Gdy naród do boju
Szlachta w roku 1831
Ilustracja
Tekst z pierwodruku (1848)
Ruch polityczno-społeczny

lewica, socjalizm

Tekst

Gustaw Ehrenberg, 1835

Muzyka

Fryderyk Chopin, 1848

Gdy naród do bojupieśń hymniczna, znana również jako „Szlachta w roku 1831”, popularna w środowisku ludowców i socjalistów od połowy XIX wieku.

Charakterystyka

Wiersz powstał w 1835 roku, jego autorem był Gustaw Ehrenberg. Do tekstu podłożono fragment Wariacji B-dur op. 2 Fryderyka Chopina na temat arii z opery Don Giovanni Wolfganga Amadeusa Mozarta[1]. Po raz pierwszy utwór został opublikowany w zbiorze Dźwięki minionych lat w 1848 roku w Paryżu. W tym samym czasie w Krakowie ukazało się wydanie konspiracyjne.

W pieśni napiętnowani są magnaci, szlachta i duchowieństwo – ukazani jako sprawcy utraty niepodległości przez Polskę. Tekst nawiązuje też do wydarzeń powstania listopadowego, bitwy pod Stoczkiem, problemu oczynszowania chłopów oraz zniesienia pańszczyzny.

Utwór składa się z wersów dwunastozgłoskowych i dziewięciozgłoskowych.

Budzący się ruch chłopski przyjął ją za swoją pieśń bojową. Stała się hymnem Armii Ludowej. W zmodyfikowanej wersji została hymnem Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego a w 1993 roku została ogłoszona hymnem Samoobrony[2].

Tekst

Gdy naród do boju wystąpił z orężem,
panowie o czynszach radzili.
Gdy naród zawołał: „umrzem lub zwyciężym!”,
panowie w stolicy bawili.

O, cześć wam panowie, magnaci,
za naszą niewolę, kajdany,
o, cześć wam książęta, hrabiowie, prałaci,
za kraj nasz krwią bratnią zbryzgany.

Armaty pod Stoczkiem zdobywała wiara
rękami czarnymi od pługa,
panowie w stolicach kurzyli cygara,
radzili o braciach zza Buga.

O, cześć wam panowie, magnaci...

Wszak waszym był synem ów niecny kunktator[a],
co wzbudzał przed wrogiem obawę,
i wódz ten naczelny, pobożny dyktator[b],
i zdrajca, co sprzedał Warszawę[c].

O, cześć wam panowie, magnaci...

Lecz kiedy wybije godzina powstania,
magnatom lud ucztę zgotuje,
muzykę piekielną zaprosi do grania,
a szlachta niech wtedy tańcuje.

O, cześć wam panowie, magnaci...

Powstańcy nie znają wiedeńskich traktatów[d],
nie wchodzą w układy z carami,
lecz biją Moskali, wieszają magnatów
i mścić się umieją stryczkami[e].

O, cześć wam panowie, magnaci...

Zobacz też

Uwagi

  1. Zwrotka przywołuje łączone w świadomości zbiorowej[3] sylwetki trzech przywódców powstania listopadowego oskarżanych o jego zaprzepaszczenie i zdradę. Gen. Jan Skrzynecki przeszedł do historii jako „kunktator” z racji swej wstrzymującej działania ofensywne postawy po tym, jak sam oświadczył deputacji sejmowej witającej go w roli naczelnego wodza, że „potrafi być jego (tj. Sejmu) Fabiuszem Kunktatorem[4].
  2. Sformułowanie odnoszone do gen. Józefa Chłopickiego[5], pierwszego naczelnego wodza i dyktatora powstania, który złożył rezygnację wobec fiaska pertraktacji z carem.
  3. Kapitulację Warszawy podpisał ostatni dyktator powstania, gen. Jan Krukowiecki, polityk skrajnie konserwatywny, oskarżany o sprzyjanie carowi.
  4. Kongres wiedeński z 1815 zakończył wojny z rewolucyjną Francją i ustanowił międzynarodowy porządek strzeżony przez Święte Przymierze (sojusz Austrii, Prus i Rosji.
  5. Podczas nocy 15 sierpnia 1831 w Warszawie doszło do samosądu na aresztowanych pod zarzutem zdrady lub szpiegostwa i na znienawidzonych przedstawicielach reżimu carskiego pod wpływem klęsk na froncie i nieudolności arystokratycznego przywództwa.

Przypisy

  1. Żyję w mieście rewolucji!, „Krytyka Polityczna” 2015.
  2. Deficyt idei [online], trybuna.info [dostęp 2020-06-09] (pol.).
  3. Zakrzewski 1979b ↓, s. 150.
  4. Barzykowski 1884 ↓, s. 97.
  5. Zakrzewski 1979a ↓, s. 136.

Bibliografia


Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się