Iława
Część Szprotawy
Ilustracja
Wyspa w Iławie, lokalizacja grodziska
Państwo

 Polska

Województwo

 lubuskie

Miasto

Szprotawa

Data założenia

XII wiek

W granicach Szprotawy

1925

Położenie na mapie Szprotawy
Mapa konturowa Szprotawy, po lewej znajduje się punkt z opisem „Iława”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się punkt z opisem „Iława”
Położenie na mapie województwa lubuskiego
Mapa konturowa województwa lubuskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Iława”
Położenie na mapie powiatu żagańskiego
Mapa konturowa powiatu żagańskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Iława”
Położenie na mapie gminy Szprotawa
Mapa konturowa gminy Szprotawa, po lewej znajduje się punkt z opisem „Iława”
51°33′46,8″N 15°30′00,0″E/51,563000 15,500000

Iława (do 1945 niem. Eulau) – dawna wieś, od 1925 dzielnica Szprotawy położona w zachodniej części miasta.

Nazwa

Według niemieckiego językoznawcy Heinricha Adamy’ego nazwa wywodzi się od polskiego określenia skał osadowych „iłów”[1]. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako najstarszą nazwę wymienia „Ylawia” podając jej znaczenie „Thonerde, Fetter Lehm” czyli w języku polskim „Tlenek glinu, tłusta glina”[1] czyli iłów, które przy dużej zawartości żelaza przyjmują czerwonawą barwę. Skał tych używa są m.in. do produkcji ceramiki, cegieł oraz dachówek. W średniowiecznych źródłach wzmiankowana jako Ilua (1000), Ilavia slavica, Ilavia magna (1318), Jlaw (1424)[2].

Nazwa została później fonetycznie zgermanizowana na Eulau[1] i utraciła swoje pierwotne znaczenie.

Historia

Pomnik spotkania Ottona III z Bolesławem Chrobrym w Iławie – Szprotawie

Kronikarz Thietmar w roku 1000 wymienia osadę plemienia Dziadoszyców zwaną Ilva, która była wówczas miejscem spotkania orszaku cesarza rzymskiego Ottona III, zdążającego do grobu św. Wojciecha w Gnieźnie, z orszakiem Bolesława Chrobrego, który wyszedł mu naprzeciw. Kronikarz zanotował wtedy: ...jak wspaniale książę przyjął cesarza, jest nie do uwierzenia i nie do opisania.

Dokładne położenie Ilvy nie zostało z całą pewnością ustalone, a różne autorytety podają co najmniej dwie jej prawdopodobne lokalizacje: miasto Iłowę (niem. Halbau)[3][4][5] i – leżącą w odległości kilkunastu kilometrów na północny wschód od niej – Iławę[6][7][8][9][10][11][12]. Mieszkańcy tej drugiej spotkanie władców upamiętnili pomnikiem usytuowanym na wylocie z miasta w kierunku Małomic. Natomiast podczas sondażowych badań archeologicznych, prowadzonych w grudniu 2008 roku, udało się jedynie ustalić, że prawdopodobnie w miejscu znanym dziś jako Wzgórze Miłości lub Gród Chrobry znajdował się wczesnośredniowieczny gród[13][14][15].

Pewne jest, że znajdował się tu wczesnośredniowieczny nadgraniczny gród, który posiadał strategiczne znaczenie. W jego pobliżu rozwinęła się osada targowa, która upadła prawdopodobnie za rządów Bolesława Krzywoustego tj. w I poł. XII w. Jego pozostałości były widoczne jeszcze w 1802. Obszar tzw. Małej Iławy, gdzie wznosił się gród, i Górnej Iławy był własnością von Kottwitzów, von Nostitzów, a od 1400 właścicieli Małomic. W 1743 hrabia Reden założył w Małej Iławie papiernię, która w 1845 została wchłonięta przez Hutę Wilhelma. Dolna Iława od 1318 do sekularyzacji w 1810 stanowiła własność szprotawskich magdalenek[2].

Szczeliny przeciwlotnicze w Parku Huta w Iławie

W Parku Huta zlokalizowanym na wschód od terenu dawnej huty w okresie II wojny światowej zbudowano 3 szczeliny przeciwlotnicze, kiedy pojawiło się zagrożenie nalotami alianckimi. To proste konstrukcje służące jako schronienie na czas bombardowań, chroniące przed falą uderzeniową oraz pyłem. Szczeliny figurują na powojennych planach zakładu. Powojenna administracja huty za pośrednictwem specjalnej komórki utrzymywała obiekty ochronne w należytym stanie oraz organizowała dla pracowników cykliczne ćwiczenia na okoliczność różnych zagrożeń. Obiekty są ogólnie dostępne, choć w zależności od stanu wód gruntowych mogą być okresowo zalane. Do szczelin prowadzi oznakowana trasa[16].

W 1946 w Iławie w domu przy ul. Polnej 6 doszło do głośnego mordu na rodzinie Misków. Zabito rodziców oraz ich czworo dzieci. Przez dziesięciolecia sprawca bądź sprawcy pozostawali nieznani, a sprawa odcisnęła mocne piętno na mieszkańcach dzielnicy. Wśród podejrzanych był funkcjonariusz Milicji Obywatelskiej występujący pod fałszywym nazwiskiem Stefan Troszczenko. We wrocławskim więzieniu został rozpoznany jako Stefan Łoch z Kłodna Wielkiego, nacjonalista ukraiński służący w podległej Niemcom ukraińskiej formacji policyjnej Ukrainische Hilfspolizei. Wieloletnie śledztwo w sprawie prowadziło Muzeum Ziemi Szprotawskiej, dzięki któremu dotarto do ważnych ukrywanych w czasach PRL dokumentów, w tym do pamiętnika ówczesnego komendanta MO Władysława Gromadzika. Wedle zapisków Łoch przyznał się do zbrodni i szczegółowo opisał sposób oraz motywy zabójstwa. Historia trafiła m.in. na łamy Telewizji Polskiej w seryjnym programie pt. Listy gończe[17][18]. Miskowie są pochowani w zbiorowej mogile na cmentarzu komunalnym w Szprotawie przy ul. Warszawskiej, a dom przy ul. Polnej zachował się do współczesności[19].

Zabytki

Romański kościół św. Andrzeja w Iławie
Naczółek masońskiego grobowca na poniemieckiej części cmentarza parafialnego w Iławie

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 67, OCLC 456751858 (niem.).
  2. ↑ a b Waldemar Bena opis do mapy „Bory Dolnośląskie, Przemkowski Park Krajobrazowy” Wydawnictwo Turystyczne Plan, Jelenia Góra 2004 ISBN 83-88049-83-6
  3. ↑ Wacław Aleksander Maciejowski, Pierwotne dzieje Polski i Litwy (...), Tom 3 z Historya prawodawstw słowiańskich, s. 380; 1846
  4. ↑ Joachim Lelewel, Polska wieków średnich, czyli Joachima Lelewela w dziejach narodowych polskich postrzeżenia, t. II, s. 25; 1856
  5. ↑ Ilwa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 263.
  6. ↑ Hieronim Szczegóła, A jednak Iława szprotawska, Nadodrze 1960, nr 6, s.13
  7. ↑ Słownik starożytności słowiańskich, t. 2, Wrocław 1964
  8. ↑ Hieronim Szczegóła: Historyczna Ilua najstarszą częścią Szprotawy wSzprotawski epizod Zjazdu Gnieźnieńskiego, Szprotawa 2000 (ISBN 83-7268-002-7)
  9. ↑ Andrzej Wałkówski: Stosunki polsko-niemieckie do 1000 roku w Szprotawski epizod Zjazdu Gnieźnieńskiego, Szprotawa 2000 (ISBN 83-7268-002-7)
  10. ↑ Hieronim Szczegóła: Szprotawski epizod Zjazdu Gnieźnieńskiego w 1000 roku w Szprotawa 1000-2000. W kręgu europejskich idei zjednoczeniowych (ISBN 83-7268-003-5), Szprotawa 2000
  11. ↑ J.G.Worbs: Geschichte des Herzogthums Sagan, Züllichau 1795
  12. ↑ Felix Matuszkiewicz: Geschichte der Stadt Sprottau, Sprottau 1908
  13. ↑ Karta AZP nr Szprotawa 18 (AZP 70-14/58)
  14. ↑ Sprawozdanie i opracowanie ratowniczo-rozpoznawczych prac archeologicznych na terenie obiektu ziemnego „Gród Chrobry” w Szprotawie, pow. żagański, woj. lubuskie, na zlecenie Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk Oddział we Wrocławiu, Radziechów 2009
  15. ↑ Archeolodzy w Szprotawie
  16. ↑ Szczeliny przeciwlotnicze w Parku Huta [w:] Zwiedzamy Szprotawę [dostęp 2021-04-03]
  17. ↑ Krwawy mord w Szprotawie [w:] Gazeta Lubuska [dostęp 2021-04-06]
  18. ↑ Morderstwo rodziny Miska w Szprotawie. Kończymy śledztwo. [w:] Gmina i Powiat Przyjazne Ludziom [dostęp 2021-04-06]
  19. ↑ Lokalizacja domu Misków w Szprotawie-Iławie [w:] Google Maps
Dzielnice i osiedla Szprotawy
dzielnice
części miasta według TERYT
  • Zarzecze

Herb Szprotawy

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się