| |
| Data i miejsce urodzenia |
8 stycznia 1889 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
Julian Leszczyński, pseudonimy: Leński, Cienki J., J.L., Julian, Jelski, J. Elski, Smętny, Zarzycki i inne (ur. 8 stycznia 1889 w Płocku, zm. 27 września 1937 w Moskwie) – polski działacz komunistyczny i publicysta, członek SDKPiL i KPP.
Urodził się w rodzinie robotniczej. W 1901 roku został uczniem Gimnazjum Gubernialnego, z którego za udział w strajku szkolnym w 1905 został wydalony. W 1906 przeniósł się do nowo powstałego Gimnazjum Polskiej Macierzy Szkolnej. Był współzałożycielem pisma młodzieżowego „Do Dzieła”, na łamach którego publikował swoje pierwsze prace, w tym wiersze. Od 1906 należał do SDKPiL.
W 1909 r. wstąpił na wydział filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i rozpoczął studia polonistyczne. W czasie studiów był aktywistą Związku Młodzieży Socjalistycznej „Spójnia”, w latach 1910–1911 jego przewodniczącym, a od 1910 również współredaktorem jego organu „Głos Młodzieży Socjalistycznej”. W 1912 przeprowadził się do Warszawy i nawiązał kontakt z tamtejszym SDKPiL, a lutym 1913 roku został członkiem Komitetu Warszawskiego SDKPiL kierowanego przez tzw. „rozłamowców” skonfliktowanych z Zarządem Głównym SDKPiL[1]. W związku z walką o ubezpieczenia społeczne dla robotników napisał z polecenia partii opublikowaną w 1913 broszurę Robotnicza Kasa Chorych, która wyszła w nakładzie 2000 egzemplarzy i spopularyzowała postać Leszczyńskiego. Leszczyński w tym okresie publikuje kilka artykułów o ubezpieczeniach w prasie bolszewickiej w tym w „leninowskiej „Prawdzie”[2]. W sierpniu 1913 z ramienia organizacji warszawskiej SDKPiL brał udział w kierowanej przez Lenina naradzie działaczy SDPRR w Poroninie.
22 października 1913 został aresztowany przez żandarmów carskich i następnie osadzony na Pawiaku. Zwolniony w związku z brakiem dowodów[3]. Ponownie aresztowany 19 stycznia 1914 roku i więziony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej[4], a w przededniu I wojny światowej przeniesiony do więzienia gubernialnego w Orle, gdzie był jednym z przywódców komuny więziennej (obok Feliksa Dzierżyńskiego). W październiku 1915 r. zwolniony za kaucją na czas przygotowywania procesu. Udał się do Moskwy gdzie działał w Wydziale Szkolnym Komitetu Polskiego Sekcji Nauczycielskiej oraz prowadzi koło dramatyczne w Domu Polskim. Usunięty z tych organizacji w związku z radykalnymi poglądami przenosi się do Piotrogrodu skąd nielegalnie przedostaje się do Szwecji, a potem do Kopenhagi[5].
Po rewolucji lutowej 1917 i obaleniu caratu wrócił do Piotrogrodu i organizował na terenie Rosji grupy SDKPiL. Na X Zjeździe tych grup wybrano go do Centralnego Komitetu Wykonawczego grup SDKPiL w Rosji. Jesienią 1917, obok Feliksa Dzierżyńskiego, Józefa Unszlichta i innych, Leszczyński wszedł do tzw. Przedparlamentu i Konstytuanty z listy partii bolszewickiej. Wyróżniał się tu jako mówca i publicysta, redagował wychodzącą w tym czasie w Rosji „Trybunę” – organ prasowy Centralnego Komitetu Wykonawczego grup SDKPiL w Rosji. W tym czasie przeciwnik poglądów Lenina o „prawie narodów Rosji do samostanowienia aż do oderwania włącznie” i zwolennik teorii rewolucyjnej Europy bez granic[6]. Po wybuchu rewolucji październikowej wyznaczony do zajęcia Głównego Telegrafu w Piotrogradzie[7]. Od listopada 1917 wraz z grupą polskich rewolucjonistów jako reprezentanci SDKPiL został członkiem Wszechrosyjskiego Centralnego Komitetu Wykonawczego Rad (WCIK) – najwyższego organu władzy radzieckiej[8]. Również w listopadzie 1917 został mianowany kierownikiem Komisariatu do Spraw Polskich, powstałego wówczas w ramach Komisariatu Ludowego do Spraw Narodowości. Na placówce tej razem ze Stanisławem Bobińskim, Kazimierzem Cichowskim, Bronisławem Bortnowskim (Bronkowskim) rozwinął szeroką działalność polityczną, społeczną i kulturalną wśród uchodźców polskich, organizował ich powrót do Polski oraz gromadził, w ramch działań Komisariatu ds. polskich, chroniąc przed zniszczeniem polskie dobra kulturalne rozsiane po ogarniętej chaosem rewolucyjnym Rosji (m.in. wyposażenie Zamku Królewskiego i Pałacu w Łazienkach, zbiory Uniwersytetu Warszawskiego i Liceum Krzemienieckiego, arrasy wawelskie). Był m.in. współautorem dekretu rządu radzieckiego o opiece nad zabytkami przeszłości i dziełami sztuki należącymi do narodu polskiego[9]. Przeciwnik leninowskiej polityki pokoju z Niemcami za wszelką cenę (pokój brzeski z 1918 r.)[10].
Po utworzeniu w 1919 Białorusko-Litewskiej Republiki Radzieckiej był przez krótki czas jej komisarzem oświaty, pracując nad rozbudową szkolnictwa polskiego. Od kwietnia 1919 redagował wychodzące w Mińsku polskie pismo rewolucyjne „Młot”. Od 1920 współredagował „Głos Komunisty”, a także zamieszczał swoje artykuły w „Żołnierzu Rewolucji”, „Kalendarzu Robotniczym”, „Trybunie Komunistycznej” (1922) i innych rewolucyjnych wydawnictwach polskich na terenie Rosji Radzieckiej. Był również wykładowcą literatury polskiej na kursach pedagogicznych w Moskwie w 1921 r.
Od chwili powstania KPP w 1918 Leszczyński utrzymywał stałą więź z partią. W czasie wojny polsko-bolszewickiej współpracował ściśle z Tymczasowym Komitetem Rewolucyjnym Polski w Białymstoku. Do 1923 działał głównie wśród Polaków w Rosji. W latach 1923–1924 brał udział w dyskusji ideologicznej, jaka w tym czasie wywiązała się w KPP, prezentując stanowisko ultralewicowe i atakując władze partii.
W 1924 r. wyjechał za granicę, wpierw do Berlina, a następnie do Francji, gdzie działał we Francuskiej Partii Komunistycznej. Brał udział w obradach Komisji Polskiej V Kongresu Międzynarodówki Komunistycznej (Kominternu) w lipcu 1924. Po kongresie wrócił do kraju, gdzie z Franciszkiem Grzelszczakiem (Grzegorzewskim) i Stanisławem Mertensem (Skulskim) kierował przygotowaniami do III Zjazdu KPP. Jednakże wkrótce (w 1924) został pod nazwiskiem Laskowski aresztowany w Sosnowcu i osadzony w więzieniu. Po roku udało mu się zbiec z poczekalni sędziego śledczego w Warszawie i ukryć w mieszkaniu Leona Ferszta. Przedostał się do Berlina, a następnie do ZSRR.
W grudniu 1925 wziął udział w IV Konferencji KPP, na której został wybrany do Komitetu Centralnego. Po przewrocie majowym został przywódcą tzw. „mniejszości” w partii. Na IV Zjeździe KPP w 1927 wygłosił koreferat O sytuacji politycznej i zadaniach partii.
W 1928 był członkiem delegacji na VI Kongres Kominternu i uczestniczył w opracowaniu uchwalonego na tym kongresie Programu III Międzynarodówki. W 1929 dzięki poparciu, jakie uzyskała „mniejszość” w Międzynarodówce Komunistycznej, VI Plenum KC KPP wybrało go sekretarzem generalnym KC. Całkowicie podporządkował KPP Kominternowi. Funkcję tę pełnił do swej śmierci w 1937. W 1930 kierował obradami V Zjazdu KPP, na którym wygłosił referat sprawozdawczy. Następnie uczestniczył w opracowaniu programu KPP, który został uchwalony w 1932 na VI Zjeździe. Brał aktywny udział w działalności Komitetu Wykonawczego Międzynarodówki Komunistycznej. Na XII Plenum Komitetu Wykonawczego Kominternu w 1932 Leszczyński wygłosił referat Niemcy i Polska – węzłowe pozycje frontu rewolucyjnego. Na VII Kongresie Międzynarodówki Komunistycznej w 1935 wygłosił programowe przemówienie, stanowiące próbę skonkretyzowania dla warunków polskich wytycznych nowej taktyki jednolitego frontu. Wspólnie z innymi członkami KC KPP opracował uchwały IV Plenum (1936) i V Plenum (1937) KC KPP.
W czasie wielkiej czystki, 10 czerwca 1937 został aresztowany w Moskwie przez NKWD. 27 września 1937 skazany na śmierć przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR za „udział w polskiej szpiegowsko-terrorystycznej organizacji”, stracony tego samego dnia[11]. Zwłoki skremowano w krematorium na cmentarzu Dońskim i pochowano tam anonimowo.
Został zrehabilitowany 29 kwietnia 1955 postanowieniem Kolegium Wojskowego SN ZSRR.
Był autorem ponad 100 pozycji publicystycznych w czasopismach polskich i międzynarodowych.
W latach 1957–1991 był patronem placu w warszawskiej dzielnicy Praga-Północ, dzisiejszego placu gen. Józefa Hallera[12]. Do 2017 jego imię nosiła ulica w Poznaniu[13]. Był również patronem jednej z ulic w Lublinie (w dzielnicy Sławin) dzisiaj noszącej imię Wiktora Ziółkowskiego[potrzebny przypis].
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
