Jerzy I pomorski
Ilustracja
ilustracja herbu
książę pomorski
Okres

od 1523
do 1531

Poprzednik

Bogusław X

Następca

Barnim IX Pobożny
Filip I wołogoski

książę szczeciński
Okres

od 1523
do 1531

Poprzednik

Bogusław X

Następca

Barnim IX
Filip I wołogoski

książę wołogoski
Okres

od 1523
do 1531

Poprzednik

Bogusław X

Następca

Barnim IX
Filip I wołogoski

Dane biograficzne
Dynastia

Gryfici

Data i miejsce urodzenia

11 kwietnia 1493
Darłowo

Data i miejsce śmierci

9/10 maja 1531
Szczecin

Ojciec

Bogusław X

Matka

Anna Jagiellonka

Żona

Amelia reńska, Małgorzata brandenburska

Dzieci

Bogusław XI,
Filip I wołogoski,
Małgorzata,
Georgia pomorska

Jerzy I pomorski (ur. 11 kwietnia 1493 w Darłowie, zm. na przeł. 9/10 maja 1531 w Szczecinie[1]) – książę pomorski, syn Bogusława X, księcia pomorskiego i Anny Jagiellonki.

Lata panowania

Od 1508 przebywał na dworze swojego wuja, księcia saskiego Jerzego w Dreźnie. Tamże pobierał nauki[2][3]. Następnie studiował w Heidelbergu. Tam poznał swą pierwszą żonę Amelię. Od 1518 pomagał ojcu, księciu Bogusławowi X, w rządach nad księstwem. Po jego śmierci – współrządził księstwem razem z młodszym bratem Barnimem IX Pobożnym w latach 1523–1531[potrzebny przypis].

Sprawa lenna nad Lęborkiem i Bytowem

Wespół z trzystoma rycerzami w 1526 wyprawił się do wuja, króla Polski Zygmunta I Starego, przebywającego w Gdańsku, w sprawie niespłaconego posagu po matce (ok. 30 tys. groszy polskich) i lenna Lęborka i Bytowa[3]. Stał się oficjalnym lennikiem Polski wespół z bratem Barnimem IX[4][5]. Uzgodniono przymierze pomorsko-polskie, w które włączono Meklemburgię. Za przedłużenie lenna obu ziem bracia zgodzili się na pomniejszenie posagu o 12 tys. groszy polskich[3].

Pretensje Brandenburgii do Pomorza

W 1521 Jerzy wziął aktywny udział w sejmie wormackim[2]. Odwiedził Kraków, tamże prosił o pomoc i opiekę nad księstwem, w sporze z Brandenburczykami. W 1527 uczestniczył ponownie w sejmie Rzeszy w Spirze[3]. Mimo wielu podejmowanych prób, nad rozstrzygnięciem pretensji elektora brandenburskiego do Pomorza, sprawy nie załatwiono. Próby rozmów podejmowano jeszcze na zjeździe w Jüterbogu, bezskutecznie[2]. 25 sierpnia 1529 w Grzmiącej, Marchia Brandenburska zrzekła się pretensji zwierzchnich nad Pomorzem Zachodnim i uznała je jako lenno cesarskie, z prawem przejęcia sukcesji po ustaniu linii Gryfitów[3].

Reformacja w Szczecinie

Jerzy po raz pierwszy spotkał się z Marcinem Lutrem w 1521 na sejmie wormackim(inne języki), gdzie reformator był wezwany przez samego cesarza. Mimo jego potępienia i uznania za heretyka, Gryfita zdawał się być pod ogromnym wpływem jego nauk[potrzebny przypis]. W 1523 Luter przysłał do Szczecina teologa Paula vom Rode. Powodem tego m.in. był list rady miejskiej Szczecina przesłany twórcy luteranizmu, z zapytaniem o wyrażenie opinii w sprawie świadczeń kleru na rzecz miasta. Odpowiedź była jednoznaczna – kler winny był ponosić ciężary podatkowe na równi z pozostałymi mieszkańcami. Vom Rode rozpoczął wykładać istotę nowej religii. Jego nauki odbywały się pod gołym niebem na rynku bądź w porcie. Prócz niego, nauczali również Jan Knipstro oraz Mikołaj Tech[6]. Stosunkowo szybko pospólstwo zaczęło domagać się zmian w Kościele katolickim. Nad wprowadzaniem nowej religii kontrolę sprawował Jerzy I, który już samodzielnie sprawował władzę nad księstwem. Do miasta przybyło kilku kaznodziejów, radykalnych kleryków wzywających masy do walki przeciw istniejącemu porządkowi. Większość mieszkańców, wraz z częścią szlachty, opowiedziała się po stronie nowej religii. Groźba buntu i z nim związany strach paraliżował pracę duszpasterską katolickich duchownych. Sytuacja ta doprowadziła do opuszczenia przez nich miasta. Vom Rode otrzymał prawo odprawiania mszy w obrządku luterańskim w kościele św. Jakuba w Szczecinie[7].

Przejęcie dóbr kościelnych

W księstwie, w okresie reformacji zaczęły się spontaniczne wystąpienia luteran. Organizowano napady na kościoły, rabunek kosztowności kościelnych Kościoła katolickiego wraz z pozostałym jego mieniem. Na skutek szerzenia się grabieży Jerzy I nakazał urzędnikom księstwa zajęcie całego mienia kościelnego, zwłaszcza w małych miejscowościach i wsiach, wraz ze wszelkimi dobrami klasztornymi i biskupimi. Przejęto razem 45 fundacji i klasztorów (obszar 1/3 ziem księstwa).[potrzebny przypis].

Ostatnie lata życia

Około 1530, gdy regulowano sprawy posagowe pierwszej żony Bogusława X, Małgorzaty brandenburskiej (30 tys. guldenów), podjęto decyzję o ponownym mariażu księcia Jerzego. Jego żoną została Małgorzata, córka elektora brandenburskiego Joachima I. Niechętnym temu małżeństwu był Barnim IX, który w akcie protestu nie wziął udziału w uroczystościach ślubnych[potrzebny przypis].

9 maja 1531 podczas polowania, w kołbackich lasach Jerzy zachorował na zapalenie płuc. Po przewiezieniu go do Szczecina, w nocy z 9 na 10 maja zmarł. Pochowano go 13 maja obok ojca Bogusława X, w kościele św. Ottona na szczecińskim zamku[4]. Po jego śmierci władzę nad księstwem przejęli jego brat, Barnim IX i syn, Filip I[8].

Jerzy I był wysokiego wzrostu, silnej budowy ciała, oszpecony na skutek uszkodzenia lewej gałki ocznej, podczas jednego z polowań; bardzo podobny do swego ojca. Był rozsądnym władcą – zwykł mawiać o sobie „z radością przez życie”[potrzebny przypis].

Życie prywatne

Żony

Pierwszą żoną Jerzego była Amelia, córka Filipa, elektora Palatynatu Reńskiego z rodu Wittelsbachów, oraz Małgorzaty bawarskiej. Po raz drugi Jerzy ożenił się z Małgorzatą, córką Joachima I Nestora, elektora brandenburskiego i Elżbiety Oldenburg[1].

Dzieci

Z pierwszego związku małżeńskiego z Amelią pochodziło troje dzieci:

Z drugiego małżeństwa z Małgorzatą – jedna córka, tj.

Przypisywano mu również ojcostwo nieślubnego syna Jerzego (Georga) Herza, który był późniejszym pastorem i kaznodzieją w Ryszewku i Kozielicach koło Pyrzyc. Współczesna genealogia podaje w wątpliwość tę filiację[11].

Genealogia

Eryk II
ur. w okr. 1418–1425 lub poźn.
zm. 5 VII 1474
Zofia
ur. ok. 1434
zm. 24 VIII 1497
Kazimierz IV Jagiellończyk
ur. 30 XI 1427
zm. 7 VI 1492
Elżbieta Rakuszanka
ur. na przeł. 1436/1437
zm. 30 VIII 1505
         
     
  Bogusław X
ur. 28 lub 29 V 1454
zm. 5 X 1523
Anna Jagiellonka
ur. 12 III 1476
zm. 12 VIII 1503
     
   
1
Amelia reńska
ur. 25 VII 1490
zm. 6 I 1525
OO   13 VI 1513
Jerzy I pomorski
(ur. 11 IV 1493,
zm. na przeł. 9/10 V 1531)
2
Małgorzata brandenburska
ur. 29 IX 1511
zm. po 3 XII 1577
OO   23 lub w okr. 19–25 I 1530
                   
                   
   1    1    1    2
Bogusław XI
 ur. 21 III 1514
 zm. 1514
Filip I wołogoski
 ur. 14/15 VII 1515
 zm. 14 II 1560
Małgorzata
 ur. po 25 V 1518
 zm. 24 VI 1569
Georgia pomorska
 ur. 28 XI 1531
 zm. na przeł. 1573/1574

Przypisy

  1. a b E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, ss. 429-432.
  2. a b c R. Schmidt: Georg I. Herzog von Pommern. [dostęp 2012-04-05]. (niem.).
  3. a b c d e K. Kozłowski, J. Podralski, Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, s. 109.
  4. a b E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 429.
  5. B. Dopierała, Polskie losy Pomorza Zachodniego, s. 132.
  6. B. Wachowiak, Szczecin w okresie przewagi państwa feudalnego 1478-1713, ss. 247-252.
  7. B. Wachowiak, Szczecin w okresie przewagi państwa feudalnego 1478-1713, ss. 254-257.
  8. K. Kozłowski, J. Podralski, Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, s. 111.
  9. E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, ss. 438-442.
  10. E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, ss. 443-444.
  11. E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 442.

Bibliografia

Opracowania

  • Dopierała B., Polskie losy Pomorza Zachodniego, Poznań 1970.
  • Kazimierz Kozłowski, Jerzy Podralski, Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, Szczecin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, ISBN 83-03-00530-8, OCLC 189424372.
  • Edward Rymar, Rodowód książąt pomorskich, Szczecin: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, 2005, ISBN 83-87879-50-9, OCLC 69296056.
  • Wachowiak B., Szczecin w okresie przewagi państwa feudalnego 1478-1713 [w:] Labuda G. (pod red.), Dzieje Szczecina. Wiek X-1805, T. II, Warszawa – Poznań 1985, ISBN 83-01-04344-X.

Opracowania online

  • Schmidt R., Georg I. Herzog von Pommern (niem.) [w:] NDB, ADB Deutsche Biographie (niem.), [dostęp 2012-04-05].

Literatura dodatkowa (online)

  • Madsen U., Georg I. Herzog von Pommern (niem.), [dostęp 2012-04-05].

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się