się operacja wojsk radzieckich w celu przerwania niemieckiej blokady Leningradu.
  • 14 stycznia – do służby weszło radzieckie samobieżne działo pancerne SU-122.
  • 23 stycznia – w kotle pod Stalingradem wylądował ostatni samolot niemiecki.
  • 30 stycznia – Hitler ogłosił rozkaz o awansie dowódcy 6 Armii Paulusa na feldmarszałka.
  • 31 stycznia – w Stalingradzie skapitulowały oddziały niemieckie południowego zgrupowania. Feldmarszałek Paulus dostał się do radzieckiej niewoli.
  • 2 lutego – skapitulowały ostatnie oddziały niemieckie w kotle pod Stalingradem.
  • 12 lutego – Armia Czerwona wyzwoliła Krasnodar i Szachty.
  • 13 lutego – Armia Czerwona wyzwoliła Nowoczerkask.
  • 14 lutego – został wyzwolony Rostów nad Donem.
  • 21 lutego – rozpoczęła się bitwa o Charków.
  • 1 marca – komuniści polscy w ZSRR powołali Związek Patriotów Polskich.
  • 18 marca – zwycięstwo Wehrmachtu w bitwie o Charków.
  • 22 marca – 149 osób zginęło w wyniku pacyfikacji przez Niemców białoruskiej wsi Chatyń.
  • 25 kwietnia – w wyniku tzw. sprawy katyńskiej rząd ZSRR zerwał stosunki dyplomatyczne z rządem polskim.
  • 7 maja – w obozie w Sielcach nad Oką rozpoczęto formowanie 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, zalążka armii polskiej w Związku Radzieckim, kontrolowanej politycznie przez Związek Patriotów Polskich.
  • 14 maja – w Sielcach nad Oką sformowano 1. Dywizję Piechoty im. Tadeusza Kościuszki.
  • 2 czerwca – w rosyjskiej Republice Komi Niemcy w ramach operacji Desant na GUŁAG, mającej doprowadzić do wybuchu antysowieckiego powstania na tyłach Armii Czerwonej, zrzucili pierwszą grupę 12 rosyjskich kolaborantów, która tydzień później została zlikwidowana przez NKWD. Po tym niepowodzeniu operacja została zarzucona.
  • 5 lipca – początek bitwy na łuku kurskim (operacja „Zitadelle”).
  • 12 lipca – rozpoczęła się bitwa pod Prochorowką.
  • 13 lipca:
    • zakończenie największej bitwy pancernej w historii – bitwy pod Kurskiem.
    • Adolf Hitler wydał rozkaz wstrzymania ofensywy na łuku kurskim.
  • 16 lipca – odwrót Niemców po przegranej bitwie na łuku kurskim.
  • 3 sierpnia – rozpoczęcie przez wojska radzieckie kontrofensywy na łuku kurskim.
  • 7 sierpnia – rozpoczęła się bitwa o Smoleńsk.
  • 23 sierpnia – zwycięstwem Armii Czerwonej zakończyła się bitwa na łuku kurskim.
  • 24 sierpnia – rozpoczęła się bitwa o Dniepr.
  • 17 września – Briańsk został wyzwolony spod okupacji niemieckiej.
  • 20 września – wojska radzieckie dotarły do Dniepru.
  • 25 września – wojska radzieckie wyzwoliły Smoleńsk.
  • 8 października – wojska radzieckie zajęły półwysep Kubań.
  • 12 października – rozpoczęła się bitwa pod Lenino z udziałem I Dywizji gen. Berlinga.
  • 19 października – rozpoczęła się konferencja moskiewska.
  • 25 października – wyzwolono Dniepropietrowsk.
  • 6 listopada – w trakcie bitwy o Dniepr Armia Czerwona wyzwoliła Kijów.
  • 23 grudnia – zakończyła się bitwa o Dniepr.
  • 24 grudnia – wojska radzieckie rozpoczęły operację dnieprowsko-karpacką.
  • 31 grudnia – Armia Czerwona zdobyła Żytomierz.

Na froncie włoskim

W Rzeszy

1944

W okupowanych, wyzwalanych krajach

  • 26 stycznia – opublikowano komunikat z prac Komisji Nikołaja Burdenki w sprawie zbrodni katyńskiej, wskazujący na winę Niemców i zawierający zawyżone dane na temat liczby ofiar zbrodni pochowanych w Katyniu.
  • 20 lutego – członkowie norweskiego ruchu oporu zatopili na jeziorze Tinnsjå prom SF Hydro przewożący 16 ton ciężkiej wody, niezbędnej do produkcji niemieckiej broni atomowej.
  • 22 lutego – amerykańskie lotnictwo dokonało omyłkowych bombardowań holenderskich miast: Nijmegen, Arnhem, Enschede i Deventer.
  • 9 marca – ponad 800 osób zginęło w wyniku radzieckiego nalotu bombowego na Tallinn.
  • 19 marca – w związku z próbami wycofania się z wojny przez Węgry rozpoczęła się niemiecka okupacja tego kraju.
  • 23 marca – 33 żołnierzy SS zginęło w wyniku ataku partyzantów w Rzymie. Następnego dnia hitlerowcy w odwecie rozstrzelali w kamieniołomach pod miastem 335 cywilów.
  • 24 marca – we włoskich podziemnych kamieniołomach Fosse Ardeatine Niemcy rozstrzelali 355 osób w odwecie za zamach na oddział Wehrmachtu.
  • 27 marca – około 1800 osób, głównie kobiet i dzieci, zostało zamordowanych w getcie żydowskim w Kownie.
  • 6 kwietnia – oddział Gestapo pod dowództwem Klausa Barbiego, za zgodą administracji terytorialnej rządu Vichy, dokonał zatrzymania 44 żydowskich dzieci i ich 7 opiekunów, ukrywanych w domu żydowskiego małżeństwa Zlatinów w miasteczku Izieu w departamencie Ain. Spośród 51 zatrzymanych osób końca wojny dożyła tylko jedna z opiekunek.
  • 16 kwietnia – ponad 1100 osób zginęło w wyniku bombardowania Belgradu przez lotnictwo brytyjskie i amerykańskie.
  • 20 kwietnia – w norweskim porcie Bergen w wyniku eksplozji materiałów wybuchowych na skonfiskowanym przez Niemców holenderskim trawlerze ST Voorbode zginęło 160 osób, a około 5 tysięcy zostało rannych.
  • 18 maja – brygady SS spaliły sześć wiosek w południowo-zachodniej Słowenii.
  • 25 maja – nieudana niemiecka operacja „Rösselsprung”, przeciw Kwaterze Głównej Narodowej Armii Wyzwolenia Jugosławii.
  • 9 czerwca – w miejscowości Tulle w środkowej Francji Niemcy powiesili na latarniach i balustradach balkonowych 99 cywilów.
  • 10 czerwca:
  • 1 sierpnia – wybuchło powstanie warszawskie.
  • 12 sierpnia – jednostki Waffen-SS dokonały masakry 560 mieszkańców (głównie kobiet i dzieci) wsi Sant’Anna di Stazzema w Toskanii.
  • 19 sierpnia – rozpoczęło się powstanie paryskie.
  • 25 sierpnia – zakończyło się tzw. powstanie w Paryżu, wyzwolenie Paryża.
  • 29 sierpnia – rozpoczęto słowackie powstanie narodowe.
  • 13 września – partyzanci ELAS, po kikudniowych walkach, zajmują miasteczko Meligalas na Peloponezie, dokonując głośnej egzekucji jeńców z greckiej, hitlerowskiej formacji Batalionów Bezpieczeństwa. Brytyjska komisja ekshumacyjna stwierdziła następnie istnienie 708 zwłok[1].
  • 2 października – skapitulowały oddziały AK walczące w Warszawie. Zakończyło się powstanie warszawskie.
  • 6 października – operacja dukielsko-preszowska: Korpus Czechosłowacki wkroczył przez Przełęcz Dukielską na terytorium Czechosłowacji.
  • 9 i 10 października – Kreml: J.Stalin i W.Churchill uzgadniają podział wpływów w Europie Środkowej i na Bałkanach. Postanowiono wymianę stref – antyradziecka, antykomunistyczna Polska, za republikańską, lewicującą Grecję. Porozumienie otwiera drogę do eksterminacji sprzymierzonych z aliantami, ale niewygodnych już polskich partyzantów AK, greckich ELAS i opozycji cywilnych[2][3]
  • 15 października:
  • 20 października – wojska sowieckie i jugosłowiańscy partyzanci wkroczyli do Belgradu.
  • 28 października – upadło słowackie powstanie narodowe.
  • 4 listopada – Budapeszt: został wysadzony Most Małgorzaty.
  • 17 listopada – komunistyczni partyzanci wraz z mieszkańcami miasta wyzwolili Tiranę spod okupacji niemieckiej.
  • 3 i 4 grudnia – W Atenach, siły porządkowe, złożone wyłącznie z byłych kolaborantów i hitlerowców, wielokrotnie masakrują cywilnych demonstrantów, strzelając nawet do sanitariuszy.
  • 4 grudnia – Ateny: lewicowi partyzanci ELAS atakują ostrzeliwujące demonstrantów siły porządkowe i szturmują koszary greckich formacji hitlerowskich. Interweniują Brytyjczycy. Wybucha 35-dniowe powstanie: „Dekemvriana”, kierowane przez komunistów. Moskwa zachowuje całkowite milczenie.
  • 19 grudnia – została wyzwolona stolica Czarnogóry Podgorica.

Na froncie wschodnim

Na froncie włoskim

  • 3 stycznia – we Włoszech rozpoczęły się walki na Linii Gustawa.
  • 11 stycznia – został stracony Galeazzo Ciano i 17 innych dygnitarzy włoskich, oskarżonych o negocjacje z aliantami.
  • 15 stycznia – oddziały alianckie we Włoszech zdobyły Monte Trocchio, ostatni ważny bastion przed liniami obronnymi w dolinie rzeki Rapido i przed miastem Cassino.
  • 17 stycznia – rozpoczęła się pierwsza bitwa o Monte Cassino.
  • 22 stycznia – operacja Shingle: wojska amerykańskie wylądowały pod Anzio.
  • 23 stycznia – podczas desantu pod Anzio został zatopiony przez niemieckie lotnictwo brytyjski niszczyciel HMS Janus; zginęło 158 członków załogi, uratowano 94.
  • 15 lutego – rozpoczęła się druga bitwa o Monte Cassino.
  • 15 marca – rozpoczęła się trzecia bitwa o Monte Cassino.
  • 30 kwietnia – w wyniku alianckiego bombardowania miasta Alessandria zginęło 238 osób.
  • 11 maja – wojska sprzymierzonych (w tym 2 Korpus Polski) przełamały obronę niemiecką pod Monte Cassino (czwarta bitwa o Monte Cassino).
  • 12 maja – rozpoczął się polski szturm na Monte Cassino.
  • 18 maja – został zajęty klasztor Monte Cassino przez żołnierzy 2 Korpusu Polskiego.
  • 19 maja – Niemcy wycofali się na linię Hitlera.
  • 4 czerwca – wojska amerykańskie wkroczyły do Rzymu.
  • 26 czerwca – ponad 100 osób zginęło, a 60 zostało rannych w wyniku brytyjskiego nalotu bombowego na San Marino.
  • 18 lipca – oddziały 2 Korpusu Polskiego zajęły Ankonę.

Na froncie zachodnim

W Rzeszy

  • 4 stycznia – w Niemczech została ogłoszono mobilizację dzieci w wieku szkolnym do prac „przydatnych w wysiłku wojennym”.
  • 12 lutego – Adolf Hitler wydał rozkaz zdjęcia ze stanowiska szefa Abwehry admirała Canarisa. Abwehra zostaje wydzielona ze struktur Oberkommando der Wehrmacht (Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu) i podporządkowana Głównemu Urzędowi Bezpieczeństwa Rzeszy.
  • 29 lutego – na poligonie w Peenemünde dokonano pierwszego udanego wystrzelenia rakietowego pocisku przeciwlotniczego Wasserfall.
  • 22/23 marca – ze Stalagu III na Dolnym Śląsku uciekła grupa alianckich oficerów.
  • 30 marca:
    • 781 samolotów RAF zbombardowało Norymbergę.
    • 545 lotników zginęło, a 152 dostało się do niewoli w wyniku zestrzelenia 95 spośród 795 brytyjskich bombowców, biorących udział w nalocie na Norymbergę. Była to najtragiczniejsza akcja w historii RAF Bomber Command.
  • 13 czerwca – Niemcy dokonali pierwszego wystrzelenia pocisku V-1 na Anglię.
  • 20 lipca – o godz. 12.42 w głównej kwaterze führera na terenie Prus Wschodnich, zwanej „wilczym szańcem” został dokonany zamach na Hitlera. Bombę przemycił do baraku odpraw hrabia Stauffenberg.
  • 7 sierpnia – ośmiu uczestników spisku przeciwko Hitlerowi zostało osądzonych przez Trybunał Ludowy w Berlinie. Wyroki śmierci zostały wykonane tego samego dnia.
  • 11 września – w nalocie dywanowym na Darmstadt zginęło ponad 11 tys. osób.
  • 14 października – w Herrlingen koło Ulm feldmarszałek Erwin Rommel, podejrzewany o udział w spisku przeciwko Hitlerowi, popełnił samobójstwo.
  • 15 października – Brunszwik: 2600 osób zginęło wskutek burzy ogniowej wywołanej alianckim nalotem.
  • 22 października – żołnierze sowieccy dokonali zbrodni na niemieckiej ludności w Nemmersdorf.
  • 25 października – Adolf Hitler wydał dekret powołujący Volksturm.
  • 8 listopada – w wyniku awarii silnika lub z powodu zestrzelenia rozbił się myśliwiec odrzutowy Me 263 pilotowany przez Waltera Nowotnego, niemieckiego asa myśliwskiego urodzonego w Austrii.
  • 10 listopada – w Kolonii powieszono przywódców antynazistowskiej organizacji młodzieżowej Edelweisspiraten.
  • 16 listopada – 3106 osób zginęło podczas alianckiego nalotu dywanowego na niemieckie miasto Düren.
  • 27 listopada – bombowce Royal Air Force dokonały nalotu dywanowego na Fryburg Bryzgowijski (Badenia-Wirtembergia). Zginęło 2 800 osób, 10 tys. zostało rannych, a 28 tys. straciło dach nad głową.
  • 4 grudnia – w wyniku bombardowania Heilbronnu zginęło około 6500 osób.
  • 6 grudnia – dokonano oblotu niemieckiego myśliwca odrzutowego Heinkel He 162.
  • 17 grudnia – w wyniku nalotu bombowców Royal Air Force na Ulm (Badenia-Wirtembergia) zginęło 707 osób, 613 zostało rannych.

W Wielkiej Brytanii

  • 13/14 czerwca – nocą pierwszy pocisk V1 spadł na Londyn.
  • 8 września – pierwsza niemiecka rakieta V2 uderzyła w Londyn.
  • 30 września – pod naciskiem Brytyjczyków ze stanowiska Naczelnego Wodza odwołano gen. Kazimierza Sosnkowskiego.

1945

W okupowanych, wyzwalanych krajach

  • 20 stycznia – Węgry podpisały bezwarunkową kapitulację i wypowiedziały wojnę Niemcom.
  • 12 lutego:
    • w obławie NKWD zginął zastrzelony ukraiński działacz niepodległościowy Dmytro Klaczkiwski, członek OUN, żołnierz Ukraińskiej Powstańczej Armii, dowódca UPA-Północ, główny odpowiedzialny za rzeź wołyńską.
    • grecki, lewicowy, ruch partyzancki ELAS, rząd i Brytyjczycy podpisują umowę w Warkizie o niezwłocznym rozformowaniu ELAS, przyszłym wprowadzeniu ustroju demokratycznego, abolicji i tworzeniu wspólnego wojska i policji (umowy nie dotrzymano).
  • 14 lutego – 701 osób zginęło, a 1184 zostały ranne w wyniku amerykańskiego zbombardowania Pragi, pomylonej przez nawigatorów z Dreznem.
  • 3 marca – pijani lotnicy brytyjscy zbombardowali omyłkowo jedną z dzielnic holenderskiej Hagi, w wyniku czego zginęło około 500 osób, 200 odniosło rany, a 30 tys. straciło dach nad głową.
  • 21 marca – w czasie brytyjskiego nalotu bombowego na siedzibę Gestapo w Kopenhadze doszło do omyłkowego zbombardowania pobliskiej szkoły, w wyniku czego zginęły 102 osoby, w tym 86 dzieci.
  • 25 marca – około 180 robotników przymusowych (węgierskich Żydów) zostało zamordowanych w austriackim Rechnitz.
  • 27 marca – została wyzwolona Rumia.
  • 2 kwietnia – wojska radziecko-bułgarskie rozpoczęły operację wiedeńską.
  • 5 kwietnia – na holenderskiej wyspie Texel rozpoczął się antyniemiecki bunt gruzińskich żołnierzy z Batalionów Wschodnich.
  • 6 kwietnia – Sarajewo zostało wyzwolone spod okupacji niemieckiej.
  • 16 kwietnia – partyzanci jugosłowiańscy rozpoczęli ostatnią ofensywę przeciwko wojskom niemieckim.
  • 17 kwietnia – Niemcy zniszczyli zaporę na Wieringermeer w Holandii.
  • 25 kwietnia – wojska fińskie wyparły ostatnie jednostki niemieckie z terenu kraju; koniec wojny lapońskiej.
  • 26 kwietnia – wojska radzieckie zajęły Brno.
  • 1 maja – na terenie Protektoratu Czech i Moraw wybuchło powstanie majowe ludu czeskiego.
  • 5 maja:
  • 7 maja – miała miejsce masakra na placu Dam

Na froncie wschodnim

  • 12–15 stycznia – wojska radzieckie przeszły do natarcia między Morzem Bałtyckim i Karpatami. Została przełamana obrona niemiecka nad Wisłą i Narwią.
  • 16 stycznia – wyzwolono Częstochowę.
  • 17 stycznia – 1 Armia WP wyzwoliła Warszawę (warszawska Praga została oswobodzona 14 stycznia).
  • 18 stycznia – wojska niemieckie opuściły Kraków.
  • 19 stycznia – wojska 1 Frontu Białoruskiego zdobyły Łódź.
  • 23 stycznia – Rosjanie zajęli Bydgoszcz, Opole i Gliwice.
  • 27 stycznia – wyzwolono zespół niemieckich obozów koncentracyjnych KL Auschwitz.
  • 28 stycznia:
  • 29 stycznia – rozpoczęły się walki o przełamanie Wału Pomorskiego.
  • 1 lutego – wojska radzieckie zajęły Toruń
  • 13 lutego – wojska radzieckie zdobyły Budapeszt.
  • 18 lutego – operacja Sonnenwende: fiaskiem zakończyła się jedna z ostatnich niemieckich akcji na froncie wschodnim.
  • 21 lutego – wojska radzieckie zajęły Koszyce na Słowacji.
  • 23 lutego – kapitulacja garnizonu niemieckiego w poznańskiej cytadeli. Zakończenie walk o miasto.
  • 3 marca – Finlandia wypowiedziała wojnę III Rzeszy.
  • 6 marca – Iwan Sierow został mianowany doradcą NKWD przy Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego.
  • 30 marca – wojska niemieckie opuściły Gdańsk i wycofały się na odcinek ujścia Wisły chroniąc się za polowymi umocnieniami. Gdańsk został zajęty, a następnie podpalony przez jednostki Armii Czerwonej.
  • 9 kwietnia – Rosjanie zdobyli w Prusach Wschodnich miasto Królewiec.
  • 13 kwietnia – wojska radzieckie zdobyły Wiedeń.
  • 16 kwietnia:
    • wojska radzieckie rozpoczęły szturm Berlina.
    • rozpoczęła się bitwa o wzgórza Seelow.
    • niemiecki transportowiec „Goya” został trafiony dwiema torpedami. Zginęło ponad 6 tys. niemieckich uchodźców i żołnierzy.
  • 19 kwietnia – zakończyła się bitwa o wzgórza Seelow.
  • 21 kwietnia – rozpoczęła się bitwa pod Budziszynem.
  • 22 kwietnia – we wsi Niederkaina pod Budziszynem żołnierze Armii Czerwonej spalili żywcem 195 jeńców – członków Volkssturmu.
  • 24 kwietnia:
    • wojska radzieckie zamknęły pierścień okrążenia wokół Berlina.
    • rozpoczęła się Bitwa pod Halbe.
    • wyzwolono Opawę.
    • o godz. 11:30 pod Torgau nad Łabą spotykały się jednostki amerykańskie z radzieckimi.
  • 26 kwietnia – operacja łużycka: ostatnie w czasie wojny zwycięstwo Wehrmachtu w bitwie pod Budziszynem. W walkach poległo lub zaginęło prawie 8 tys. żołnierzy 2. Armii Wojska Polskiego, a 10,5 tysiąca zostało rannych. Tego samego dnia we wsi Horka Niemcy zmasakrowali kolumnę sanitarną polskiej 9 Dywizji Piechoty, mordując od 150 do 300 rannych oraz członków wojskowego personelu medycznego.
  • 28 kwietnia – rozpoczęły się walki uliczne w Berlinie.
  • 29 kwietnia – Hitler poślubił Evę Braun.
  • 30 kwietnia:
    • oddziały radzieckie dotarły do galerii Kancelarii Rzeszy.
    • Hitler desygnował admirała Karl Dönitza na swojego następcę.
    • o godz. 15.30 Adolf Hitler popełnił samobójstwo w bunkrze Kancelarii Rzeszy.
  • 1 maja – spotkały się oddziały amerykańskie i radzieckie na linii Łaby.
  • 2 maja – garnizon berliński przestał stawiać opór i skapitulował (Kapitulacja Berlina).
  • 3 maja – 1. Armia Wojska Polskiego sforsowała rzekę Hawelę i osiągnęła linię rzeki Łaby w okolicach miasta Sandau (Elbe).
  • 6 maja – skapitulowała załoga twierdzy Wrocław (Festung Breslau).
  • 8 maja – w Berlinie o godz. 22:43 (według czasu moskiewskiego odbyło się już 9 maja o godz. 0:43), w radzieckiej kwaterze głównej w Berlinie-Karlshorst zostało powtórzone podpisanie aktu kapitulacji III Rzeszy. Podpisali go marszałek Keitel, generał pułkownik Stumpff i admirał von Friedeburg. Wojna w Europie zakończyła się oficjalnie, lecz opór niewielkich oddziałów walczących z Armią Czerwoną trwał jeszcze kilka dni.
  • 9 maja:
    • wojska radzieckie wkroczyły do Pragi.
    • partyzanci jugosłowiańscy wkroczyli do Zagrzebia.
  • 11 maja – zakończyły się walki na terenie Czechosłowacji.
  • 14 maja – o godz. 12:00 skapitulowała niemiecka załoga na Półwyspie Helskim.
  • 15 maja – skapitulowały ostatnie oddziały niemieckie w Jugosławii.
  • 24 czerwca – rozpoczęło się przegrupowanie radzieckich wojsk pancernych z Niemiec, Polski, Czechosłowacji i Austrii na Daleki Wschód.

Na froncie włoskim

  • 9 kwietnia:
    • sprzymierzeni rozpoczęli ostatnią ofensywę we Włoszech.
    • rozpoczęła się bitwa o Bolonię.
  • 21 kwietnia – Polacy wkroczyli do Bolonii (Włochy).
  • 25 kwietnia – włoscy partyzanci wyzwolili Genuę, Mediolan i Turyn, co zakończyło niemiecką okupację Włoch.
  • 28 kwietnia – komunistyczni partyzanci rozstrzelali w miejscowości Giulino di Mezzegra Benita Mussoliniego i jego kochankę Clarę Petacci.
  • 29 kwietnia – podpisano bezwarunkową kapitulację armii niemieckiej na froncie włoskim.
  • 2 maja – wojska niemieckie na froncie włoskim skapitulowały.
  • 4 maja – w Alpach na przełęczy Brenner spotkali się żołnierze amerykańscy nacierający z północy z rodakami nacierającymi od południa przez północne Włochy.

Na froncie zachodnim

W Rzeszy

Przypisy

  1. H Mavri Ethniki Pygada, wyd. Ιος Press, należące do grupy Eleftherotypia, skrót języku gr. artykułu z dziennika Ελευθεροτυπία, z 11/9/2005: [1] – link zawiera szczegółowe opracowanie, z porównaniem danych z najważniejszych greckich źródeł, o wydarzeniach w Meligalas, wymieniając i opisując też bibliografię.
  2. Biografia Churchilla – Ossolineum.
  3. Wywiad udzielony w 1984 roku przez byłego przywódcę greckich komunistycznych partyzantów DSE Marcosa Wafiadisa. Przytoczony m.in. przez program historyczny „Reportaż bez Granic” Programu Pierwszego ERT (państwowej greckiej telewizji).

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się