Ten artykuł od 2015-05 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Sprawdź w źródłach:
Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.
Dość często grupie pomorskiej przypisuje się synonim „język pomorski”[2]. Jest to określenie poniekąd kontrowersyjne, ponieważ nie jest znany dokładny stopień pokrewieństwa poszczególnych etnolektów wchodzących w jej skład. Pojęcie języka pomorskiego pojawia się również w dwóch innych przypadkach – jako określenie kaszubszczyzny[3][4][5] oraz jako nazwa języka, będącego przodkiem współczesnych dialektów słowiańskich, używanych na Pomorzu[6]. Ostatni spośród wymienionych przypadków użycia nie jest zbyt popularny wśród językoznawców, jako iż znaczna ich część doszukuje się genezy gwar pomorskich w staropolszczyźnie[7]. Tradycyjna polska dialektologia zalicza grupę pomorską do dialektów języka polskiego.
Obecnie kaszubszczyzna objęta jest formalnym statusem języka regionalnego. Słowińszczyzna, uznawana albo za język odrębny zarówno od polskiego, jak i kaszubskiego, albo za dialekt jednego z tych języków[9], wymarła pod koniec XX wieku. Podobny los podzieliły gwary zachodniopomorskie, które zostały wyparte przez język dolnoniemiecki kilka stuleci wcześniej. Nie zostały utrwalone w żadnym utworze literackim ani dokumencie urzędowym.
Kontrowersje językoznawcze
Argumenty za uznaniem etnolektów pomorskich za język
Sporny status języka czy dialektów pomorskich wynika przede wszystkim z różnych sposobów kwalifikowania etnolektu. W najprostszym i logicznym ujęciu sprawy, dwoje ludzi mówi w obrębie jednego języka wtedy, gdy może się zrozumieć podczas swobodnej rozmowy bez używania migów lub języka obcego, znanego obojgu.
Najbardziej podobna do współczesnej polszczyzny jest kaszubszczyzna (także w wyniku dzisiejszego polaszenia), grupa zachodniopomorska, najbardziej konserwatywna, mocno zbliżona była do staropolskiego[potrzebny przypis] (również z tego powodu, że wymarła już w XVII wieku), ale cechowały ją też największe wpływy połabskie. Słowińszczyzna, która przez długi okres swojego istnienia była w znacznym stopniu izolowana od innych narzeczy słowiańskich, była wystawiona na działanie języka dolnoniemieckiego. Sprawiło to, że grupę słowińską wyróżnia największa liczba charakterystycznych cech i właściwości:
utrzymanie liczby podwójnej i mnogiej w ich pierwotnym znaczeniu (inaczej niż zarówno w polskim jak i kaszubskim), np. ma jiěsma, va jiěsta, vuôńi jiěsta (my oboje jesteśmy, wy oboje jesteście, oni obaj są);
wymawianie v (polskie w) na początku wyrazu przed wieloma samogłoskami (tak samo jak w języku połabskim), np. vôtpředávac, vuôdžeń (odsprzedawać, ogień);
utrzymanie iloczasu, zwłaszcza we wschodniosłowińszczyźnie, np. dôchtrác, dámok (być doktorem, miech);
mocno dyftongiczna wymowa, szczególnie akcentowanych głosek w wyrazach więcej niż jednosylabowych, np. Slôvjínc, ale Sluôvjinka (Słowiniec, Słowinka);
całkowite bylaczenie w stosunku do polszczyzny i kaszubszczyzny, np. jádlô, lásol (jadło, łysol);
znaczne utrzymanie grupy TarT lub TårT w opozycji do polskiego TroT, np. sárka, bårna (sroka, brona);
brak ruchomego e, np. smútk, tôpork (smutek, toporek), podobnie jak w kaszubskim;
występowanie samogłosek miękkich ě, ü i ä oraz odziedziczonej po prasłowiańskim samogłoski å;
zachowane formy długie czasowników, np. buôjec, stuôjac, znájiěš (staropl. bojać, stojać, znajesz);
przejście k w h, np. cáhěr, jáhi (cukier, jaki), w odróżnieniu od palatalizacji kaszubskiej, np. jaczi (jaki);
dž lub v w miejscu polskiego g, np. tvěvå, svěvå (twego, swego), podobnie jak w prasł. *tvojevo, *svojevo; drädži, vjéldži, ale vjélgå (drugi, wielki, wielka);
silna jotacja i prejotacja przed i, np. pjíc, jízba (pić, mieszkanie/izba), często przy jednoczesnej dowolności przed a, np. ákô, ak i jákô, jak (jako, jak);
zachowanie zaimka jiěn (staropl. jen);
w celowniku l.p. rodzaju męskiego końcówki -ejü, -ôjü we wschodniosłowińszczyźnie i -evü, -ôvü w dialekcie zachodnim, np. kuôńejü i kuôńevü (koniowi);
zaśpiew (akcent) iloczasowy i swobodny, np. vjéldži, ale čvjardi, natomiast w odmianie czasowników często stały, np. buduôvoul i buduôvali (budował, budowali), w odróżnieniu od polskiego budował i budowali;
tworzenie czasu przeszłego tak jak w kaszubskim (z trzecią osobą czasownika), np. jåu jåud, tä jåud (ja jadłem, ty jadłeś).
Przypisy
↑Karol Dajna, Dialekty polskie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 1993, str.69
↑Tadeusz Milewski, Językoznawstwo, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, str. 141
↑Stefan Ramułt, Słownik języka pomorskiego, czyli kaszubskiego, Kraków 1893
↑Friedrich Lorentz, Geschichte der Pomoranischen (Kaschubischen) Sprache, Berlin und Leipzig, 1925
↑Friedhelm Hinze, Wörterbuch und Lautlehre der deutschen Lehnwörter im Pomoranischen (Kaschubischen), Berlin 1965
↑Mapa Słowiańszczyzna zachodnia. [dostęp 2010-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-16)].
↑Aleksander Brückner, Dzieje Języka Polskiego, Wrocław 1960, str. 18–19
↑T. Lehr-Spławiński, O narzeczach Słowian nadbałtyckich, Toruń 1934, s. 7.
↑Warmia i Mazury – Informator Turystyczno Przyrodniczy – Parki i rezerwaty. [dostęp 2010-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-20)].