 Herb hrabiów Tusculum | |
| Region | |
|---|---|
| Gniazdo rodzinne | |
| Tytuły |
hrabiowie |
| Protoplasta | |
| Pierwsza wzmianka |
koniec X wieku |
| Status rodziny |
wymarła |
| Ostatni przedstawiciel | |
| Data wymarcia |
XII wiek |
| Gałęzie | |
Hrabiowie Tusculum – arystokratyczny ród hrabiów, sprawujący władzę w średniowiecznym Rzymie[1]. Byli oni także spokrewnieni w linii żeńskiej z rodem Krescencjuszy[1]. W przeciwieństwie jednak do Krescencjuszy, byli oni stronnictwem procesarskim[2].
Tuskulańczycy byli rodem wywodzącym się od księcia Alberyka I, zięcia rzymskiego konsula, Teofilakta[3]. W X wieku zdobyli oni władzę nad Rzymem, dzięki czemu zapewnili sobie możliwość wpływania na wybór papieża[4]. Co najmniej pięciu papieży, a także kilku antypapieży zostało desygnowanych właśnie dzięki rodzinie z Tusculum[1][5]. Po raz drugi, władzę przejęli po rządach Krescencjuszy, na początku XI wieku[6]. Literatura źródłowa podaje, że po raz pierwszy nazwani są „hrabiami Tusculum” ok. 999 roku – wcześniej byli władcami miasta, lecz bez tytułu szlacheckiego[7].
Kiedy w 887 roku nastąpiła abdykacja Karola Grubego, we Włoszech rozpoczęły się wojny pomiędzy feudałami[8]. Spowodowało to powszechną anarchię – zarówno tron papieski, jak i cesarski straciły swój autorytet[8]. Skutkiem tego było zwiększenie wpływów cesarstwa bizantyńskiego w południowych Włoszech[8]. Głównymi pretendentami do żelaznej korony byli władcy Spoleto, Toskanii, Ivrei i Friuli[8]. W 888 roku w Pawii, na króla koronował się Berengariusz z Friuli, lecz już rok później, władcą ogłosił się Gwidon z Toskanii[9]. Po śmierci Gwidona i jego syna, Berengariusz pozostał jedynym królem i choć nie mógł podporządkować sobie środkowych Włoch, musiał się zmierzyć z atakami Węgrów (z północy) i Arabów (z południa)[9]. Poniósł jednak klęskę w bitwie pod Brentą i został usunięty z tronu[9]. Wkrótce potem, w 926 roku, królem został Hugon z Prowansji, który podobnie jak poprzednicy nie opanował Rzymu[9]. Umożliwiło mu to dopiero małżeństwo z Marozją[9]. Była ona córką Teofilakta i jego żony Teodory[10]. Teofilakt pełnił funkcję konsula i przybrał tytuł od nazwy miasta Tusculum[1].
W celu zapewnienia sobie pełnej władzy nad Rzymem, Teofilakt i Teodora walnie przyczynili się do wyboru papieży Sergiusza III[11], Anastazego III[10] i Lando[12]. Pierwszy z nich, był także najprawdopodobniej kochankiem 15-letniej córki Teofilakta, Marozji; z tego związku urodził się syn, który potem został papieżem i przybrał imię Jan XI[11].
Po śmierci Teofilakta i jego żony, władzę w Rzymie przejęła ich starsza córka Marozja, która pełniła funkcje senatrix i patricia[13]. Gdy objęła pełnię władzy, wprowadziła na Stolicę Piotrową kolejnych papieży: Leona VI i Stefana VII[13]. Jej prawdziwym zamiarem było jednak elekcja syna, który przyjął imię Jana XI[13]. Marozja poślubiła wówczas księcia Spoleto, Alberyka I, z którym miała syna Alberyka II[14]. Po śmierci księcia Alberyka, Marozja wyszła za Gwidona z Toskanii, a następnie za Hugona z Arles[14]. W międzyczasie Alberyk II postanowił przejąć władzę w Rzymie i wzniecił bunt przeciw matce i przyrodniemu bratu[15]. Wtrącił ich oboje do więzienia i to on sprawował najwyższą władzę[16]. Ogłosił się wówczas princepsem, księciem i senatorem wszystkich Rzymian[17]. Tytuł ten nie miał prawdopodobnie nic wspólnego z prawdziwym Senatem, a jedynie oddawał zakres jego rzeczywistej władzy świeckiej (występował tylko w tej rodzinie)[18]. Sprawował rządy silnej ręki; kiedy w 936 roku zmarł jego przyrodni brat – papież Jan XI – Alberyk zmusił benedyktyńskiego mnicha, Leona VII do wstąpienia na Stolicę Piotrową[19]. Podobnie trzech następców Leona, zawdzięczało swoją nominację księciu: Stefan VIII[20], Maryn II i Agapit II[21]. Gdy Alberyk umierał, zobowiązał kler, by po śmierci urzędującego papieża, wybrali na Tron Piotrowy jego nieślubnego syna, Oktawiana[22]. Jego pontyfikat, obfitujący w rozpustne i rozwiązłe życie, zakończył się wygnaniem z Rzymu przez cesarza niemieckiego Ottona I[23]. Interwencje cesarskie spowodowały ograniczenie władzy przez hrabiów z Tusculum[24].
Przełom X i XI wieku, to okres w którym władzę sprawowali Krescencjusze, natomiast na czele hrabiów Tusculum stał Grzegorz I[25] – wnuk Alberyka II[26]. Był on zwolennikiem cesarza Ottona II, jak i papieża Sylwestra II[25]. Jednak potem wzniecił bunt przeciw Ottonowi i przejął władzę w Rzymie[26]. Za jego czasów, na papieża wybrany został, z nominacji Jana Krescencjusza, Sergiusz IV[25]. Był on jednak z pochodzenia Tuskulańczykiem i za jego pontyfikatu Krescencjusze częściowo utracili swoje wpływy (w 1012 roku)[27][25].
Oba rody arystokratyczne przystąpiły wówczas do próby przejęcia Lateranu i intronizacji swojego papieża[28]. Hrabiowie Tusculum dokonali elekcji Benedykta VIII, natomiast Krescencjusze mianowali Grzegorza VI[28]. Benedykt VIII, syn hrabiego, siłą przepędził z Rzymu Krescencjuszy i zmusił Grzegorza VI do ucieczki na dwór króla Henryk II, który uznał elekcję Benedykta za ważną (Grzegorz VI został ogłoszony antypapieżem)[28]. Po śmierci Benedykta papieżem został jego brat, Jan XIX, który dotychczas pełnił funkcje świeckie i nie miał święceń[29]. Nakazał udzielić sobie wszystkich święceń jednego dnia, co było sprzeczne z prawem kanonicznym, a ponadto żądał wysokich sum pieniężnych za nadawanie godności kościelnych[29]. Za pontyfikatów Benedykta VIII i Jana XIX, władzę świecką sprawował ich brat, Alberyk III[30]. Początkowo pracował w sądownictwie miejskim, lecz później został przeniesiony do Pałacu Laterańskiego[30]. Gdy Jan XIX zmarł, Alberyk, dzięki łapownictwu mianował papieżem swojego syna, który przybrał imię Benedykt IX[31]. Na czele rodu hrabiów Tusculum, stanął wówczas starszy brat Benedykta Grzegorz II[32]. Rozwiązły styl życia Benedykta, doprowadził do powstania przeciwko niemu w 1044 roku[31]. Krescencjusze zdołali wówczas wprowadzić na Tron Piotrowy biskupa Jana z Sabiny, a Benedykt musiał uciec z miasta[31]. Wkrótce potem zajął ponownie Lateran, lecz po dwóch miesiącach najprawdopodobniej sprzedał godność papieską archiprezbiterowi Grzegorzowi VI[29]. Po raz trzeci wstąpił na Stolicę Apostolską w 1047 roku, na fali entuzjazmu ludności[33]. Społeczne niezadowolenie Rzymian spowodowało, że już rok później został zmuszony do ostatecznej rezygnacji i wycofania się do rodzinnego Tusculum[33]. Abdykacja Benedykta IX zakończyła okres dominacji hrabiów Tusculum i ich bezpośredniego wpływania na wybór papieża[5]. Późniejsi hrabiowie próbowali jeszcze utrzymać swą władzę, choćby przez nominację antypapieża Benedykta X[34].
Gdy Benedykt IX sprawował jeszcze swoją funkcję, na czele rodu hrabiów stał jego brat, Grzegorz II – nie chciał on jednak wstąpić na Tron Piotrowy, ponieważ spodziewał się, że Rzymianie nie chcieliby jednoczesnego połączenia władzy świeckiej i duchowej[32]. Po jego śmierci, władzę objął jego syn, Grzegorz III[35], który był bratem Piotra z Colonny (protoplasty rodu Colonnów)[36]. Podobnie jak poprzednicy, Grzegorz nosił tytuł patrycjusza i konsula rzymskiego, jednak nie był senatorem[35]. Jego następcą został Ptolemeusz I. W celu odzyskania wpływów, usiłował on wzniecić powstanie przeciwko Paschalisowi II[37]. Początkowo odniósł sukces i zmusił do ucieczki papieża, lecz wkrótce potem, dotychczasowy sojusznik hrabiego, Piotr z Colonny, stanął po stronie Paschalisa[37]. Synem Ptolemeusza I, był Ptolemeusz II, który otrzymał od cesarza Henryka V większy obszar władania (podobny do tego, którym rządził Grzegorz III)[38]. Jego następcami zostali jego dwaj synowie: Jan i Raino. Przejęli oni władzę po śmierci ojca (w 1153 roku)[39]. W literaturze źródłowej Jan nie pojawia się już po 1167 roku, co świadczy, o tym, że już nie żył, a jedyną władzę sprawował wówczas jego brat[39]. Raino został zmuszony przez komunę miejską (podburzającą do konfliktów), do sprzedania swojej posiadłości w Tusculum, prefektowi Janowi[40]. Po wyjeździe prefekta, usiłował jeszcze odzyskać swoją fortecę jednak bezskutecznie[40]. 8 sierpnia 1170 roku oddał władzę w Tusculum papieżowi Aleksandrowi III, całkowicie zrzekając się do niej praw, przez co jest uważany za ostatniego hrabiego tego miasta[40].
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
