Granat właściwy
Ilustracja
Punica granatum
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

mirtowce

Rodzina

krwawnicowate

Rodzaj

granat

Gatunek

granat właściwy

Nazwa systematyczna
Punica granatum L.
Sp. pl. 1:472. 1753[3]
Synonimy
  • Punica multiflora hort.
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Pokrój
Kwiat
Owoc
Uprawa granatów

Granat właściwy, granatowiec właściwy (Punica granatum L.) – gatunek rośliny należący do rodziny krwawnicowatych (Lythraceae). Rodzimy obszar jego występowania obejmuje część obszarów Azji Zachodniej, Kaukazu i Półwyspu Indyjskiego (państwa: Afganistan, Iran, Irak, Turcja, Dagestan, Tadżykistan, Turkiestan, Indie), ale rozprzestrzenia się poza tymi regionami. Jest uprawiany w wielu krajach świata[5]. W Polsce ma status gatunku przejściowo dziczejącego (efemerofita) z powodu znalezienia pojedynczej siewki w Warszawie[6].

Morfologia

Pokrój
Krzew lub niewielkie drzewo o wysokości 3–5 m. Gałęzie obwisające, za młodu kolczaste[7].
Liście
Ulistnienie naprzeciwległe, liście eliptyczno-lancetowate o długości 3-8 cm[7]. Z wierzchu ciemnozielone, błyszczące, całobrzegie.
Kwiaty
Obupłciowe, osadzone w pachwinach po 1-3 na szczytach gałązek. Dno kwiatowe i kielich jaskrawopąsowe (u odm. ozdobnych również białe i różowe). Korona 5-8 płatkowa, dzwonkowata, o średnicy ok. 4 cm, zazwyczaj czerwona, czasami biała. Słupek jeden z wielopiętrową zalążnią, Pręciki liczne[7]. Kwiaty wyrastające na tegorocznych pędach są dzbankowate i większe, z normalnie wykształconą dolną zalążnią i szyjką słupka oraz pręcikami. Kwiaty rozwijające się na pędach starszych są mniejsze i niedorozwinięte (mają krótszą szyjkę słupka), opadają po przekwitnięciu. Korona pięciopłatkowa, o licznych pręcikach z pomarańczowoczerwonymi nitkami. Większość odmian jest obcopylna.
Owoce
Jagody, przypominające kształtem i wielkością duże jabłka. Pokryte są twardą skórzastą łupiną barwy purpurowej, fioletowej, czasem brązowej albo białoczerwonawej, z kielichem pozostającym na wierzchołku, zawierają po 400–700 tępograniastych nasion. MTN 19–21 g. Nasiona otoczone są osnówkami (arillus) o kolorze najczęściej czerwonym, ale również różowym i żółtym. Osnówki mają galaretowatą konsystencję i są niezwykle soczyste, stanowią część jadalną owocu. Z nich otrzymuje się syrop zwany grenadyną. Obecnie wprowadza się odmiany partenokarpiczne, które jako beznasienne są wydajniejsze i łatwiejsze do spożywania.

Uprawa

Historia

Na Bliskim Wschodzie granaty uprawiane były od kilku tysięcy lat. Najstarsze wzmianki o nich znajdują się zapisane pismem klinowym na glinianych tabliczkach znalezionych w Mezopotamii i datowanych na połowę trzeciego tysiąclecia p.n.e. Później uprawa rozprzestrzeniona została przez Fenicjan[8]. W ruinach Jerycha odkryto drewniane naczynie, któremu nadano kształt owocu granatowca, oraz resztki jego owoców. W Gezer i jaskiniach nad Morzem Martwym odkryto zasuszone owoce pochodzące z okresu 1650 lat p.n.e. W Starożytnym Egipcie granat naturalnie nie występuje, ale został sprowadzony i był uprawiany już około 1550 r. p.n.e. Znany był Żydom, podczas podróży z Egiptu do Kanaanu narzekali oni bowiem, że na pustyni nie ma „drzew figowych ani winorośli, ani drzewa granatowego, a nawet nie ma wody do picia” (Lb 20,5)[9]. Później uprawa granatowca rozprzestrzeniła się na trasie jedwabnego szlaku. Stał się bardzo popularny w Korei i Japonii, gdzie zaczęto go uprawiać jako bonsai. Wyhodowano tam wiele jego nowych kultywarów[10].

Wymagania

Granaty uprawia się w klimacie suchym i gorącym. W czasie zimy może wytrzymać mrozy do –11 °C[11]. Nie wymaga gleby urodzajnej, rośnie dziko nawet w rozpadlinach skalnych zawierających niewielkie ilości ziemi. Granat toleruje gleby umiarkowanie zasadowe, z pH dochodzącym do 7,5, ale woli glebę lekko kwaśną (pH 5,5-6,5)[11].

Zastosowanie

  • Sztuka kulinarna – czerwonofioletowy sok z granatu (plamy z niego są bardzo trudne do usunięcia), słodki i cierpki zarazem, dobrze gasi pragnienie. Dodaje się go do napojów i deserów. Kwaśnym sokiem z dziko rosnących granatów można zastępować sok z cytryny (w przemyśle otrzymuje się z tego soku krystaliczny kwas cytrynowy). Z owoców odmian słodkich produkuje się wina. W kuchni perskiej sok używany jest często do przyrządzania potraw, w kuchni indyjskiej wykorzystuje się także suszone nasiona (anardhan). Granaty zawierają cukier (8–19% z tego 5–10% glukozy), białko, kwasy organiczne (głównie cytrynowy, 5–9%), żelazo, wapń, witaminę C. Granaty zbiera się zanim w pełni dojrzeją. Zawierają fitoestrogeny.
  • Roślina lecznicza: W medycynie śródziemnomorskiej i azjatyckiej wykorzystywana jest kora jako środek przeciwrobaczy. Odwar z kory zawiera alkaloidy: peletierynę i izopeletryninę, które działają paraliżująco na tasiemce. Do tego samego celu medycyna chińska wykorzystuje korę z korzeni. W Azji odwar z kwiatów stosowany jest jako lek przeciwbiegunkowy. Pseudonaukowe publikacje sugerują, że owoc zapobiega przedwczesnemu starzeniu się. Analizy publikacji naukowych wskazują, że nie ma silnych dowodów naukowych na wpływ owoców granatu na zdrowie[12]. Wyniki różnych badań klinicznych są niespójne i niejednoznaczne. Niektóre wskazują na pewne działanie przeciwzapalne[13] i ochronę przed kamieniem nazębnym[14]. Sugerowany wpływ na układ sercowo-naczyniowy nie został dostatecznie udowodniony i wymaga dalszych badań[15][16].
  • Garbarstwo: Kora, liście i drewno granatowca zawierają do 32% garbników, które są wykorzystywane do garbowania cienkich, szlachetnych skór (safian) i produkcji farb[7].
  • W krajach o ciepłym klimacie jest uprawiany jako roślina ozdobna[17].

Wartości odżywcze

Wartość odżywcza granatu (100 ml soku lub 100 g owocu)[11]
Woda (%) 79
Kalorie 70
Białko (%) 1,1
Tłuszcze (%) 0,9
Węglowodany(%) 18
Błonnik (%) 0,3
Zalecane dzienne zapotrzebowanie (%)
Witamina A -
Tiamina B1 0,2
Ryboflawina B2 1,2
Niacyna 1,4
Witamina C 8,9
Zawartość (mg)
Wapń 1,0
Fosfor 2,8
Żelazo 8,0
Sód
Potas 5,5

Rola w kulturze

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-21] (ang.).
  3. The Plant List. [dostęp 2015-01-03].
  4. Punica granatum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-01-03].
  6. Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 143, ISBN 978-83-62975-45-7.
  7. a b c d Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
  8. Hopf, Maria; Zohary, Daniel (2000). Domestication of plants in the old world: the origin and spread of cultivated plants in West Asia, Europe, and the Nile Valley (3rd ed.). Oxford [Oxfordshire]: Oxford University Press. p. 171. ISBN 0-19-850356-3
  9. a b c d e Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
  10. Osborne, Roy; Pavey, Don (2003). On Colours 1528: A Translation from Latin. Parkland, Fla: Universal Publishers. ISBN 1-58112-580-1
  11. a b c Kitren Glozer, Louise Ferguson, Pomegranate Production in Afghanistan [online], UC Regents Davis camus, 2011.
  12. Pomegranate [online], U.S. National Institutes of Health [dostęp 2017-12-10] (ang.).
  13. N.S. Al-Zoreky, Antimicrobial activity of pomegranate (Punica granatum L.) fruit peels, „International Journal of Food Microbiology”, 134 (3), 2009, s. 244–248, DOI: 10.1016/j.ijfoodmicro.2009.07.002, ISSN 1879-3460, PMID: 19632734 [dostęp 2017-12-10].
  14. Smruti J. Bhadbhade i inni, The antiplaque efficacy of pomegranate mouthrinse, „Quintessence International (Berlin, Germany: 1985)”, 42 (1), 2011, s. 29–36, ISSN 1936-7163, PMID: 21206931 [dostęp 2017-12-10].
  15. Pei-Tzu Wu i inni, Effects of Pomegranate Extract Supplementation on Cardiovascular Risk Factors and Physical Function in Hemodialysis Patients, „Journal of Medicinal Food”, 18 (9), 2015, s. 941–949, DOI: 10.1089/jmf.2014.0103, ISSN 1096-620X [dostęp 2017-12-10] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-10] (ang.).
  16. Study the effect of juice of two variety of pomegranate on decreasing plasma LDL cholesterol, „Procedia - Social and Behavioral Sciences”, 2 (2), 2010, s. 620–623, DOI: 10.1016/j.sbspro.2010.03.073, ISSN 1877-0428 [dostęp 2017-12-10].
  17. Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  18. a b c d e Flowers in Israel. [dostęp 2015-01-03].

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się