Jadwiga z Andechs
Ilustracja
Na miniaturze z kodeksu z 1353 r.
Faksymile
Księżna śląska
Okres

od 1201
do 1238

Jako żona

Henryka I Brodatego

Poprzedniczka

Krystyna

Następczyni

Anna Przemyślidka

Księżna krakowska
Okres

od 1231
do 1238

Jako żona

Henryka I Brodatego

Poprzedniczka

Łucja

Następczyni

Anna Przemyślidka

Dane biograficzne
Dynastia

Andechsowie

Data i miejsce urodzenia

1178
Andechs

Data i miejsce śmierci

14/15 października 1243
Trzebnica

Miejsce spoczynku

Bazylika św. Jadwigi w Trzebnicy

Ojciec

Bertold von Andechs-Meran

Matka

Agnieszka von Rochlitz

Mąż

Henryk I Brodaty

Dzieci
  • Bolesław
  • Konrad Kędzierzawy
  • Henryk II Pobożny
  • Agnieszka
  • Zofia
  • Gertruda
  • NN (syn)
  • Święta
    Jadwiga Śląska
    wdowa, zakonnica
    Ilustracja
    Św. Jadwiga, Bruno Tschötschel
    Czczona przez

    Kościół katolicki

    Kanonizacja

    26 marca 1267
    Viterbo
    przez Klemensa IV

    Wspomnienie

    16 października[a][1]

    Atrybuty

    but w ręce, krzyż, księga, figurka Matki Bożej, makieta kościoła w dłoniach, różaniec

    Patronka

    Polski, Piastów śląskich, Śląska, archidiecezji wrocławskiej, Andechs, Berlina, Trzebnicy, Wrocławia, Dębicy, Nowogrodźcca, Wlenia, Krosna Odrzańskiego, uchodźców oraz pojednania i pokoju

    Szczególne miejsca kultu

    Sanktuarium św. Jadwigi w Trzebnicy, Katedra św. Jadwigi w Berlinie, Klasztor Andechs

    Jadwiga Śląska[b], niem. Hedwig von Andechs, Hedwig von Schlesien (ur. między 1178 a 1180[c][2][3] w Andechsie, zm. 14/15 października[2][4] 1243 w Trzebnicy) – święta Kościoła katolickiego, żona Henryka I Brodatego, księcia wrocławskiego, matka Henryka II Pobożnego, córka hrabiego Bertolda VI von Andechs, księcia Meranii, fundatorka kościołów i klasztorów.

    Ślub Henryka I Brodatego z Jadwigą z Andechs, obraz z XIV wieku

    Życiorys

    Święta Jadwiga doprowadza do zgody między Henrykiem Brodatym a Konradem Mazowieckim

    Urodziła się i wychowała w zamku Andechs w Bawarii, jako córka Bertolda VI von Andechs i Agnieszki von Rochlitz z rodu Wettynów. Miała czterech braci, w tym Eckberta, biskupa Bambergu[5][6] oraz trzy siostry, w tym Agnieszkę (żonę Filipa II Augusta) i Gertrudę (żonę króla węgierskiego Andrzeja II i matkę św. Elżbiety Węgierskiej)[7]. Trzecia z jej sióstr była przełożoną klasztoru benedyktynek w Kitzingen koło Würzburga, dokąd Jadwiga została wysłana w młodym wieku, gdzie zdobyła wykształcenie[8][9].

    W wieku 12 lat została wydana za mąż za śląskiego księcia Henryka I Brodatego. Uroczystość ślubna odbyła się najprawdopodobniej w rodzinnym zamku Andechs[d][3]. W 1202 roku Henryk został księciem całego Śląska, a w 1233 został księciem Wielkopolski. W 1229 roku Henryk w wyniku wojny z Mazowszem o ziemię krakowską dostał się do niewoli. Z pomocą przybyła mu Jadwiga. W wyniku rozmów z Konradem Mazowieckim Henrykowi zwrócono wolność w zamian za zrzeczenie się roszczeń do Małopolski[2]. Jadwiga urodziła siedmioro dzieci: Bolesława, Konrada, Henryka, Agnieszkę, Zofię, Gertrudę i Władysława.

    Oboje z Henrykiem I byli ludźmi bardzo religijnymi, w 1209 roku złożyli śluby czystości, dbali o rozwój Kościoła i byli fundatorami wielu kościołów, w tym klasztoru sióstr cysterek w Trzebnicy. Jadwiga chodziła w habicie mniszki, z premedytacją spała na twardym łożu, podczas mrozów chodziła boso, a każdy dzień wypełniała wielogodzinnymi modlitwami. Gdy zwrócono jej uwagę, aby przynajmniej zimą nosiła buty, posłuchała i od tego czasu związane buty nosiła przewieszone przez ramię. Nie miała też umiaru w uczestniczeniu we mszach. W związku z tym powstało nawet łacińskie powiedzenie dotyczące jej pobożności - ”una missa non est contenta ducissa” (jedna msza nie zadowoli księżnej)[10]. Z powodu silnej wiary planowała przeznaczyć trzy swoje wnuczki na zakonnice i dwóch wnuków na księży, ostatecznie tylko jedna wnuczka i dwóch wnuków (Władysław wrocławski, Konrad I głogowski) spełniło jej oczekiwania[11].

    Prowadziła też działalność dobroczynną, starała się o pomoc chorym i ubogim – zorganizowała działalność wędrownego szpitala dla ubogich, otworzyła szpital dla trędowatych w Środzie Śląskiej, kolejną placówkę leczniczą założyła w Trzebnicy.

    Po śmierci męża w 1238 zamieszkała w trzebnickim klasztorze, prowadzonym przez jej córkę Gertrudę. Wkrótce zaangażowała się w ożywienie życia religijnego Śląska, sprowadzając do tamtejszych kościołów duchownych z Niemiec. Wspierała też sprowadzanie niemieckich osadników na słabo wówczas zaludnione rejony zachodniej części Śląska, wspierając tym samym rozwój rolnictwa.

    W czasie najazdu tatarskiego w 1241 r. Jadwiga Śląska schroniła się na zamku w Krośnie Odrzańskim, dokąd najeźdźcy już nie dotarli. Od wielu lat w tym właśnie mieście w województwie lubuskim, organizowany jest turniej rycerski „O Pierścień Księżnej Jadwigi” (zwykle we wrześniu), a także wydarzenie muzyczne pod nazwą Festiwal Jadwigensis (zwykle w październiku).

    Jadwiga zmarła 14 lub 15 października 1243 roku w Trzebnicy w opinii świętości i została pochowana w kościele w Trzebnicy.

    W marcu 2020, w czasie renowacji 340-letniego sarkofagu świętej, w jego wnętrzu odkryto mały relikwiarz z jej szczątkami[12].

    Najstarsza część kościoła w Trzebnicy z przybudowaną kaplicą dla pomieszczenia grobu św. Jadwigi

    Święta Jadwiga

    Święta Jadwiga Śląska pod krzyżem na obrazie Szymona Czechowicza

    Kult Jadwigi rozpoczął się zaraz po jej śmierci. Po odwiedzinach klasztoru w Trzebnicy w 1260 roku legata papieskiego Anzelma rozpoczął się proces kanonizacyjny, popierany przez papieża Urbana IV, który poznał Jadwigę jeszcze jako legat w Polsce[3]. 26 marca 1267 roku papież Klemens IV w kościele dominikanów w Viterbo dokonał kanonizacji Jadwigi, którą zaczęto czcić jako patronkę Polski i całego Śląska.

    Kult świętej propagował przez cały okres panowania książę Ludwik I, za którego panowania wykonano tzw. „Kodeks lubiński” z ilustrowaną legendą o św. Jadwidze Śląskiej.

    Grób świętej Jadwigi odwiedzali monarchowie i ich żony: Władysław Łokietek, król węgierski Maciej Korwin (1469), żona późniejszego króla Stanisława Leszczyńskiego Katarzyna Opalińska (1703)[13].

    Propagatorem kultu świętej na Górnym Śląsku był dominikanin Peregryn z Opola, który jest autorem zbioru kazań jej poświęconych. W 1680, na prośbę Jana III Sobieskiego i jego żony papież Innocenty XI rozszerzył kult Jadwigi Śląskiej na cały Kościół katolicki. Po tym wydarzeniu zaczęto czcić świętą na innych ziemiach polskich[14].

    W roku 1746 król Prus Fryderyk II Wielki ufundował katedrę berlińską św. Jadwigi. Z okazji jej poświęcenia w 1773 roku kapituła kolegiaty Św. Krzyża we Wrocławiu jako dar przekazała XVI-wieczny relikwiarz św. Jadwigi, przechowywany do dziś w katedralnym skarbcu[15]. W 1929 roku arcybiskup wrocławski kard. Adolf Bertram podarował klasztorowi w Andechs jako relikwię drzazgę z głowy świętej Jadwigi[16]. Poza Polską i Niemcami, kult świętej istnieje również w Austrii, Czechach oraz na Węgrzech.

    Patronat

    Św. Jadwiga uznawana jest za patronkę Polski i całego historycznego Śląska, a także małżeństw i chrześcijańskich rodzin. W XX wieku czczona jako patronka pojednania polsko-niemieckiego. Województwo dolnośląskie ogłosiło ją swoją patronką, a jej wspomnienie liturgiczne (16 października) od 2010 roku jest obchodzone jako Święto Województwa Dolnośląskiego. W Polsce patronuje min. Krosnu Odrzańskiemu, Trzebnicy i Dębicy.

    Legenda

    Według podań Jadwiga była osobą posiadającą cechę wielkiej skromności, a jednocześnie bardzo zaangażowaną w swoje działanie. Cechy te ilustruje legenda, według której Jadwiga, aby nie odróżniać się od reszty swego ludu oraz w imię pokory i skromności, chodziła boso. Irytowało to bardzo jej męża, wymógł więc na spowiedniku, aby ten nakazał jej noszenie butów. Duchowny podarował swej penitentce parę butów i poprosił, aby zawsze je nosiła. Księżna, będąc posłuszną swojemu spowiednikowi, podarowane buty nosiła ze sobą, ale przywieszone na sznurku.

    Atrybuty

    Święta Jadwiga przedstawiana jest boso w habicie cysterskim lub płaszczu książęcym, z mitrą książęcą na głowie. W ręku trzyma buty, makietę kościoła lub klasztoru[3].

    Fundacje świętej

    Tradycja przypisuje księżnej Jadwidze 20 fundacji kościelnych. Ich budową zajmowali się sprowadzeni z Nadrenii budowniczowie i rzeźbiarze[8]. Źródła wymieniają m.in[9]:

    Genealogia

    Jadwiga urodziła siedmioro dzieci: Bolesława, Konrada, Henryka, Agnieszkę, Zofię, Gertrudę i nieznanego z imienia syna (według niektórych źródeł Władysława)[3].

    4. Bertold II (V) Merański zm. 14 grudnia 1188      
        2. Bertold III (VI) Merański zm. 12 sierpnia 1204
    5. Jadwiga Bawarska zm. 16 lipca 1176        
          1. Jadwiga z Andechs zm. 14 października 1243
    6. Dedo V (III), margrabia Łużyc zm. 16 sierpnia 1190    
        3. Agnieszka Miśnieńska zm. 25 marca 1195    
    7. Matylda z Heinsbergu zm. 20 stycznia 1189      
     

    Upamiętnienie

    W 2017 Sejmik Województwa Dolnośląskiego nadał jej tytuł Honorowego Obywatela Dolnego Śląska Civi Honorario[17].

    Zobacz też

    Uwagi

    1. Luteranie wspominają 15 października.
    2. Właściwie: Jadwiga z Andechs-Meran.
    3. Według innych źródeł[jakich?] w 1174.
    4. Niewykluczone, że mógł odbyć się również we Wrocławiu lub Legnicy.

    Przypisy

    1. Januschek ↓.
    2. a b c PWN ↓.
    3. a b c d e brewiarz.pl ↓.
    4. catholic.org ↓.
    5. genealogie-mittelalter-Berthold VI ↓.
    6. Rudolf M. Kloos: Ekbert von Andechs-Meranien. deutsche-biographie.de. [dostęp 2022-06-12]. (niem.).
    7. Kaganiec 1994 ↓, s. 3–4.
    8. a b Kaganiec 1994 ↓, s. 4.
    9. a b Kirsch 1910 ↓.
    10. Boras 1974 ↓, s. 59.
    11. Boras 1974 ↓, s. 61.
    12. Sensacja w Trzebnicy. Odkryto szczątki św. Jadwigi, patronki Polski.
    13. Kaganiec 1994 ↓, s. 5.
    14. Kaganiec 1994 ↓, s. 6–7.
    15. Goetz ↓.
    16. andechs.de ↓.
    17. Uchwała w sprawie przyznania tytułu Honorowego Obywatela Dolnego Śląska Civi Honorario Świętej Jadwidze Śląskiej. bip.umwd.dolnyslask.pl. [dostęp 2017-10-15]. (pol.).

    Bibliografia

    • Małgorzata Kaganiec: Święta Jadwiga – władczyni Śląska. Katowice: Muzeum Śląskie, 1994.
    • Johann Peter Kirsch: „St. Hedwig”. The Catholic Encyclopedia. T. 7: Volume 7 Gregory – Infallibility. Nowy Jork: Robert Appleton Company, 1910. [dostęp 2015-06-29]. (ang.).
    • Andrzej Złoty: Moja ziemia... Katowice. Katowice: Bractwo Gospodarcze Związku Górnośląskiego, 2004, s. 33. ISBN 83-913619-8-5.
    • Jadwiga, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2015-06-29].
    • Święta Jadwiga Śląska. [w:] Czytelnia [on-line]. brewiarz.pl, 2013-09-30. [dostęp 2015-06-29]. (pol.).
    • Berthold VI. [w:] Familie der Grafen von Andechs und Diessen [on-line]. manfred-hiebl.de/genealogie-mittelalter/. [dostęp 2015-06-29]. (niem.).
    • Reliquien. andechs.de. [dostęp 2015-06-29]. (niem.).
    • St. Hedwig. catholic.org. [dostęp 2015-06-29]. (ang.).
    • Christine Goetz: Reliquiar der Hl. Hedwig. hedwigs-kathedrale.de. [dostęp 2015-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)]. (niem.).
    • Joachim Januschek: Ökumenischer Namenkalender. glaubenszeugen.de. [dostęp 2015-06-29]. (niem.).
    • Zygmunt Boras: Książęta piastowscy Śląska. Katowice: Wydawnictwo „Ślask”, 1974.

    Linki zewnętrzne

    • Hedwig von Andechs niem. [data dostępu: 2015-06-29]
    • ŻYWOT ŚWIĘTEJ JADWIGI KSIĘŻNEJ ŚLĄSKIEJ I POLSKIEJ zebrany z rękopisu z XIV-go stulecia, który się dostał z biblioteki klasztoru trzebnickiego do księgozbioru katedry wrocławskiej, a w r. 1839 przez STENCLA został wydany. na portalu ultramontes.pl
    • Mistrz Tryptyku z Wielowsi, „Legenda św. Jadwigi” na portalu culture.pl

    Witaj

    Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

    Źródło

    Zawartość tej strony pochodzi stąd.

    Odsyłacze

    Generator Margonem

    Podziel się