| |
| Data i miejsce urodzenia |
16 sierpnia 1875 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Minister rolnictwa i dóbr państwowych | |
| Okres |
od 23 czerwca 1920 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
| |
Franciszek Bujak (ur. 16 sierpnia 1875 w Maszkienicach[1], zm. 21 marca 1953 w Krakowie) – polski historyk dziejów gospodarczych i społecznych Polski.
Profesor historii Uniwersytetu Jagiellońskiego (1909–1918, 1946–1952), Uniwersytetu Warszawskiego (1919–1921) i Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie (1921–1941). Członek PAU od 1919 i PAN od 1952[2], prezes Polskiego Towarzystwa Historycznego (w latach 1932–1933 i 1936–1937), członek Towarzystwa Historycznego we Lwowie[3]. Polityk związany z PSL „Piast” i SL.
Stworzył szkołę badawczą polskiej historii gospodarczej, zwłaszcza dziejów wsi. Inicjator serii wydawniczej Badania Dziejów Społecznych i Gospodarczych (1931–1950) oraz czasopisma Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych.
Pochodził z rodziny chłopskiej. Był synem Jakuba i Anny z Bujaków[1]. Edukację rozpoczął w lokalnej szkole ludowej, do której uczęszczał zimą. Jako osoba o wątłym zdrowiu, został przeznaczony do stanu duchownego, dlatego uczył się w szkole z dobrą opinią[4]. Ukończył szkołę podstawową w Brzesku, a 1894 zdał z odznaczeniem egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum w Bochni (w jego klasie gimnazjalnej był Wiktor Arvay)[5][6].
Następnie rozpoczął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jednocześnie studiował historię oraz geografię, utrzymując się z korepetycji. Kształcił się pod kierunkiem wybitnych naukowców m.in. Anatola Lewickiego, Stanisława Smolki, Stanisława Krzyżanowskiego, Karola Estreichera, czy Bolesława Ulanowskiego. Ten wybitny prawnik, pomógł Bujakowi, gdy ten w 1897 r. poważnie zachorował na płuca. Ulanowski sfinansował mu leczenie za granicą. Po powrocie z leczenia, w tym samym roku, został pomocnikiem asystenta przy seminarium historycznym. W 1898 r. został członkiem Towarzystwa Ludoznawczego. Natomiast rok później uzyskał stopień doktorat z historii geografii. W sierpniu 1900 r. rozpoczął prace w Bibliotece Jagiellońskiej. W ramach stypendium fundacji Gałęzowskiego, Bujak odbył studia uzupełniające w Lipsku, Rzymie i Genui. Do kraju powrócił w 1902 r. i objął stanowisko adiunkta w Krajowym Archiwum Akt Grodzkich i Ziemskich. Natomiast rok później wydał pierwszą dojrzałą monografię socjologiczną wsi - Żmiąca wieś powiatu limanowskiego. Stosunki gospodarcze i społeczne (1903). W 1905 r. habilitował się na UJ. Od 1905 do 1919 prowadził z tej dziedziny zajęcia na Uniwersytecie Jagiellońskim, tworząc pierwszy dydaktyczno-naukowy ośrodek historii gospodarczej; od 1909 jako profesor nadzwyczajny[7].
W czasie studiów Bujak związał się z organizacją "Zjednoczenie". Do uzyskaniu doktoratu, udzielał się także w Związku Młodzieży Polskiej „Zet”. W 1903 r. został członkiem Ligi Narodowej[8]. Brał udział w zebraniach organizacyjnych Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego, z którego wystąpił w 1912 r.
Po wybuchu I wojny światowej sympatyzował z Naczelnym Komitetem Narodowym, w ramach którego został zastępca kierownika Oddziału Politycznego Sekcji Zachodniej w 1914 roku[9]. Wystąpił z niego w 1915 r. w związku orientacją NKN na państwa centralne.
Na konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 roku, Bujak był jednym z ekspertów delegacji polskiej na zajmującym się zagadnieniami gospodarczymi, przemysłowych, rolniczych, finansowych i handlowych[10][4].
W 1919 związał się z Uniwersytetem Warszawskim, a także z Wyższą Szkołą Handlową w Warszawie, już jako profesor zwyczajny. Politycznie zaprzestał współpracy z obozem narodowym i wstąpił do PSL "Piast". 23 czerwca 1920 roku Bujak został mianowany ministrem rolnictwa i dóbr państwowych w I rządzie Władysława Grabskiego. Podpisał przepisy wykonawcze do uchwalanej przez Sejm Ustawodawczy reformy rolnej. Zasady w niej zawarte były sprzeczne z poglądami Bujaka, jednakże uważał, iż reforma jest konieczna. Opowiadał się za tworzeniem średnich gospodarstw przy zachowaniu ich różnorodności pod względem wielkości. Był za likwidacją wielkich obszarów rolnych przy zachowaniu wysokiej górnej granicy posiadania dla wielkiej własności rolnej. Określił także limit wielkości dla dóbr kościelnych[11]. Wykluczał bezpłatne wywłaszczenie. 24 lipca 1920 r. podpisano rezygnację Bujaka ze stanowiska ministra.
Po odejściu z rządu, zrezygnował z dalszego zaangażowania się w politykę i oddał się całkowicie pracy naukowej. Od roku akademickiego 1920/1921 został profesorem i kierownikiem Zakładu Historii Społeczno-Gospodarczej na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. W 1922 r. został czynnym członkiem Akademii Umiejętności w Krakowie. Od 1927 r. Bujak pełnił funkcję wicekuratora Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. W 1930 r. wszedł w skład Komisji Akademii odpowiedzialnej za organizację Komitetu Słownika Biograficznego. W 1931 r. założył „Rocznik Dziejów Społecznych i Gospodarczych”. Ponadto w latach 1923-1932 pełnił funkcję wiceprezesa Polskiego Towarzystwa Historycznego, a w okresie od 1932 do 1934 r. oraz od 1936 do 1937 r. funkcję prezesa. W 1934 r. stanął na czele Towarzystwa Naukowego we Lwowie[7].
Na krótko ponownie związał się z administracją rządową pełniąc urząd prezesa Rady Nadzorczej Państwowego Banku Rolnego w latach 1926-1927.
Dekretem Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z 14 stycznia 1937 został mianowany radcą Lwowskiej Izby Rolniczej[12].
Podczas wybuchu wojny Franciszek Bujak przebywał we Lwowie, aż do 1944 r. W okresie 1939-41 kontynuował pracę dydaktyczną na Uniwersytecie Jana Kazimierza, a także na reorganizacji na Lwowskim Uniwersytecie Państwowym im. Iwana Franki. Oprócz tego przejął odpowiedzialność za funkcjonowanie Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Zaangażował się w działalność konspiracyjną w ruchu ludowym. W 1941 r. nawiązał kontakt ze Związkiem Pracy Ludowej „Orka”. Rok później wszedł do Okręgowej Komisji Oświaty i Kultury Ruchu Ludowego „Roch”[13].
W 1944 r. opuścił Lwów, a rok później osiedlił się w Krakowie. W pierwszych latach po wojnie włączył się aktywnie w prace naukowe i organizacyjne Komitetu Naukowego do Ziem Odzyskanych. Nowe władze nie zgodziły się na rozpoczęcie pracy przez Bujaka na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Oprócz tego Bujak był pod kontrolą organów bezpieczeństwa. Jednakże w grudniu 1946 został mianowany profesorem zwyczajnym Katedry Ekonomiki Spółdzielczej na Wydziale Rolniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Z tego powodu nie objął proponowanej mu wcześniej Katedry Historii Gospodarczej i Geografii Politycznej na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Poznańskiego. W 1945 r. został przewodniczącym Komisji Socjologicznej. Natomiast w 1948 r. przeszedł na emeryturę, a 1949 r. opublikował ostatnią pracę naukową. W 1952 r. Bujak został członkiem tytularnym Polskiej Akademii Nauk.
Zmarł 21 marca 1953 roku. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w pasie 46[14].
Czynnie zaangażował się w funkcjonowanie Muzeum Etnograficznego, w którym pełnił funkcję skarbnika oraz był współautorem statutu, a także darczyńcą.
W 1935 r. ufundował Dom Ludowy w rodzinnej wsi. Fundował także stypendia dla dzieci uczących się w rocznych szkołach rolniczych.
W 1937 r. powołał Zrzeszenie Inteligencji Ludowej i Przyjaciół Wsi w Warszawie. Głównym celem organizacji było łączenie inteligencji pochodzenia ludowego w pracy na rzecz poprawy jakości życia na wsi.
Z jego inicjatywy utworzono we Lwowie Spółdzielnię Wydawniczą „Wieś”, która wydawała miesięcznik„Wieś i Państwo”. Kontynuowała również wydawanie „Biblioteki Dziejów i Kultury Wsi”[4].
Jego żoną była Ewa Kramsztyk[15] (ślub wzięli 23 kwietnia 1903)[16]. Ich synem był Jakub Bujak[17].
Z uczniów i studentów tworzył zespoły badawcze (tematyczne), które dawały szansę na realizację głównych planów badawczych (tzw. Szkoła Bujaka). Jego uczniami byli m.in. Stanisław Hoszowski, Stefan Inglot, Tadeusz Ładogórski, Aleksander Tarnawski[18].
Franciszek Bujak jest patronem krakowskiej ulicy położonej w Podgórzu Duchackim.
| W dniu zaprzysiężenia | |
|---|---|
| Późniejsi członkowie rządu |
| Ministrowie rolnictwa i dóbr państwowych[A] Ministrowie rolnictwa[B] |
|
|---|---|
| Ministrowie reform rolnych[C] | |
| Ministrowie rolnictwa i reform rolnych[D] |
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
