Grusza (PyrusL.) – rodzaj w większości niewielkich drzew z rodziny różowatych (Rosaceae). Systematyka grusz jest bardzo zawiła. Gatunki łatwo się ze sobą krzyżują, tworząc liczne podgatunki i formy przejściowe. Dlatego wśród systematyków brak zgody co do podziału grusz, rozgraniczenia i liczby ich gatunków oraz odmian botanicznych. Obecnie szacuje się (w zależności od autora), że rodzaj Pyrus zawiera do 72 gatunków[4]. Pierwotnie cały rodzaj występował w strefie umiarkowanej Eurazji nie sięgając jednak tak daleko na północ jak jabłoń, gdyż wymagania cieplne grusz są wyższe. W Polsce popularnie uprawiana i dziczejąca jest grusza pospolitaP. communis. Podawana jako dziko występująca jest także grusza polna Pyrus pyraster[5], w innych ujęciach synonimizowana z gruszą pospolitą[4].
W ciągu liczącej co najmniej 30 wieków uprawy gruszy wyselekcjonowano kilka tysięcy odmian uprawnych, które dzieli się na dwie grupy w zależności od dominującego udziału genów z poszczególnych gatunków na grusze zachodnie (europejskie) i grusze wschodnie (azjatyckie).
Drzewa lub rzadziej krzewy o wysmukłym kształcie. U gatunków drzewiastych na ogół jest dobrze wykształcony przewodnik. Grusze mają przeważnie palowy system korzeniowy. Pędy są zazwyczaj proste, sztywne, delikatnie zygzakowate lub łukowato wygięte i sporadycznie pokryte cierniami (np. Pyrus paschia). Barwa pędów jest bardzo zmienna, mogą być zielone, brązowe, żółtawe, ciemnoczerwone lub z odcieniem fioletowym.
Kształt liścia może być eliptyczny, jajowaty lub wydłużony, lancetowaty. Brzeg blaszki liściowej może być nagi lub szczeciniasto zakończony, piłkowany, karbowany lub całobrzegi. Ze względu na duże zróżnicowanie cech morfologicznych liście są podstawowym kryterium do oznaczania gatunków a także podziału rodzaju na sekcje.
Są 5-krotne, obupłciowe, zebrane w baldachogrona. Płatki grusz są prawie zawsze białe. Szyjki słupków są wolne aż do dna kwiatowego. Pręciki grusz mają pylniki fioletowopurpurowe. Kwiaty są raczej bez zapachu, owadopylne.
Są często wydłużone, przy szypułce nieco stożkowate i rzadko przy niej zagłębione, przy kielichu zagłębienie jest częstsze choć także nie jest regułą. W miąższu grusz jest zawsze pewna liczba komórek kamiennych. Skórka jest gruba ziarnista, zielona, żółta lub brązowa, często ordzawiona. Oś owocu, na długim odcinku jest zmięśniała, często pełna (w przeciwieństwie do jabłoni), a komory nasienne zamknięte.
Ekologia
Rosną zarówno na stanowiskach zacienionych jak i słonecznych, pojedynczo lub w grupach. W Kaukazie tworzą gęste zarośla i lasy. Zajmują bardzo różne siedliska, suche, świeże i wilgotne, większość gatunków preferuje siedliska żyzne i ciepłe. Grusze są w wysokim stopniu odporne na zapylenie i zawartość dwutlenku siarki w powietrzu.
Rodzaj z plemienia Pyreae, podrodziny Spiraeoideae (dawniej Pomoideae) z rodziny różowatychRosaceae, rzędu różowcówRosales w obrębie kladu różowych obejmującego część roślin okrytonasiennych[6].
↑Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
↑ abcPyrus L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-12-20].
↑ZbigniewZ.MirekZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 144, ISBN 978-83-62975-45-7.
↑D.D.PotterD.D. i inni, Phylogeny and classification of Rosaceae, „Plant Systematics and Evolution”, 266, 2007, s. 5–43, DOI: 10.1007/s00606-007-0539-9.
↑Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Pyrus. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-22]. (ang.).
Bibliografia
Grzegorz Łysiak: Uprawa i odmiany gruszy. Warszawa: Hortpress, 2006, s. 156. ISBN 83-89211-18-1.
Aleksander Rejman (red.): Pomologia odmianoznawstwo roślin sadowniczych. Warszawa: PWRiL, 1994, s. 679. ISBN 83-09-01612-3.
Bolesław Sękowski: Pomologia systematyczna. T. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1993, s. 321. ISBN 83-01-10859-2.
