Aβastāg
Obszar

Ariana Waedżah (po części pokrywająca się z Chorezmem)

Liczba mówiących

martwy

Pismo/alfabet

awestyjskie (na bazie alfabetu pahlavi), gudżarati

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
Ethnologue 10 wymarły↗
Kody języka
ISO 639-1 ae
ISO 639-2 ave
ISO 639-3 ave
IETF ae
Glottolog aves1237
Ethnologue ave
GOST 7.75–97 аве 016
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.
próbka tekstu napisanego w języku awestyjskim

Język awestyjski, język awestańskijęzyk klasyczny używany w starożytnej Persji, w którym został zapisany zbiór prac Zaratustry[1]. Zbiór ten nazywany jest Awestą (od średnioperskiego ašastāg „zalecenie, nakaz”). Należy do rodziny języków indoeuropejskich i jest siostrzanym językiem klasycznego sanskrytu[2].

W swej obecnej postaci uformował się zasadniczo w czasach Sasanidów, najprawdopodobniej w V w. Dzisiejsza Awesta obejmuje prawdopodobnie zaledwie ułamek literatury zoroastryjczyków istniejącej wcześniej. Awesta sasanidzka została spisana w momencie, gdy język w którym powstała, był już od dawna martwy i używany jedynie przez kapłanów. Ponieważ Zaratustra żył ponad tysiąc lat przed spisaniem najstarszych tekstów Awesty, te przekazywane były najprawdopodobniej ustnie.

Ojczyzną języka awestyjskiego była Ariana Waedżah, która przynajmniej częściowo pokrywała się z Chorezmem (choć część uczonych sytuuje ją we wschodnim Iranie).

Słowo z języka awestyjskiego „satem", oznaczające „sto”, przyjęło się w dychotomii języków indoeuropejskich na języki satemowe i kentumowe (satem, kentum)[3].

„Język awestyjski w wielu przypadkach (...) bardziej przypomina języki słowiańskie niż współczesne, żywe języki irańskie. (...) W języku awestyjskim można dopatrzeć się znacznie większej ilości rdzeni istniejących w językach słowiańskich niż w jakimkolwiek innym języku irańskim. (...) Wątpliwe jednak jest, aby awestyjski w sposób bezpośredni oddziaływał na język prasłowiański. Musiało się to dziać za pośrednictwem języka scytyjskiego bądź ewentualnie za pośrednictwem Scytów posługujących się językiem awestyjskim jako językiem zoroastryjskiej literatury sakralnej. Wpływy te widać nie tylko w sferze zapożyczeń leksykalnych, ale także w stosowaniu ewidentnych kalek językowych.”[4]

Dialekty

Znane dzisiaj teksty awestyjskie różnią się między sobą zarówno pod względem treściowym, jak i językowym. Wyróżnia się dwa dialekty języka awestyjskiego:[5]

  • dialekt Gāth (najstarszy)
  • dialekt młodszej Awesty

Alfabet

Awesta została spisana alfabetem utworzonym na podstawie książkowego pisma pahlawijskiego. Jednak w odróżnieniu od wielu alfabetów, używanych do zapisywania języków irańskich w okresie średnioirańskim, a wywodzących się z alfabetu aramejskiego, gdzie liczba znaków była ograniczona (alfabet pahlawi – 19 znaków), alfabet awestyjski został znacznie rozbudowany (czasem tylko za pomocą znaków diakrytycznych) i liczył 49 znaków. Tak jak we wszystkich innych alfabetach pochodzenia semickiego, alfabetem awestyjskim zapisywano od prawej strony do lewej.

Z 49 liter 14 służy do oznaczania samogłosek, a 35 spółgłosek. Nie istnieje skodyfikowana transliteracja, najczęściej stosuje się, na podstawie alfabetu łacińskiego, następującą (choć w literaturze polskiej często część oddaje się rodzimymi np. dwuznak sz zamiast š):

  • samogłoski: a ā e ē ə ə̄o ō å ą i ī u ū
  • spółgłoski: k g γ x xʷ č ǰ t ϑ d δ t̪ p f b w β ŋ ŋʷ ṇ ń n m y v r s z š ṣ̌ ž h ḣ

Przypisy

  1. Adam Fałowski, Bogdan Sendero, Biesiada słowiańska, Kraków: Universitas, 1992, s. 23, ISBN 83-7052-108-8, OCLC 28623824 (pol.).
  2. Benjamin W. Fortson IV, Indo-European Language and Culture: An Introduction, wyd. 2, Malden: Blackwell Publishing, 2010 (Blackwell textbooks in linguistics 19), s. 202, ISBN 978-1-4051-8895-1, ISBN 978-1-4051-8896-8, ISBN 978-1-4443-5968-8, OCLC 638848056 [dostęp 2023-09-26] (ang.).
  3. Winfred P. Lehmann, Historical Linguistics: An Introduction, wyd. 3, Abingdon–New York: Routledge, 1992, s. 73, DOI: 10.4324/9780203416433, ISBN 0-415-07242-5, ISBN 0-415-07243-3, ISBN 978-0-203-41643-3, ISBN 978-1-136-90216-1, OCLC 842264673 [dostęp 2023-09-26] (ang.).
  4. Jacek Jarmoszko, Polsko-irańskie dziedzictwo językowe, czyli przyczynki do mitu o sarmackich korzeniach Polaków w świetle badań językoznawstwa historyczno-porównawczego, „Kwartalnik Językoznawczy”, 3 (7), 2011, s. 80–81 (pol.).
  5. Józef Reczek, Polszczyzna i inne języki w perspektywie porównawczej, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 11, ISBN 83-04-03603-7, OCLC 26447327 (pol.).

Bibliografia

  • Leszek Bednarczuk (red.), Języki indoeuropejskie, t. 1, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 135–136, ISBN 83-01-03352-5, OCLC 17446920.
  • Jacek Jarmoszko, Polsko-irańskie dziedzictwo językowe, czyli przyczynki do mitu o sarmackich korzeniach Polaków w świetle badań językoznawstwa historyczno-porównawczego, „Kwartalnik Językoznawczy”, 3 (7), 2011, s. 80–81 (pol.).

Linki zewnętrzne

  • Strona poświęcona językowi awestyjskiemu (ang.) Podręczniki do nauki awestyjskiego, teksty Awesty w oryginale i tłumaczeniu, słownik i materiały na temat zaratusztrianizmu
  • Gramatyka młodszego języka awestyjskiego (ang.)
  • Gramatyka starszego języka awestyjskiego (ang.)
  • Kurs awestyjskiego online University of Texas at Austin (ang.)
  • Czcionki awestyjskie (ang.)

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się