_(cropped).jpg) Evo Morales Ayma (2017) | |
| Data i miejsce urodzenia |
26 października 1959 |
|---|---|
| Prezydent Boliwii | |
| Okres |
od 22 stycznia 2006 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| |
| Odznaczenia | |
  
| |
Evo Morales (właśc. Juan Evo Morales Ayma; ur. 26 października 1959 w Orinoca) – boliwijski polityk, lider Ruchu na rzecz Socjalizmu, od 22 stycznia 2006 do 10 listopada 2019 prezydent Boliwii.
Jest Indianinem z ludu Ajmara, który stanowi ok. 30% ludności kraju, a razem z Indianami Keczua ponad 60%.
 |
Ta sekcja od 2019-11 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Pochodzi z wielodzietnej rodziny (miał sześcioro rodzeństwa, z czego czworo umarło z głodu)[1]. W latach 80. XX wieku jego pochodząca z departamentu Oruro na boliwijskim Altiplano górnicza rodzina osiedliła się w prowincji Chapare i zajęła uprawą roli. Morales ukończył szkołę średnią i – jak sam mówi – „uniwersytet życia”. Poza uprawą koki, zorganizował m.in. klub piłkarski i zespół muzyczny, w którym grał na trąbce. Z czasem został liderem ruchu hodowców koki (cocaleros) i szefem Ruchu na rzecz Socjalizmu (hiszp. Movimiento al Socialismo (MAS)).
|
|
Ta sekcja od 2019-11 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
W 1997 został wybrany największą w kraju liczbą głosów do Izby Deputowanych[potrzebny przypis]. W 2002 złożył mandat (w proteście przeciw oskarżaniu o terroryzm chłopów buntujących się przeciw niepopularnym działaniom rządu)[potrzebny przypis]. W tym samym roku zajął drugie miejsce w wyborach prezydenckich zdobywając 22% głosów[2]. W kolejnych latach Morales uczestniczył w kampaniach politycznych i chłopskich protestach przeciwko neoliberalnym rządom i prezydentowi, które doprowadziły do przedterminowych wyborów[potrzebny przypis].
W kampanii wyborczej w 2005 obiecywał ubogim masom (w większości indiańskim chłopom) zmianę niepopularnej polityki poprzednich władz, rezygnację ze wspieranej przez USA kontrowersyjnej akcji likwidowania upraw koki i poprawę sytuacji boliwijskiej biedoty.
18 grudnia 2005 wygrał wybory prezydenckie, zdobywając 54% głosów[3]. Został pierwszym indiańskim prezydentem Boliwii, uważającym się za spadkobiercę prekolumbijskich tradycji i władców swego kraju (przemawia w języku ajmara, uczestniczy w tradycyjnych ceremoniach, ubiera się w swetry z wełny alpaki). Był zarazem dopiero drugim prezydentem w Ameryce Łacińskiej wywodzącym się z rdzennej ludności (po Benito Juárezie)[4].
Morales mógł ubiegać się o kolejną kadencję, dzięki wprowadzeniu zmian do konstytucji, zaaprobowanych przez obywateli w referendum w styczniu 2009[5], tj. zniesienia konstytucyjnego ograniczenia kadencji prezydenckich do jednej, umożliwiając sobie walkę o reelekcję[6]. W wyborach prezydenckich w grudniu 2009 uzyskał reelekcję na stanowisku prezydenta, zdobywając 64,22% głosów poparcia. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego, pierwsza kadencja Moralesa nie wliczała się do limitu dwóch kadencji, gdyż dopiero w jej trakcie zmieniono konstytucję, co umożliwiło mu start w wyborach po raz trzeci. Na trzecią kadencję został wybrany 14 października 2015 otrzymując ponad 60% głosów.
W 2016 roku przeprowadził referendum, w którym zapytano o zniesienie nowego konstytucyjnego limitu dwóch kadencji[7]. Większość głosujących była przeciwna takiemu rozwiązaniu[7]. W świetle konstytucji referendum powinno być wiążące, Morales poprosił jednak Sąd Najwyższy Boliwii o ponowne sprawdzenie tego zapisu konstytucji[4]. Kontrolowany przez niego trybunał uznał, że limit kadencji, ograniczający bierne prawo wyborcze, jest niezgodny z prawami człowieka i zniósł ten przepis. W wyniku tej decyzji Morales zyskał prawo do ponownego ubiegania się o reelekcje[7].
Pod koniec swej prezydentury był krytykowany za narastające tendencje autorytarne[6].
Politykę gospodarczą Moralesa można określić jako kapitalizm państwowy[8]. Jedną z pierwszych decyzji Moralesa po objęciu władzy była renegocjacja kontraktów prywatnych firm zajmujących się eksploatacją ropy naftowej i gazu ziemnego, głównych bogactw naturalnych Boliwii[9]. Morales zagroził firmom zagranicznym (m.in. BP, ExxonMobil, Total), że jeśli nie przyjmą nowych, korzystniejszych dla rządu warunków, będą musiały opuścić kraj[9]. Działanie to zostało przedstawione przez samego Moralesa jako nacjonalizacja, w rzeczywistości jednak żadnej firmie nie odebrano majątku, podniesiono jedynie opłaty za eksploatacje złóż naturalnych[9]. Uchwalono również, że państwo musi mieć większościowe udziały w przedsięwzięciach wydobywczych, do państwa zaczęła trafiać większość dochodów z wydobycia surowców[8]. Pieniądze pozyskane w ten sposób zostały przeznaczone na programy wsparcia socjalnego[9]. Postępowanie Moralesa wzbudziło krytykę lewicy, ponieważ nie dokonano faktycznej nacjonalizacji[10]. Z drugiej strony wybuchły gwałtowne protesty rządów, w których siedzibę miały firmy zajmujące się wydobyciem[10]. Posunięcie było jednak niezwykle popularne w kraju, poparcie w sondażach podskoczyło do aż 81%[9].
Ważnym postulatem Moralesa było zwiększenie udziału ludności rdzennej we władzach[11](ludność rdzenna stanowi 65% mieszkańców kraju)[12]. Postulat ten wprowadzono w życie w nowej konstytucji Boliwii uchwalonej w styczniu 2009. Dokument określa Boliwię jako państwo wielonarodowe, które gwarantuje autonomię ludności rdzennej i wyznacza określone kwoty w instytucjach prawodawczych, każda z grup ludności rdzennej jest przedstawiona w konstytucji jako osobny naród[11]. Tradycje, mity i zwyczaje ludności rdzennej są przedstawione w konstytucji jako część tożsamości państwa[13].
W 2009 roku powołano do życia Ministerstwo Dekolonizacji[14]. W 2010 roku uchwalono prawo zakazujące rasizmu i dyskryminacji, ustanowiono również święto dekolonizacji 12 października[15].
Uchwalona w styczniu 2009 konstytucja zakazuje dyskryminacji na podstawie orientacji seksualnej[16]. W tym samym roku ogłoszono powołanie Dnia Mniejszości Seksualnych[16]. W 2012 roku zgłoszono projekt ustawy legalizującej małżeństwa osób tej samej płci[16], projekt został jednak odrzucony, małżeństwa osób tej samej płci i związki partnerskie są nielegalne, konstytucja z 2009 roku definiuje małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny[17].
W odróżnieniu od poprzednich rządów Boliwii prowadził zdecydowanie antyamerykańską politykę[18]. Wielokrotnie publicznie krytykował Stany Zjednoczone, w 2008 wydalił z kraju ambasadora USA[18]. Nawiązał przyjazne relacje z Unią Europejską; w okresie jego rządów Boliwia otrzymała najwięcej pomocy dwustronnej ze strony UE w całej Ameryce Południowej[19]. Utrzymywał bardzo przyjazne stosunki z Kubą i Wenezuelą[19]. Innym ważnym sojusznikiem Boliwii w okresie rządów Moralesa stała się Brazylia[20].
W okresie rządów Moralesa wprowadzono liczne programy pomocy społecznej[21]. Wprowadzono roczne stypendium dla dzieci uczęszczających do szkoły i zasiłek macierzyński[21]. Około 750 tys. osób powyżej 60 roku życia zostało objętych programem zasiłków (tzw. Renta Dignidad) w wysokości 29$ miesięcznie, program ograniczył ubóstwo wśród osób w podeszłym wieku[21]. Inną inicjatywą Moralesa był program walki z niedożywieniem dzieci[22]. Według danych CEPAL w okresie od 2005 do 2018 obniżono poziom ubóstwa z 60,6% do 34,6%, a ubóstwa skrajnego z 38,2% do 15,2%[23].
20 października 2019 odbyły się wybory prezydenckie[7]. Już przed nimi, w wywiadzie dla prywatnej telewizji, Morales powiedział, że w razie jego zwycięstwa może dojść do prawicowego zamachu stanu z poparciem USA[24]. Wstępne wyniki po obliczeniu 83.9% głosów[25] pokazywały zwycięstwo Moralesa, ale z przewagą mniejszą niż 10% (Morales miał 45,7% a Mesa 37,8%), co w świetle konstytucji Boliwii oznaczałoby konieczność przeprowadzenia drugiej tury, a w drugiej turze większość kandydatów opozycji deklarowała poparcie dla rywala Moralesa, Carlosa Mesy[7]. Po ujawnieniu pierwszych informacji władze nie publikowały dalszych danych, co było zgodne z wcześniejszymi zapowiedziami na temat procedury liczenia głosów i z praktyką w poprzednich wyborach[25]. Po 24 godzinach oznajmiono, że wybory wygrał Morales w pierwszej turze[7]. Informacja o wyniku wyborów wywołała protesty opozycji w Sucre i Santa Cruz, protestujący oskarżyli władzę o sfałszowanie wyborów[7]. 21 października amerykański dyplomata Michael Kozak oskarżył boliwijskie instytucje odpowiedzialne za przeprowadzenie wyborów i liczenie głosów o „próbę pogwałcenia demokracji”[26][27]. Według danych podanych przez władzę 22 października (po podliczeniu 95,3% głosów) zwycięzcą byłby Morales z wynikiem 46,87%[26]. 23 października Morales zorganizował konferencję prasową, na której zarzucił opozycji dążenie do przewrotu[28].
10 listopada 2019 mieszcząca się w Waszyngtonie Organizacja Państw Amerykańskich ujawniła wstępny raport informujący, że podczas wyborów doszło do nieprawidłowości[7]. Liderzy partii MAS podali się do dymisji, wojsko przeprowadziło działania chroniące demonstrantów antyrządowych[7]. W zamieszkach zginęły ogółem trzy osoby[29]. Prezydent Boliwii wyraził zgodę na ponowne przeprowadzenie wyborów[27], jednak tego samego dnia Szef Armii generał Williams Kaliman zażądał od niego ustąpienia z urzędu[30]. Kilka godzin później prezydent w telewizyjnej odezwie do narodu poinformował o swojej rezygnacji[7][27]. Na urząd prezydenta została mianowana dotychczasowa senatorka Jeanine Áñez[31]. 11 listopada 2019 Senat przyjął rezygnację Evo Moralesa[32].
12 listopada Morales udał się do Meksyku, gdzie udzielono mu azylu[33], po czym udał się na leczenie na Kubę[34]. Tego samego dnia w La Paz wybuchły protesty zwolenników Moralesa, którzy domagają się rezygnacji Jeanine Áñez, twierdząc, że jej wybór był niezgodny z konstytucją[33]. Wkrótce potem Morales ogłosił zamiar otrzymania azylu politycznego i zamieszkania w Argentynie[34]. 12 grudnia przybył do Argentyny, gdzie otrzymał status uchodźcy[35]. 9 listopada 2020, dzień po zaprzysiężeniu Luisa Arce na nowego prezydenta Boliwii, Morales wrócił do kraju[36].
W 2020 boliwijskie media opublikowały zdjęcia Moralesa z młodą kobietą, która według mediów w momencie wykonania zdjęcia była niepełnoletnia. Według hiszpańskiej agencji informacyjnej EFE, kobieta zaczęła towarzyszyć Moralesowi w podróżach, gdy miała 14 lat. W Boliwii kontakty seksualne z nieletnimi są traktowane jako gwałt. Były prezydent jest również oskarżany o handel ludźmi[37][38][39].
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
