Święty
Jan z Dukli OFM
prezbiter
wyznawca
Ilustracja
Fragment obrazu Jana Matejki Bohdan Chmielnicki z Tuhaj Bejem pod Lwowem – fragment przedstawiający św. Jana z Dukli
Data i miejsce urodzenia

ok. 1414
Dukla

Data i miejsce śmierci

29 września 1484
Lwów

Czczony przez

Kościół katolicki

Beatyfikacja

1733
Rzym
przez Klemensa XII

Kanonizacja

10 czerwca 1997
Krosno
przez Jana Pawła II

Wspomnienie

8 lipca

Patron

Polski, Lwowa, archidiecezji przemyskiej, rycerstwa polskiego

Szczególne miejsca kultu

Dukla, Kraków, Krosno, Lwów, Rzeszów, Kościółek przy Pustelni w Trzcianie, "Złota Studzienka" na górze Cergowskiej

Jan z Dukli (ur. ok. 1414 w Dukli, zm. 29 września 1484 we Lwowie) – polski święty katolicki, pustelnik, prezbiter, franciszkanin konwentualny, pod koniec życia w surowszej gałęzi zakonu: bernardynach.

Życiorys

Urodził się około 1414 roku w Dukli[1]. Późniejsza tradycja przypisała mu pochodzenie z rodziny Dźwigów, lecz nie ma na to historycznych dowodów[2]. Jego dom rodzinny mieścił się przy ulicy Kaczyniec, na dawnym Przedmieściu Wyższym (tzw. Starej Dukli)[2]. W młodości odebrał podstawowe wykształcenie, jednak nie wiadomo czy chodził do szkoły w Dukli, czy w Krośnie[3]. Według tradycji miał odbyć studia na Akademii Krakowskiej, lecz na to również nie ma przekonujących dowodów[3]. Także tradycja przypisuje Janowi mieszkanie w eremach w grocie Zaśpit nad Jasiołką oraz na górze Cergowej, co historycy bernardyńscy uważają za legendę[4].

Około 1434 roku wstąpił do franciszkanów konwentualnych[5]. Roczny nowicjat odbył najprawdopodobniej w Krośnie, a następnie złożył profesję wieczystą[6]. Rozpoczął studia z zakresu trivium i przyjął święcenia kapłańskie[6]. W konwentach w Krośnie i we Lwowie sprawował urząd gwardiana[6]. W latach 1443–1461 pełnił funkcję kustosza kustodii ruskiej we Lwowie[7]. W 1463 roku, podczas wizytacji prowincjała Mikołaja Stryczka w lwowskim klasztorze, Jan poprosił o możliwość przejścia do obserwantów, podlegających pod prowincję bernardynów[8]. Myśląc, że chodzi o wizytację Mikołaj wyraził zgodę, a ponieważ miało to miejsce przy wielu świadkach, franciszkanie konwentualni zrezygnowali z namawiania Jana do powrotu[9]. W kościele św. Andrzeja skupił się na rozwoju duchowym, zachowując regułę św. Franciszka[9]. W 1472 roku udał się do Poznania na kapitułę zakonu[10]. W klasztorze lwowskim nie pełnił żadnych funkcji kierowniczych, a jedynie spowiednika i kaznodziei[10]. W późniejszym czasie zachorował na owrzodzenie nóg i stracił wzrok[11]. Zmarł 29 września 1484 roku we Lwowie[11].

Jan z Dukli w literaturze

Stara grafika przedstawiająca cudowne ocalenie Lwowa przez Jana z Dukli w 1648 roku
Figura św. Jana z Dukli w Dukli przed kościołem Ojców Bernardynów w Dukli
Jan Matejko, Bohdan Chmielnicki i Tuhaj-bej pod Lwowem, obraz Jana Matejki (na obłoku unosi się święty Jan z Dukli), 1885

Wg relacji zawartej w szkicu historycznym „Oblężenie Lwowa w roku 1648” znanego XIX-wiecznego historyka lwowskiego Ludwika Kubali, św. Jan z Dukli przyczynił się do ocalenia Lwowa.

Ten niespodziewany odwrót nieprzyjaciela, a z nim ocalenie miasta, przypisywano cudowi i opowiadano, że Chmielnicki i Tuchajbej ujrzeli w chmurach wieczornych nad klasztorem Bernardynów postać zakonnika klęczącego z wzniesionymi rękami i widokiem tym przestraszeni dali znak do odwrotu. OO. Bernardyni uznali, że to był błogosławiony Jan z Dukli; to też po opuszczeniu Lwowa przez kozaków, całe miasto udało się do grobu jego z procesyją, złożyło na jego grobie koronę, a w następnym roku wystawiło przed kościołem Bernardynów kolumnę, która do dziś dnia istnieje. Na szczycie tejże znajduje się postać Jana z Dukli w takiej postawie, jak go wówczas w chmurach widziano, a w środku kolumny napis: Miasto Lwów za przyczyną Jana z Dukli 1648 cudownie uwolnione od oblężenia Bohdana Chmielnickiego i Tuhaja Beja, chana tatarskiego, pomnik ten wystawiło 1649[12]

Kult

Miejsca związane ze Świętym Janem z Dukli
Rekonstrukcja wnętrza chaty, w której mieszkał św. Jan kiedy był pustelnikiem
Kościół OO. Bernardynów we Dukli – miejsce przechowywania relikwii Jana z Dukli
Kościół oo. Bernardynów we Lwowie (stan z 2003)
Neogotycka kaplica z 1908 roku postawiona w miejscu pustelni na górze Zaśpit
Wnętrze kaplicy
Cudowne źródełko znajdujące się pod kaplicą
Źródełko pod kaplicą
"Studzienka" na górze Cergowej

Po śmierci Jana od razu otoczyła go cześć wiernych. W pierwszym okresie kult rozwijał się samorzutnie i już w XVI w. był większy niż niejednego świętego kanonizowanego. Urzędowe starania o beatyfikację rozpoczęte w 1615 r. znacznie ten proces przyspieszyły. Najbardziej czczonym był we Lwowie, gdzie spoczywały jego relikwie. Wśród ubiegających się o jego łaski najwięcej było ludności miejskiej z miast wschodniej Małopolski, Wołynia i Podola, od Lublina po Trembowlę, Sambor i Drohobycz. Licznie odwiedzali jego grób prawosławni Rusini i Ormianie. Rozpowszechniony był kult Jana z Dukli wśród żołnierzy, zwłaszcza na terenach Ukrainy. Mniej popularnym był jego kult wśród szlachty i ludu wiejskiego.

W 1733 roku papież Klemens XII ogłosił Jana z Dukli błogosławionym[13]. Od 1957 roku toczył się proces kanonizacyjny, który zakończył się kanonizacją, dokonaną przez Jana Pawła II w Krośnie 10 czerwca 1997 roku[13]. Po uroczystej mszy na lotnisku w Krośnie papież poświęcił świątynię nazwaną imieniem tego świętego.

Św. Jan z Dukli na mocy uchwały Sejmu RP został ogłoszony jednym z patronów roku 2014[14][15].

Patronat

W 1739 r. papież Klemens XII ogłosił bł. Jana patronem Korony i Litwy[13]. Św. Jan jest także patronem archidiecezji przemyskiej[16], Lwowa i rycerstwa polskiego.

Patronuje również Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej[17].

Relikwie

Od 1945 r. jego relikwie spoczywały w kościele bernardynów w Rzeszowie, a od 1974 r. są w kościele oo. Bernardynów w Dukli[13].

Ikonografia

W ikonografii przedstawiany jest jako niewidomy, w habicie franciszkańskim, padają na niego promienie światła[13]. Czczony także przez Ormian i wyznawców prawosławia.

Dzień obchodów

Wspomnienie liturgiczne (obowiązkowe) św. Jana z Dukli obchodzone jest w Kościele katolickim 8 lipca[a][13], a na Pustelni św. Jana[b] – na „Puszczy” – w miejscowości Trzciana, obchody przypadają w pierwszą sobotę lipca, w Sanktuarium dukielskim u Bernardynów, gdzie znajduje się jego trumienka, w niedzielę po pierwszej sobocie lipca, zaś przy „Złotej Studzience” z błogosławieństwem dzieci, na górze Cergowej w trzecią niedzielę lipca[c].

Zobacz też

Uwagi

  1. Dawniej 3 października, w tym dniu odbywa się odpust w świątyni w Krośnie
  2. Kaplica przy Pustelni w Trzcianie, jak również znajdujące się obok źródełko, którego wodzie przypisywana jest cudowna moc, jest miejscem odwiedzany przez pielgrzymów, jak i turystów. Remont osuwiska na górze Zaśpit został przeprowadzony w roku 2000 i 2005
  3. Dla przykładu w 1885 roku dzień bł. Jana z Dukli przypadł 13 lipca[18]

Przypisy

  1. Sitnik 2010 ↓, s. 113.
  2. a b Sitnik 2010 ↓, s. 114.
  3. a b Sitnik 2010 ↓, s. 115.
  4. Sitnik 2010 ↓, s. 115-116.
  5. Sitnik 2010 ↓, s. 116.
  6. a b c Sitnik 2010 ↓, s. 117.
  7. Sitnik 2010 ↓, s. 118.
  8. Sitnik 2010 ↓, s. 120-121.
  9. a b Sitnik 2010 ↓, s. 121.
  10. a b Sitnik 2010 ↓, s. 122.
  11. a b Sitnik 2010 ↓, s. 125.
  12. Kubala 1930 ↓, s. 21.
  13. a b c d e f Święty Jan z Dukli, prezbiter. Internetowa Liturgia Godzin. [dostęp 2023-12-03]. (pol.).
  14. M.P. z 2013 r. poz. 1017
  15. Zakończyło się 55. posiedzenie Sejmu. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, 2013-12-06. [dostęp 2016-10-17]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
  16. Archidiecezja Przemyska – historia. Archidiecezja przemyska. [dostęp 2023-12-03]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
  17. Patron. Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej. [dostęp 2023-12-03]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
  18. Kronika. „Echo z nad Sanu”. 11, s. 3, 1885. Przemyśl. [dostęp 2023-12-03]. [zarchiwizowane z adresu]. (pol.). 

Bibliografia

Linki zewnętrzne

  • Bernardyni lwowscy (oprac. Innocenty Rusecki OFM)

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się