Ernst von Dohnányi
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

27 lipca 1877
Bratysława

Pochodzenie

węgierskie

Data i miejsce śmierci

9 lutego 1960
Nowy Jork

Instrumenty

fortepian

Gatunki

muzyka poważna

Zawód

kompozytor, dyrygent, pianista, pedagog

Ernst von Dohnányi, węg. Ernő Dohnányi (ur. 27 lipca 1877 w Bratysławie, zm. 9 lutego 1960 w Nowym Jorku[1][2][3]) – węgierski kompozytor, dyrygent, pianista i pedagog muzyczny.

Życiorys

Pochodził ze zniemczonej rodziny węgierskiej[1]. Jego ojcem był wiolonczelista-amator Frigyes Dohnányi[1]. Uczył się w Bratysławie u Károlya Forstnera, następnie studiował w Akademii Muzycznej w Budapeszcie u Istvána Thomána (fortepian) i Hansa von Koesslera (kompozycja)[1][2][3]. W 1897 roku wyjechał do Niemiec, gdzie przez krótki czas był uczniem Eugena d’Alberta[1][2][3]. Debiutował jako pianista w 1897 roku w Berlinie[2], rok później za namową Hansa Richtera wystąpił w Londynie, gdzie wykonał IV Koncert fortepianowy Ludwiga van Beethovena[1][2]. W następnych latach koncertował w Europie i Stanach Zjednoczonych[1][2][3]. Grą Dohnányiego zachwycał się m.in. Johannes Brahms, który osobiście przygotował wiedeńską prapremierę jego I Kwintetu fortepianowego[1][3].

W latach 1908–1915 wykładał w Hochschule für Musik w Berlinie[1][2][3]. Po powrocie do Budapesztu został wykładowcą Akademii Muzycznej, w 1919 roku przez krótki czas pełnił też funkcję jej dyrektora[1][2]. Od 1919 roku dyrygował także orkiestrą budapeszteńskiego Towarzystwa Filharmonicznego[1][2]. W latach 1921–1927 wielokrotnie koncertował w Stanach Zjednoczonych[1]. Od 1928 roku prowadził mistrzowską klasę fortepianu w Akademii Muzycznej w Budapeszcie[1][2]. W 1931 roku został dyrektorem muzycznym radia węgierskiego[1][2][3]. Zrezygnował z tego stanowiska w 1941 roku na znak protestu przeciw antysemickiej polityce reżimu Miklósa Horthy’ego[1][2]. Syn Ernsta, Hans, został stracony za działalność antyhitlerowską[2].

W 1944 roku opuścił Węgry i przez terytorium Austrii wyemigrował na zachód[1][2][3]. W latach 1947–1948 koncertował w Wielkiej Brytanii[1][2]. W 1949 roku wyjechał do Argentyny, gdzie przez kilka miesięcy uczył gry na fortepianie w szkole w Tucumán[1][2][3]. W tym samym roku został kompozytorem rezydentem na Florida State University w Tallahassee[1][2][3]. Zmarł w trakcie przygotowań do jednych z nagrań płytowych swoich występów[1].

Jego wnukiem jest dyrygent Christoph von Dohnányi[1][2].

Twórczość

Ceniony był jako wykonawca utworów W.A. Mozarta i Ludwiga van Beethovena, propagował też twórczość fortepianową Franza Schuberta[1]. Był jednym z pierwszych wykonawców i propagatorów twórczości Béli Bartóka, z którym przyjaźnił się i często występował w duecie[1]. Wspólnie z Bartókiem i Zoltánem Kodályem działał na rzecz podniesienia poziomu węgierskiego szkolnictwa muzycznego[1]. Do grona jego uczniów należeli Annie Fischer, Georg Solti i Géza Anda[1].

Jako kompozytor operował w ramach tradycyjnych form i technik, dystansując się wobec nowszych trendów muzycznych[1]. W młodości pozostawał pod silnym wpływem Johannesa Brahmsa[1]. W przeciwieństwie do współczesnych sobie Bartóka i Kodálya nie przejawiał większego zainteresowania węgierską muzyką ludową[1].

Wybrane kompozycje

(na podstawie materiałów źródłowych[1][2][3])

Utwory orkiestrowe

  • Symfonia bez numeru (1896)
  • 2 symfonie (I d-moll 1900–1901, II E-dur 1943–1944 zrewid. 1953–1956)
  • uwertura Zrinyi (1896)
  • 2 koncerty fortepianowe (I e-moll 1897–1898, II h-moll 1946–1947)
  • Konzertstück D-dur na wiolonczelę i orkiestrę (1903–1904)
  • Suita fis-moll (1908–1909)
  • Variationen über ein Kinderlied na fortepian i orkiestrę (1913)
  • 2 koncerty skrzypcowe (I d-moll 1914–1915, II c-moll 1949–1950)
  • Unnepi nyitány (1923)
  • Ruralia hungarica (1924)
  • Szimfonikus percek (1933)
  • Suite en valse (1942–1943)
  • Concertino na harfę i orkiestrę kameralną (1952)
  • American Rhapsody (1953)

Utwory kameralne

  • 2 kwintety fortepianowe (I c-moll 1895, II es-moll 1914)
  • 3 kwartety smyczkowe (I A-dur 899, II Des-dur 1906, III a-moll 1926)
  • Sonata b-moll na wiolonczelę i fortepian (1899)
  • Serenada C-dur na trio smyczkowe (1902)
  • Sonata cis-moll na skrzypce i fortepian (1912)
  • Sekstet C-dur na fortepian, klarnet, róg i trio smyczkowe (1935)
  • Aria na flet i fortepian (1958)
  • Passacaglia na flet solo (1959)

Utwory fortepianowe

  • 4 utwory (1896–1897)
  • Walc na fortepian na 4 ręce (1897)
  • Wariacje i fuga na temat Emmy Gruber (1897)
  • Gavotte i Musette (1898)
  • Passacaglia (1899)
  • 4 rapsodie (1902–1903)
  • 10 bagatel Winterreigen (1905)
  • Humoresken in Form einer Suite (1907)
  • 3 utwory (1912)
  • Fuga na fortepian na lewą rękę lub na 2 ręce (1913)
  • Suite im alten Stil (1913)
  • 6 etiud koncertowych (1916)
  • Wariacje na temat węgierskiej pieśni ludowej (1917)
  • Pastorale (1920)
  • Suite en valse na 2 fortepiany (1945)
  • 6 utworów (1945)
  • 3 proste utwory (1951)

Utwory wokalno-instrumentalne

  • Magyar hiszekegy na tenora, chór i orkiestrę (1920)
  • Missa in Dedicatione Ecclesiae na solistów, chór, organy i orkiestrę (1930)
  • kantata symfoniczna Cantus vitae na głosy solowe, chór i orkiestrę (1939–1941)
  • Stabat Mater na 3 solistów, chór dziecięcy i orkiestrę (1952–1953)

Utwory sceniczne

  • pantomima Der Schleier der Pierrette (1908–1909, wyst. Drezno 1910)
  • opera komiczna Tante Simona (1911–1912, wyst. Drezno 1913)
  • opera A vajda tornya (1915–1922, wyst. Budapeszt)
  • opera komiczna Der Tenor (1920–1927, wyst. Budapeszt 1929)

Przypisy

  1. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 2. Część biograficzna cd. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1984, s. 426–427. ISBN 83-224-0223-6.
  2. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 2 Conf–Gysi. New York: Schirmer Books, 2001, s. 900–901. ISBN 0-02-865527-3.
  3. a b c d e f g h i j k The Harvard Biographical Dictionary of Music. Cambridge: Harvard University Press, 1996, s. 550. ISBN 0-674-37299-9.

Linki zewnętrzne


Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się