Rodziny językowe Afryki

Języki afroazjatyckie (dawniej zwane rodziną semito-chamicką lub chamito-semicką) – wielka rodzina języków, zajmująca obszary od afrykańskich wybrzeży Atlantyku z językami hausa, arabskim i berberyjskimi na zachodzie po Róg Afryki (języki kuszyckie) i Bliski Wschód z językami hebrajskim i arabskim na wschodzie. Rodzina języków afroazjatyckich dzieli się na sześć podrodzin językowych:

Języki omockie są jednak przez niektórych językoznawców klasyfikowane jako podrodzina języków kuszyckich. Niektórzy specjaliści wyłączają z rodziny kuszyckiej język bedża, czyniąc go językiem izolowanym w obrębie rodziny afroazjatyckiej.

Pochodzenie języków afroazjatyckich

Wszystkie języki z tej rodziny posiadają szereg cech wspólnych (między innymi budowę rdzeniowo-spółgłoskową – zob. niżej), wskazujących na ich pochodzenie od jednego wspólnego prajęzyka (zob. język praafroazjatycki). Postulowaną praojczyzną języków afroazjatyckich są tereny Etiopii, na których występuje ich największe zróżnicowanie. Inne teorie mówią o pochodzeniu języków afroazjatyckich z terenów Bliskiego Wschodu czy nawet południowych wybrzeży Morza Kaspijskiego. Jeszcze inne teorie umiejscawiają kolebkę języków afroazjatyckich na obszarach południowo-wschodniej Sahary. Językoznawcy są jednak zgodni, że ekspansja języków afroazjatyckich w Afryce przebiegała w kierunku zachodnim, najpewniej w późnym paleolicie lub wczesnym mezolicie.

Morfologia

W językach afroazjatyckich nośnikiem ogólnego znaczenia w wyrazie jest rdzeń spółgłoskowy, składający się najczęściej z trzech spółgłosek, które są uściślane następnie przez wstawiane samogłoski czy dołączane prefiksy bądź sufiksy (zob. alternacja). Samogłoski uściślają także formę gramatyczną wyrazu. Ta specyficzna budowa języków afroazjatyckich stała się przyczyną rozwinięcia przez posługujące się nimi ludy pism spółgłoskowych, takich jak pismo arabskie czy hieroglify egipskie.

Inną wspólną cechą języków afroazjatyckich jest występowanie dwóch rodzajów gramatycznych (męskiego i żeńskiego) oraz tworzenie form rodzaju żeńskiego za pomocną przyrostka -t, np. arab. بن = bin (ibn) „syn” → بنت = bint „córka”.

Języki czadyjskie wyróżnia spośród rodziny afroazjatyckiej ich tonalność.

Kontakty językowe

Języki afroazjatyckie wykazują – obok przedstawionych wyżej cech dla siebie charakterystycznych – szereg cech wspólnych z sąsiednimi rodzinami językowymi, co zdaniem językoznawców wskazuje na kontakty językowe w zamierzchłej starożytności. Przykładowo rekonstrukcja języka prasemickiego (prajęzyka jęz. semickich) wykazała stare zapożyczenia leksykalne z języka sumeryjskiego. Niektóre rdzenie wyrazowe języki afroazjatyckie dzielą też z indoeuropejskimi. Jakkolwiek w pierwszym przypadku mówi się o wpływie języka sumeryjskiego – języka rozwiniętej cywilizacji Sumeru – na język mniej zaawansowanych wczesnych ludów afroazjatyckich, w drugim przypadku trudno określić kierunek zapożyczeń[1].

Niektóre języki z grupy kuszyckiej wykazują też pewne cechy typologiczne języków khoisan (m.in. występowanie głosek mlaszczących), zaś język egipski wykazuje wpływ substratu nilo-saharyjskiego. Z drugiej strony część języków berberyjskich wywarła znaczny wpływ na nilo-saharyjską rodzinę songhaj.

Niektórzy językoznawcy wskazują też na nieliczne zbieżności leksykalne między językami berberyjskimi, a językami z rodziny języków indoeuropejskich, używanymi na kontynencie europejskim w późnej starożytności[2].

W średniowieczu ważną rolę odgrywał semicki język arabski jako główny język cywilizacji islamu, wywierając wpływ na inne języki muzułmanów, zwłaszcza osmańskoturecki i perski, a także na język hiszpański.

Klasyfikacja genetyczna języków afroazjatyckich

W poniższej uproszczonej klasyfikacji wymieniono tylko ważniejsze języki afroazjatyckie.

języki afroazjatyckie
języki semickie
(ze względu na obszerność tej grupy przedstawiono ją w oddzielnym artykule)
język egipski † z koptyjskim †*
języki kuszyckie
afar (danakil)
ageu
bedża
darasa (gedeo)
hadija
iraku
kembata
oromo (galla)
sidamo
somali
języki berberyjskie (berberskie)
język libijski starożytny †
język Guanczów
współczesne języki berberskie: tuareski, tamazight, beraber, rifi, shilha, kabylski, siwi, nefusi, zanaga, zanata i in.
języki czadyjskie
hausa
bade
kamwe
bura-pabir
musgu
języki omockie
kafa
gamo
welamo
niesklasyfikowane
ongota

Klasyfikacja języków afroazjatyckich m.in. wg Ethnologue:

Grupy i języki Liczba mówiących Kraje
Języki berberyjskie (berberskie)
Języki wschodnioberberyjskie
Języki awjila-sokna
audżila 2 000 Libia
sokna 0 Libia
Języki siwa
siwi (berberyjski oazowy) 20 000 Egipt
Języki północnoberberyjskie
szenua (chenoua) 76 300 Algieria
Języki atlaskie
judeo-berberyjski 2 000 Izrael
taszelhit (taszilhajt, tashelhiyt, szilh, shilha południowy, susiya) 7 066 000 Maroko, Algieria
tamazight (berberyjski, tamazight środkowoatlaski, tamazight Atlasu Średniego, shilha środkowy, berberyjski Atlasu Średniego) 4 740 000 Maroko
tamazight marokański standardowy (berberyjski standardowy, tamazight standaryzowany) ? Maroko
Języki kabylskie
kabylski (taqbajlit) 5 599 200 Algieria
Języki zenati
Języki zenati wschodnie
ghadameski 13 100 Libia
nafusi (nefusi, dżerbi) 272 000 Libia, Tunezja
sened 0 Tunezja
Języki ghomara
ghomara 10 000 Maroko
Języki mzab-wargla
warkalski (wargla, tagargrent) 20 000 Algieria
tugurcki (tukkurcki, tamazight tamacyński) 6 000 Algieria
taznatit 11 000 Algieria, Maroko
mozabicki (tumzabt, mzabi, ghardaia) 150 000 Algieria
Języki riff
senhadża 50 000 Maroko
tarifit (shilha północny, riff, rifski, rifia) 4 366 000 Maroko, Algieria
Języki shawiya
chaouia (shawia, tachawit) 2 130 000 Algieria
Języki tidikelt
tidikelt 1 000 Algieria
Języki tuareskie (tamaszek)
Języki północnotuareskie (tamaszek północne)
tamahaq 77 000 Algieria, Libia, Niger
Języki południowotuareskie (tamaszek południowe)
tawalamacki (tamajaq, tamażak, tawallammat) 801 000 Niger, Mali, Nigeria
tamażek (tamajeq tayart) 250 000 Niger
tamasheq (tamaszek) 500 000 Mali, Burkina Faso
Języki zenaga
tetserret (tin sert) 2 000 Niger
zenaga 2 700 Mauretania
Języki czadyjskie
Języki biu-mandara
Języki biu-mandara A
Języki biu-mandara A1 (tera)
Języki biu-mandara A1 wschodnie (tera wschodnie)
boga (boka) 10 000 Nigeria
ga'anda (ganda, mokar) 43 000 Nigeria
hona (hwana, fiterya) 32 000 Nigeria
Języki biu-mandara A1 zachodnie (tera zachodnie)
dżera 46 300 Nigeria
tera 101 000 Nigeria
Języki biu-mandara A2 (bura)
ngwahi 2 000 Nigeria
Języki biu-mandara A2.1
bura (bura-pabir, babir, pabir) 250 000 Nigeria
czibak (kibaku) 200 000 Nigeria
kofa (kota) 1 100 Nigeria
putaj (margi zachodni) 50 Nigeria
Języki biu-mandara A2.2
margi (marghi, margi środkowy) 145 000 Nigeria
margi południowy 166 000 Nigeria
kilba (huba, nya huba) 306 000 Nigeria
Języki biu-mandara A3 (higi)
bana 23 000 Kamerun
hja (hya) 2 940 Kamerun, Nigeria
kamwe (higi) 300 000 Nigeria
kirya-konzel 5 800 Nigeria
psikye 52 500 Kamerun
Języki biu-mandara A4 (mandara)
Języki lamang
hdi (turu-hidi) 29 000 Kamerun
lamang 40 000 Nigeria
mabas (vemgo-mabas) 11 000 Nigeria, Kamerun
Języki mandara właściwe
Makrojęzyk glavda
cineni 3 000 Nigeria
toghwede (dghwede) 30 000 Nigeria
glavda (glanda) 31 300 Nigeria, Kamerun
guduf (guduf-gava) 55 900 Nigeria
gvoko 21 000 Nigeria, Kamerun
Makrojęzyk mandara
mandara (wandala) 43 500 Kamerun, Nigeria
Makrojęzyk podoko
podoko (parkwa) 30 000 Kamerun
Języki biu-mandara A5 (matakam)
baldemu 4 Kamerun
czuvok (cuvok) 5 000 Kamerun
dugwor (memekere) 5 000 Kamerun
gisiga (giziga) 60 000 Kamerun
gisiga północny (giziga północny, dogba) 20 000 Kamerun
mada 17 000 Kamerun
mafa (mofa, matakam) 214 910 Kamerun
balda (matal) 18 000 Kamerun
mboku (mbuko) 15 000 Kamerun
mefele (bula) 11 000 Kamerun
merej (mere) 10 000 Kamerun
mofu północny (mofu-douvangar) 27 500 Kamerun
mofu-gudur (mofu południowy) 90 000 Kamerun
moloko 10 000 Kamerun
mujang 30 000 Kamerun
vame (maslava, pelasla) 8 500 Kamerun
uldeme (wuzlam) 10 500 Kamerun
zulgo (zulgo-gemzek) 26 000 Kamerun
Języki biu-mandara A6 (sukur)
sukur 14 800 Nigeria
Języki biu-mandara A7 (daba)
buwal (gadala) 10 000 Kamerun
daba (gadala) 25 000 Kamerun, Nigeria
gawar (gavar) 15 000 Kamerun
mazagway 17 000 Kamerun
mbudum 6 000 Kamerun
hina (mina, besleri) 11 000 Kamerun
Języki biu-mandara A8 (bata)
bacama 150 000 Nigeria
bata 152 500 Nigeria, Kamerun
fali 25 000 Nigeria
gude (czeke) 88 000 Nigeria, Kamerun
gudu (gudo) 5 000 Nigeria
holma 0 Nigeria
djimi (jimi) 2 500 Kamerun
ngwaba (gombi) 10 000 Nigeria
nzangi (nzanyi, jenge) 86 000 Nigeria, Kamerun
sharwa 5 100 Kamerun
tsuvan 2 300 Kamerun
zhilvu (zizilivakan) 6 200 Nigeria, Kamerun
Języki biu-mandara B
Języki biu-mandara B1
jilbe 100 Nigeria
Języki buduma
buduma (yedina) 54 800 Czad, Kamerun, Nigeria
Języki jina
zina (jina) 1 500 Kamerun
mazera (majera) 500 Kamerun, Czad
Języki kotoko właściwe
Makrojęzyk kotoko właściwy północny
afade (mandague) 5 000 Kamerun, Nigeria
malgbe (gulfei) 6 000 Kamerun, Czad
maslam 250 Kamerun, Czad
makari (mpade) 16 000 Kamerun, Czad
Makrojęzyk kotoko właściwy południowy
lagwan 10 000 Kamerun, Czad
kuseri (mser) 500 Kamerun, Czad
Języki biu-mandara B2
mbara (guelengdeng) 1 000 Czad
musgu 164 400 Kamerun, Czad
muskum (muzgum) 0 Czad
Języki biu-mandara C
gidar (kada) 65 700 Kamerun, Czad
Języki wschodnioczadyjskie
Języki wschodnioczadyjskie A
Języki wschodnioczadyjskie A1
buso (busso) 40 Czad
Języki wschodnioczadyjskie A1.1
mulgi (mire) 5 000 Czad
ndam 6 500 Czad
somraj (somre) 7 410 Czad
tumak 25 200 Czad
Języki wschodnioczadyjskie A1.2
boor (bwara) 100 Czad
gadang 2 500 Czad
miltu 2 500 Czad
sarua 2 000 Czad
Języki wschodnioczadyjskie A2
Języki wschodnioczadyjskie A2.1
kimre (gawra) 20 000 Czad
lele 26 000 Czad
nancere 81 000 Czad
Języki wschodnioczadyjskie A2.2
gabri (gabri południowy) 34 400 Czad
kabalai 17 900 Czad
tobanga (gabri północny) 30 000 Czad
Języki wschodnioczadyjskie A3
kera 50 500 Czad, Kamerun
kwang (kuang) 16 800 Czad
Języki wschodnioczadyjskie B
Języki wschodnioczadyjskie B1
Języki wschodnioczadyjskie B1.1
bidijo (bidio) 14 000 Czad
dangal (dangla) 60 000 Czad
karakir (jonkor bourmataguil) 1 500 Czad
mabire 3 Czad
mawa 6 560 Czad
jonkor (dżonkor, migaama) 20 000 Czad
mogum 7 000 Czad
ubi 1 100 Czad
Języki wschodnioczadyjskie B1.2
birgit 10 400 Czad
kadżakse (mini) 10 000 Czad
masmadże 25 700 Czad
mubi 35 300 Czad
toram 8 460 Czad
zerenkel 2 240 Czad
Języki wschodnioczadyjskie B2
mukulu (jonkor-gera) 12 000 Czad
Języki wschodnioczadyjskie B3
barein (guilia) 4 100 Czad
saba (jelkung) 1 340 Czad
sokoro 5 000 Czad
tamki (temki) 500 Czad
Języki masa
zime (herde) 40 000 Czad
marba (azumeina) 218 000 Czad
masana 295 000 Czad, Kamerun
mesme (zime z Kélo) 20 100 Czad
musej 358 000 Czad, Kamerun
ngete 10 000 Czad
peve 35 720 Czad, Kamerun
zumaja 0 Kamerun
Języki zachodnioczadyjskie
Języki zachodnioczadyjskie A
Języki zachodnioczadyjskie A1 (hausa)
gwandara (kwandara) 27 300 Nigeria
hausa 63 154 100 Nigeria, Benin, Burkina Faso, Kamerun, Czad, Wybrzeże Kości Słoniowej, Ghana, Niger, Sudan
Języki zachodnioczadyjskie A2 (bole-tangale)
Języki bole
Makrojęzyk bole właściwy
beele (bele) 120 Nigeria
bole (ampika) 100 000 Nigeria
bure (bubure) 20 Nigeria
deno (be) 6 000 Nigeria
galambu 25 000 Nigeria
gera (rawam) 200 000 Nigeria
geruma 9 030 Nigeria
giiwo (kirifi) 14 000 Nigeria
kholok (kode, pia) 2 500 Nigeria
kubi (kuba) 0 Nigeria
maaka (maga) 10 000 Nigeria
ngamo (gamo) 60 000 Nigeria
nyam 100 Nigeria
Makrojęzyk karekare
karekare (karai-karai) 150 000 Nigeria
Języki tangale
Makrojęzyk dera
kanakuru (dera) 20 000 Nigeria
Makrojęzyk tangale właściwy
kushi (goji) 11 000 Nigeria
kutto 3 000 Nigeria
kwaami 10 000 Nigeria
pero 25 000 Nigeria
piya-kwonci 5 000 Nigeria
tangale 200 000 Nigeria
Języki zachodnioczadyjskie A3 (angas)
Języki angas właściwe
Makrojęzyk angas właściwy 1
czakfem-muszere (chakfem) 5 000 Nigeria
jorto (chakato) 500 Nigeria
kofjar (koffiar) 110 000 Nigeria
czip (miszip, ship) 6 000 Nigeria
sura (mwaghavul) 150 000 Nigeria
angas (ngas, karang, kerang) 400 000 Nigeria
Makrojęzyk angas właściwy 2
goemaj (ankwe) 200 000 Nigeria
koenoem (kanam) 3 000 Nigeria
montol (baltap, teel) 21 900 Nigeria
pyapun 3 000 Nigeria
tal 10 000 Nigeria
Języki yiwom
gerka (ywom, garkawa) 10 000 Nigeria
Języki zachodnioczadyjskie A4 (ron)
Języki fjer
fjer 26 100 Nigeria
tambas 3 000 Nigeria
Języki ron właściwe
karfa (duhwa) 800 Nigeria
kulere (akande) 15 600 Nigeria
mundat 1 000 Nigeria
ron 176 000 Nigeria
sza 3 000 Nigeria
Języki zachodnioczadyjskie B
Języki zachodnioczadyjskie B1 (bade)
Makrojęzyk bade właściwy
bade 250 000 Nigeria
ngizim (ngizmawa) 80 000 Nigeria
Makrojęzyk duwai
duwaj (bade wschodni) 11 400 Nigeria
Języki zachodnioczadyjskie B2 (wardżi)
ajawa 0 Nigeria
tsagu (cziwogaj, sago) 2 000 Nigeria
diri (dirja) 7 200 Nigeria
karija (kariju, kaujawa, kerija, lipkawa, vinahe, wihe) 3 800 Nigeria
mburku 20 000 Nigeria
mija (mijawa, muja) 30 000 Nigeria
pa'a (afa, afawa, foni, pala) 8 000 Nigeria
siri (sirawa) 3 800 Nigeria
wardżi (sirzakwai, sar, sarawa, wardża, wardżawa) 123 000 Nigeria
dżimbin (zumbun) 2 000 Nigeria
Języki zachodnioczadyjskie B3 (saja)
dass (barawa) 8 830 Nigeria
Makrojęzyk boghom
boghom (borrom) 50 000 Nigeria
kir-balar (kir) 3 050 Nigeria
magas 100 Nigeria
Makrojęzyk saja wschodni
dżimi (bi-gimu) 1 000 Nigeria
Makrojęzyk guruntum
guruntum (guruntum-mbaaru) 15 000 Nigeria
dżu 900 Nigeria
tala 1 000 Nigeria
zangwal (twar) 100 Nigeria
Makrojęzyk zaar właściwy
gedżi (gezawa, kajauri) 6 000 Nigeria
luri 0 Nigeria
polczi (palczi) 22 000 Nigeria
saja (vigzar) 300 000 Nigeria
zari (zariwa) 0 Nigeria
zeem (chaari) 400 Nigeria
Języki kuszyckie
Języki środkowokuszyckie (agauskie)
Języki środkowokuszyckie wschodnie
hamta (agau, hamtanga) 224 000 Etiopia
Języki środkowokuszyckie północne
bilin (blin, bilen) 112 000 Erytrea
Języki środkowokuszyckie południowe
aungi (agau) 553 400 Etiopia
Języki środkowokuszyckie zachodnie
kemant (agau zachodni, qimant) 4 830 Etiopia
Języki wschodniokuszyckie
boon 59 Somalia
Języki dullaj
ale (dabosse, gawwada) 85 670 Etiopia
tsamai (kule, tamaha) 19 200 Etiopia
Języki kuszyckie Wyżyny Abisyńskiej
alaba (alaba-k’abeena) 307 700 Etiopia
burdżi (bambala, daashi) 49 450 Etiopia
gedeo (darasa) 1 023 000 Etiopia
hadija (adea) 1 401 000 Etiopia
kambata (kembata) 822 300 Etiopia
libido (mareko) 68 010 Etiopia
sidamo 3 081 000 Etiopia
Języki konso-gidole
bussa (gobeze, maszelle, mosije) 19 020 Etiopia
dirasza (gidole) 80 500 Etiopia
konso (kareti, gato) 247 660 Etiopia
Języki oromo
Makrojęzyk oromo (oromski, galla)
orma 66 300 Kenia
oromo południowy (borana-arsi-gudżi) 3 630 000 Etiopia, Kenia, Somalia
oromo wschodni (harar) 4 530 000 Etiopia
oromo zachodniośrodkowy (oromo środkowozachodni) 8 920 000 Etiopia
waata (langulo, sanye) 12 600 Kenia
Języki rendille-boni
aweer (bon, ogoda, waboni) 7 600 Kenia
rendille (randile) 60 000 Kenia
Języki saho-afarskie
afarski (afar, adal, danakil, danakilski) 1 302 800 Etiopia, Dżibuti, Erytrea
saho (sao) 271 180 Erytrea, Etiopia
Języki somalijskie
dabarre 20 000 Somalia
garre 50 000 Somalia
dżidu (jiiddu) 20 000 Somalia
maj (maay, rahanweyn) 1 750 000 Somalia
somalijski (somali, somali standardowy) 16 224 000 Somalia, Dżibuti, Etiopia, Kenia
tunni 20 000 Somalia
Języki omo-tana zachodnie
arbore 10 320 Etiopia
baiso (alkali, gediczo) 4 620 Etiopia
daasanach (geleb, merile) 60 730 Etiopia, Kenia
elmolo (dehes, fura-pawa) 8 Kenia
Języki yaaku
yaaku (jaaku, mukogodo) 10 Kenia
Języki północnokuszyckie
bedża (bedawiyet) 3 364 000 Sudan, Egipt, Erytrea
Języki południowokuszyckie
asa (aramanik, asa-aramanik, aramanicki, assa, lamanik) 350 Tanzania
alagwa (uassi) 53 000 Tanzania
burunge 28 000 Tanzania
dahalo 400 Kenia
gorowa (fiome) 113 000 Tanzania
iraku 603 000 Tanzania
kw'adza (qwadza) 0 Tanzania
Języki egipskie
Egipskie kontinuum językowe
staroegipski 0 Starożytny Egipt
średnioegipski (egipski klasyczny) 0 Starożytny Egipt
nowoegipski 0 Starożytny Egipt
demotyka 0 Starożytny Egipt
koptyjski (neo-egipski) 0 Egipt
Języki omockie (omotyckie)
Języki północnoomockie
Języki dizoidalne
dizin (dizi, dizi-madżi) 35 950 Etiopia
nayi (nao) 9 070 Etiopia
szeko (nao) 439 820 Etiopia
Języki gonga-gimodżan
Języki gimodżan
Języki dżandżero
yem (jemsa) 92 200 Etiopia
Języki ometo-gimira
Makrojęzyk czara
czara (gimiri nona) 13 770 Etiopia
Makrojęzyk gimira
bencz (dizu, gimarra, bench) 370 600 Etiopia
Makrojęzyk ometo
male 101 430 Etiopia
Makrojęzyk ometo, grupa środkowa
dauro (dawro) 533 000 Etiopia
dorze 24 400 Etiopia
gamo 1 094 400 Etiopia
gofa 392 400 Etiopia
melo 24 860 Etiopia
ojda 40 940 Etiopia
uelajta (wolaita, uba, ometo) 1 719 800 Etiopia
Makrojęzyk ometo, grupa wschodnia
kaczama-gandżule (qechem) 3 250 Etiopia
koorete (koore, amarro) 159 370 Etiopia
zaysete (zajse, zayse-zergulla, korisadam) 18 500 Etiopia
Makrojęzyk ometo, grupa zachodnia
basketo (mesketo) 101 560 Etiopia
Języki gonga
Języki gonga środkowe
anfillo (mao południowy) 500 Etiopia
Języki gonga północne
borna (szinasza) 38 180 Etiopia
Języki gonga południowe
kafa (kaficzo, kefa, mandżo) 881 700 Etiopia
szakaczo (mocza) 83 580 Etiopia
Języki mao
ganza (koma) 3 000 Sudan, Etiopia
hozo 6 000 Etiopia
seze 13 000 Etiopia
mao północny (maues aase, amam, fadiro) 2 300 Etiopia
Języki południowooomockie
aari (ari, ara, aro, aarai) 298 300 Etiopia
dime 1 100 Etiopia
galila (gayil, ari północny) 55 700 Etiopia
hamer-banna (amar) 81 520 Etiopia
karo (kere) 1 480 Etiopia
Języki semickie
Języki wschodniosemickie
akadyjski (chaldejski) 0 Asyria, Babilonia
eblaicki 0 Syria
Języki zachodniosemickie
Języki środkowosemickie
razihi 62 900 Jemen
Języki aramejskie
Języki wschodnioaramejskie
syryjski (syriacki, syryjski klasyczny, starosyryjski) 0 Turcja (Górna Mezopotamia, Arabia Wschodnia)
Języki środkowowschodnioaramejskie
Makrojęzyk środkowowschodnioaramejski północno-wschodni
neo-aramejski asyryjski (neo-syryjski, suret, asyryjski, urmijski) 549 420 Irak
neo-aramejski żydowski środkowy (barzani-sandu) 6 Izrael
neo-aramejski bohtan 900 Gruzja
neo-aramejski chaldejski (chaldejski współczesny, fallani, suras) 225 350 Irak
hertevin 4 Turcja
aramejski judeo-babiloński (aramejski babilońsko-talmudyczny) 0 Izrael / Irak (Babilonia)
koi-sandżak surat 800 Irak
senaja (neo-aramejski chrześcijański) 60 Iran
Makrojęzyk środkowowschodnioaramejski północno-wschodni, grupa przezzabska (trans-zab, kurdit)
hulaula (liszana achni, liszana noszan) 10 350 Izrael, Iran
neo-aramejski żydowski międzyzabski (hulani, liszanid noszan) 2 200 Izrael
liszan noszan (neo-aramejski żydowski irańsko-azerski) 6 350 Izrael
liszana deni (liszan hozaje, liszan hudaje) 7 500 Izrael
Makrojęzyk środkowowschodnioaramejski północno-zachodni
mlahso (suryoyo) 0 Syria
turoyo (syryoyo) 110 300 Turcja, Syria
Języki mandejskie
mandejski (mandejski współczesny) 100 Iran, Irak
mandejski klasyczny 0 Iran, Irak
Języki zachodnioaramejskie
aramejski nabatejski (nabatejski) 0 Arabia Petraea
aramejski samarytański (samarytański) 0 Palestyna, Izrael
neo-aramejski zachodni (maalula) 24 000 Syria
Języki południowosemickie
Języki arabskie (północnoarabskie)
arabski nabatejski (nabatejski) 0 Królestwo Nabatejskie
hasaicki 0 Arabia
lihjanicki (dadanicki) 0 Arabia
safaicki 0 Syria
samudejski (tamudejski) 0 Jemen, Syria
Makrojęzyk arabski
arabski saharyjski (arabski algiersko-saharyjski, arabski algiersko-pustynny) 178 000 Algieria, Niger
arabski algierski (algierski, dziria) 32 377 100 Algieria, Egipt
arabski bahrański (baharna, bahrański, bahrajski) 730 000 Bahrajn, Oman
arabski czadyjski (shua, czadyjski, arabski zachodniosudański) 1 757 300 Czad, Kamerun, Niger, Nigeria
arabski cypryjski (maronicki, kormakiti) 9 760 Cypr
arabski zufarski (zufarski, dhofari) 105 000 Oman
arabski beduińsko-lewantyński (beduiński wschodnioegipski) 2 239 000 Egipt, Jordania, Palestyna, Syria
arabski egipski (egipski współczesny, arabski dolnoegipski) 64 422 000 Egipt
arabski Zatoki Perskiej (arabski zatokowy) 8 841 000 Kuwejt, Bahrajn, Egipt, Iran, Irak, Oman, Katar, Arabia Saudyjska, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Jemen
arabski hadrami (hadrami) 4 570 000 Jemen
arabski hidżazyjski (hidżazyjski, zachodnioarabski potoczny) 14 483 300 Arabia Saudyjska, Erytrea, Zjednoczone Emiraty Arabskie
arabski judeo-iracki (jahudycki) 125 120 Izrael, Irak
arabski judeo-marokański 324 930 Maroko, Izrael
arabski judeo-trypolitański (judi, judeo-arabski trypolitański) 35 000 Izrael
arabski judeo-tunezyjski 45 500 Tunezja, Izrael
arabski judeo-jemeński (jeminicki) 50 300 Jemen, Izrael
arabski libijski (beduiński zachodnioegipski) 4 845 300 Libia, Egipt, Niger
arabski mezopotamski (arabski iracki, bagdacki) 15 649 800 Irak, Iran, Syria, Turcja
arabski marokański (arabski maghrebski) 32 606 000 Maroko, Egipt, Sahara Zachodnia
arabski nadżdyjski (nadżdyjski, nadżdi) 4 049 900 Arabia Saudyjska, Irak, Jordania, Syria
arabski północnolewantyński (arabski libańsko-syryjski) 24 205 200 Syria, Liban, Meksyk, Turcja, Zjednoczone Emiraty Arabskie
arabski północnomezopotamski (maslawi) 8 694 000 Irak, Jordania, Syria, Turcja
arabski omański 2 430 000 Oman, Kenia, Tanzania
arabski północnojemeński (arabski sanijski) 11 350 000 Jemen
arabski saidzki (arabski górnoegipski) 22 400 000 Egipt
arabski szihu 15 000 Zjednoczone Emiraty Arabskie, Oman
arabski południowolewantyński (palestyńsko-jordański) 11 480 500 Jordania, Izrael, Palestyna, Zjednoczone Emiraty Arabskie
arabski standardowy (arabski, arabski literacki) 273 989 700 Arabia Saudyjska, Algieria, Bahrajn, Czad, Jemen, Komory, Dżibuti, Egipt, Erytrea, Iran, Irak, Izrael, Jordania, Kuwejt, Liban, Libia, Mali, Mauretania, Maroko, Niger, Oman, Palestyna, Katar, Sahara Zachodnia, Somalia, Sudan Południowy, Sudan, Syria, Tanzania, Tunezja, Turcja, Zjednoczone Emiraty Arabskie
arabski sudański (arabski chartumski) 31 854 400 Sudan, Erytrea, Sudan Południowy
arabski tadżycki (arabski bucharski, arabi) 6 000 Tadżykistan, Afganistan
arabski południowojemeński (taizzi-jemeni) 10 475 000 Jemen, Dżibuti
arabski tunezyjski (tunezyjski) 11 569 400 Tunezja
arabski uzbecki (arabski kaszkadaria) 700 Uzbekistan
hasanja (hassanijja, arabski hasanja, maure) 8 837 300 Mauretania, Algieria, Mali, Maroko, Niger, Senegal, Sahara Zachodnia
Makrojęzyk sycylijsko-arabski
maltański (tunezyjski) 482 880 Malta
Języki kananejskie
hebrajski (hebrajski współczesny, israeli) 9 291 800 Izrael
starohebrajski 0 Izrael
hebrajski samarytański (szamerim) 0 Palestyna, Izrael
amonicki 0 Jordania
amorycki (amorytycki) 0 Mezopotamia, Syria
ugarycki 0 Kanaan
moabicki 0 Moab
Kontinuum językowe fenickie
fenicki 0 Fenicja, Kartagina
punicki 0 Kartagina
Języki południowosemickie
Języki etiopskie (abisyńskie, afrosemickie, etiosemickie)
Języki północnoetiopskie
gyyz (geez, etiopski klasyczny, staroetiopski) 0 Etiopia, Erytrea (Aksum)
dahalik 2 500 Erytrea
tigre 1 290 000 Erytrea
tigrinia 7 655 200 Etiopia, Erytrea, Izrael
Języki południowoetiopskie
Języki południowoetiopskie zewnętrzne
Makrojęzyk n-grupy
gafat 0 Etiopia
kistane (soddo, gurage północny, soddo gurage) 315 500 Etiopia
Makrojęzyk tt-grupy
inorski (inor) 280 000 Etiopia
mesmeski (mesmes) 0 Etiopia
meskański (mesqan) 195 000 Etiopia
sebat bet gurage (guragie, gurage środkowo-zachodni, gurage zachodni) 1 480 000 Etiopia
Języki południowoetiopskie przejściowe
Makrojęzyk amharsko-argobski
amharski (abisyński, etiopski) 25 873 820 Etiopia, Izrael
argobski (argoba, argobba) 46 940 Etiopia
Makrojęzyk harari-silte
harari (adare) 34 890 Etiopia
silte (gurage wschodni) 881 000 Etiopia
wolane 70 000 Etiopia
zay (gelilla, laqi) 14 8000 Etiopia
Języki południowoarabskie
Języki współczesne południowoarabskie
Języki południowoarabskie współczesne hobjot-zachodnie
Języki południowoarabskie współczesne zachodnie
bathari 200 Oman, Jemen
harsusi 600 Oman
mehri 165 900 Jemen, Kuwejt, Oman, Arabia Saudyjska
Języki południowoarabskie współczesne hobjot
hobi (hobjot) 200 Oman, Jemen
Języki południowoarabskie współczesne wschodnie
szehri (dżibbali, szhauri) 59 000 Oman, Arabia Saudyjska
sokotri 70 000 Jemen
Języki staropołudniowoarabskie
Makrojęzyk południowoarabski epigraficzny (sajhadyjski)
sabejski 0 Jemen (Arabia Południowa, Saba)
minejski 0 Jemen (Arabia Południowa, Mina)
katabański 0 Jemen (Arabia Południowa, Kataban)
hadramaucki 0 Jemen (Arabia Południowa, Hadramaut)
Języki niesklasyfikowane
ongota (ifa) 10 Etiopia

Zobacz też

Przypisy

  1. Przykładem niezdecydowania wśród językoznawców jest tu kontrowersyjna etymologia indoeuropejskiej nazwy byka *tauro- (por. łac. taurus, średnio-irl. tarb, pol. tur, staroprus. tauris), zbieżnej z prasemicką *awr- (por. hebr. šōr, akad. šūru, aram. tōr). I tak na przykład projekt Evolution of Human Languages uznaje wyraz za afroazjatycki (od protoafroazjat. ča/iw(a)r- = byk, hipopotam, słoń), zaś Wolfgang Pfeifer uznaje go ostrożnie za indoeuropejski (od praindoeur. *steu- = duży, masywny, gruby) z zastrzeżeniem, że jest to hipoteza i wyraz może być pochodzenia semickiego.
  2. Typowym przykładem jest tu etymologia wyrazu kot, który miałby pojawić się w Europie po raz pierwszy w późnej łacinie (jako cattus, catta) i prawdopodobnie języku praceltyckim (jako *qatos – por. wal. cath, bret. kazh, irl. cat) pod wpływem berb. formy kadiska (a to z nub. kadis).

Bibliografia

  • Ehret, Christopher, Reconstructing Proto-Afro-Asiatic (Proto-Afrasian): vowels, tone, consonants, and vocabulary, University of California Press, Berkeley 1995
  • Evolution of Human Languages, Santa Fe Institute, url: ehl.santafe.edu (różne hasła w bazie danych)
  • Gołąb Z., Heinz A., Polański K., Słownik terminologii językoznawczej, PWN, Warszawa 1976
  • Interview with Karl-G. Prasse [w:] Emazighen, 9 listopada 2004, url: emazighen.com [ostatni dostęp: 12 maja 2006]
  • Online Etymology Dictionary, url: http://www.etymonline.com/ (hasło: cat)
  • Pfeifer, Wolfgang (Red.), Etymologisches Wörterbuch des Deutschen, Akademie-Verlag, Berlin 1989 (hasła: Stier, Katze)
  • Stanisław Piłaszewicz, Eugeniusz Rzewuski, Wstęp do afrykanistyki, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2004, ISBN 83-235-0061-4, OCLC 749258177.
  • Walde, Alois, Lateinisches etymologisches Wörterbuch, Carl Winter's Universitätsbuchhandlung, Heidelberg 1938 (hasło: cattus)

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się