Język to dialekt z armią i flotą wojenną – aforyzm spopularyzowany przez Maxa Weinreicha[1] ukazujący trudną do sprecyzowania różnicę[2] między dialektem a językiem. Powiedzenie uwidacznia wpływy społeczne[3] i polityczne na postrzeganie statusu różnych bytów językowych i kompleksów gwarowych, ich klasyfikacji jako dialektów lub odrębnych języków[1][4].
Koncepcja Abstand- i Ausbausprachen wprowadzona przez Heinza Klossa obrazuje dwoisty charakter języków, które bywają definiowane i wydzielane zarówno na podstawie rozstrzygnięć językoznawczych, jak i pod wpływem czynników zewnętrznych (społecznych, kulturalnych, politycznych)[5][6]. Odrębność odmian językowych wchodzących w skład kontinuuów dialektalnych uwypuklają takie czynniki jak standaryzacja językowa i istnienie organizmów państwowych[6].
Pochodzenie
Weinreich
Pierwszym znanym źródłem maksymy jest przemówienie Weinreicha z 5 stycznia 1945, w którym autor wspomina serię wykładów, jakie dał między 13 grudnia 1943 a 12 czerwca 1944[7]:
Nauczyciel liceum z Bronxu zadał mi pytanie: „Jaka jest różnica między dialektem a językiem?”, po czym sam odpowiedział: „Język to dialekt z armią i flotą wojenną.”
Zdanie to w oryginale brzmi: a szprach iz a dialekt mit an armej un flot (jid. אַ שפּראַך איז אַ דיאַלעקט מיט אַן אַרמײ און פֿלאָט).
Inne źródła
Socjolingwista Joshua A. Fishman zasugerował, że to on może być autorem cytatu, lecz jak sam przyznał, słowa te wypowiedział w 1967, a więc ponad 20 lat po wykładzie Weinreicha[8].
Niektórzy uczeni uważają, że francuski językoznawca Antoine Meillet (1866–1936) miał powiedzieć, że język to dialekt z armią, lecz nie zachowały się żadne dokumenty, które mogłyby to potwierdzić[9].
W 2004 Jean Laponce założył, że pierwszą osobą, która wypowiedziała to zdanie, był Louis Hubert Gonzalve Lyautey[10], lecz i w tym przypadku nie ma na to żadnych dowodów.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b DaniD. Byrd DaniD., Toben H.T.H. Mintz Toben H.T.H., Discovering Speech, Words, and Mind, Chichester: John Wiley & Sons, 2010, s. 72, ISBN 978-1-4051-5798-8, ISBN 978-1-4051-5799-5, ISBN 978-1-444-35778-3, OCLC 437186930 [dostęp 2024-01-19] (ang.).
- ↑ Timothy B. Weston, Lionel M. Jensen, China beyond the headlines, s. 85 full text: „Weinreich...pointing out the arbitrary division between [dialect and language]”. (ang.).
- ↑ Thomas Barfield, The Dictionary of Anthropology, s.v. ‘sociolinguistics’ full text: „Fundamental notions such as ‘language’ and ‘dialect’ are primarily social, not linguistic, constructs, because they depend on society in crucial ways.”. (ang.).
- ↑ HenrykH. Jaroszewicz HenrykH., Współczesna społeczność bośniacka i jej język, „Rocznik Slawistyczny”, 54, G. Gebenther i Spółka, 2004, s. 131–149 , patrz s. 132.
- ↑ VítV. Dovalil VítV., Jazyk typu Ausbau – Jazyk typu Abstand, [w:] PetrP. Karlík, MarekM. Nekula, JanaJ. Pleskalová (red.), Nový encyklopedický slovník češtiny, 2017 (cz.).brak strony (książka)
- ↑ a b PeterP. Trudgill PeterP., Glocalisation and the Ausbau sociolinguistics of modern Europe, [w:] AnnaA. Duszak, UrszulaU. Okulska (red.), Speaking from the margin: global English from a European perspective, Frankfurt: Peter Lang, 2004, s. 35–49, ISBN 978-3-631-52663-7 (ang.).
- ↑ YIVO Bleter (vol. 23 nr. 3). maj–czerwiec 1944. [dostęp 2010-08-28].
- ↑ Mendele: Yiddish literature and language (Vol. 6.077). 1996-10-08. [dostęp 2010-08-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-02)]. (jid.).
- ↑ William Bright, editorial note in Language in Society, 26:469 (1997): „Some scholars believe that the [Yiddish] saying is an expansion of a quote from Antoine Meillet, to the effect that a language is a dialect with an army. Up to now the source has not been found in the works of Meillet.” (ang.).
- ↑ La gouvernance linguistique. Le Canada en perspective. 2004-01-01. [dostęp 2010-01-10]. (fr.).
Linki zewnętrzne
- Alexander Maxwell. When theory is a joke. The Weinreich witticism in linguistics. „Beiträge zur Geschichte der Sprachwissenschaft”. 28 (2), s. 263–292, 2018. Nodus Publikationen. ISSN 0939-2815. (ang.).
