Gmach Biblioteki Ordynacji Krasińskich
Symbol zabytku nr rej. 729 z 1.07.1965
Ilustracja
Budynek w 2023 roku
Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Adres

ul. Okólnik 9

Architekt

Juliusz Nagórski, Henryk Julian Gay

Inwestor

Edward Krasiński

Rozpoczęcie budowy

1911

Ukończenie budowy

1930

Zniszczono

1944

Odbudowano

1948

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Gmach Biblioteki Ordynacji Krasińskich”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Gmach Biblioteki Ordynacji Krasińskich”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Gmach Biblioteki Ordynacji Krasińskich”
Ziemia52°14′06,86″N 21°01′18,35″E/52,235239 21,021764

Gmach Biblioteki Ordynacji Krasińskich – zabytkowy budynek znajdujący się przy ul. Okólnik 9 w Warszawie, mieszczący do 1944 Bibliotekę Ordynacji Krasińskich.

Historia

Gmach powstał na zlecenie ordynata Edwarda Krasińskiego, z przeznaczeniem na siedzibę Biblioteki Ordynacji Krasińskich, mieszczącej się ówcześnie w Pałacu Czapskich[1][2]. Wybudowano go na działce, zakupionej w 1910 od Marii Wodzińskiej, na której wcześniej znajdowała się ujeżdżalnia[1][2]. Pierwotne plany budynku przygotował architekt Juliusz Nagórski, natomiast Henryk Julian Gay je dopracował[2].

Zasadnicza część obiektu powstała w latach 1911–1913, przy czym właściwe prace budowlane rozpoczęły się w 1912[1][2]. Najpierw wybudowano dwa mieszkalne skrzydła boczne, których wynajem miał częściowo utrzymywać bibliotekę[3]. Następnie postawiono tylną część, mającą mieścić magazyny biblioteczne, oraz frontowy gmach między bocznymi skrzydłami[3]. Przeprowadzkę zbiorów bibliotecznych rozpoczęto jeszcze podczas wznoszenia gmachu w 1913, jednak wybuch I wojny światowej przerwał prace wykończeniowe[3]. Zbiory biblioteczne udostępniano w prowizorycznej czytelni[3]. Uroczyste otwarcie biblioteki miało miejsce dopiero 2 grudnia 1930[4]. W latach 1910–1916 na budowę gmachu wydano około 403 tys. rubli, zaś w latach 1917–1930 równowartość około 257 tys. złotych[5].

W czasie II wojny światowej pierwsze zniszczenia budynku miały miejsce już we wrześniu 1939 – zniszczeniu uległa część wystawowa i urządzenia czytelni publicznej[6]. W 1941 budynek stał się jedną z siedzib powołanej przez okupantów niemieckich Staatsbibliothek Warschau[1]. Przeniesiono do niego cenne zbiory również z innych bibliotek warszawskich[3]. Niemcy zaczęli podpalać zbiory jeszcze we wrześniu 1944 przed upadkiem powstania warszawskiego[3]. Mimo licznych zniszczeń, dzięki solidnej konstrukcji, budynek przetrwał pożary, zawaliło się jednak skrzydło magazynowe[1][3].

W 1948 zakończono remont i przebudowę w stanie surowym[6]. Kolejne wnętrza remontowane były przez kilka lat i sukcesywnie zajmowane pod działalność[6]. W 1958 budynek otrzymała Biblioteka Narodowa[1]. Najdłużej działała w nim drukarnia oraz introligatornia, ale zlokalizowane były tam również inne komórki Biblioteki Narodowej[4][6]. 1 lipca 1965 budynek został wpisany do rejestru zabytków pod numerem 729[7].

W latach 1985–1989 drukarnia i introligatornia zostały przeniesione do nowego gmachu Biblioteki Narodowej przy al. Niepodległości w Warszawie[4][6]. W 1989 budynek przekazano władzom miejskim Warszawy i pozostał niezagospodarowany[4]. W latach 90. roszczenia do nieruchomości zgłosili spadkobiercy przedwojennych właścicieli[8]. Przez pewien czas budynek był użytkowany przez Region „Mazowsze” NSZZ „Solidarność”[9]. W 1993 fragmentarycznie odnowiono elewacje budynków mieszkalnych[3].

W 2023 roku minister rozwoju i technologii umorzył postępowanie w sprawie zwrotu budynku spadkobiercom przedwojennych właścicieli[8].

Opis

Budynek nosi cechy architektury wczesnego modernizmu[3]. Główna frontowa część budynku jest niższa[3]. Fasadę zdobią cztery kolumny, nad którymi umieszczone są kamienne zbroje i łaciński napis AMOR PATRIÆ NOSTRA LEX (Miłość ojczyzny naszym prawem)[3]. Elewację dekorują również wieńce, pochodnie i orły o rozpostartych skrzydłach[3]. Nad głównym wejściem znajduje się kartusz z herbem Krasińskich Ślepowron[3]. Boczne skrzydła mieszkalne są wyższe i liczą cztery piętra[3]. Najbardziej reprezentacyjnym pomieszczeniem w budynku był dwukondygnacyjny hall ze schodami i galeriami, oświetlany przebitym w suficie świetlikiem[3]. Hall ozdobiony był obrazami i zbrojami[3].

Galeria

Przypisy

  1. a b c d e f Tchórzewska-Kabata 2002 ↓, s. 8.
  2. a b c d Majewski 2002 ↓, s. 15.
  3. a b c d e f g h i j k l m n o p Majewski 2002 ↓, s. 16.
  4. a b c d Tchórzewska-Kabata 2002 ↓, s. 9.
  5. Czajka 2002 ↓, s. 17.
  6. a b c d e Czajka 2002 ↓, s. 18.
  7. Rejestr zabytków nieruchomych – Warszawa [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2020-03-03].
  8. a b Wojciech Karpieszuk. Biblioteka Krasińskich znów się otworzy?. „Gazeta Stołeczna (Tygodnik Warszawa)”, s. 13, 13 sierpnia 2023. 
  9. Czajka 2002 ↓, s. 19.

Bibliografia

  • Stanisław Czajka. O historii „Okólnika”. „Biuletyn Informacyjny Biblioteki Narodowej”. 4 (163), s. 17–19, 2002. 
  • Jerzy S. Majewski. Pod złą wróżbą…. „Biuletyn Informacyjny Biblioteki Narodowej”. 4 (163), s. 15–16, 2002. 
  • Halina Tchórzewska-Kabata. Chwała i klęska „Okólnika”. „Biuletyn Informacyjny Biblioteki Narodowej”. 4 (163), s. 8–15, 2002. 

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się